بازنویسی و کتابسازی؛ دو رویکرد متفاوت در حوزه نشر دینی کودک
گروه ادب: مدیر انتشارات محراب قلم با بیان اینکه کتابسازی و بازنویسی در حوزه نشر دینی کودک و نوجوان دو رویکرد متفاوت هستند، تصریح کرد: همه متون دینی که وجود دارند به نوعی بازنویسی شده‌اند، مهم این است که نویسنده در بازنویسی خلاقیت و نوآوری داشته باشد.
عبدالعظیم فریدون، مدیر انتشارات محراب قلم در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، درباره کتابسازی در حوزه آثار دینی اظهار کرد: بازنویسی و کتابسازی در حوزه کتب دینی کودک و نوجوان در حوزه محتوا تعریف دارد.
وی با بیان اینکه مخالف این رویکرد نیست، افزود: البته معتقد هستم که در این حوزه باید کاری تولید شود که اگر هم بازنویسی است، خلاقیت و نوآوری در آن دیده شود. برای مثال اثری را ممکن است بازنویسی کنیم، ولی خلاقیت در آن به خرج می‌دهیم تا جذابتر شود.
مخالف بازنویسی نیستم
این ناشر برگزیده حوزه کودک و نوجوان ادامه داد: متاسفانه کتاب‌هایی که بازنویسی می‌شوند این گونه نیستند و کششی را در مخاطب ایجاد نمی‌کنند و حتی در ساخت داستان نیز تغییری به وجود نمی‌آید.
به گفته وی، داستان‌نویسان حوزه کتب دینی کودک و نوجوان در این عرصه‌ها بسیار ضعیف عمل کرده‌اند، به طوری که یا نثر داستان دچار ضعف است و یا ساختار کتاب با مشکل روبروست یا به گونه‌ای است که اصلاً نمی‌توان عنوان بازنویسی را برای آن به کار برد.
بازنویسی و کتابسازی؛ دو رویکرد متفاوت در حوزه نشر دین
این کارشناس حوزه نشر با تأکید بر اینکه کتابسازی با بازنویسی متفاوت است و نمی‌توان حاصل این رویکرد را کتاب دانست، ادامه داد: این موضوع با لحاظ کردن شرایط یاد شده در حوزه بازنویسی متفاوت است و می‌توان اثری را بازنویسی کرد.
وی در همین باره به بازنویسی متون قدیمی همچون گلستان، کلیله و دمنه و ... برای کودکان اشاره کرد که به زبان امروزی بازنویسی می‌شود تا بتواند پیام نویسنده را برای کودکان امروز قابل فهم و درک کند. در این راستا برخی از کلمات قدیمی نیز در پانویس اثر توضیح داده می‌شوند تا نوشته با مشکل کمبود معانی و مفاهیم روبرو نباشد.
فریدون این روش را راهی برای آشنا کردن کودکان و نوجوانان با متون کهن فارسی برشمرد و گفت: در متون دینی هم اوضاع به همین شکل است. می‌توان یک حدیث را به گونه‌ای، آنقدر زیبا روان ترجمه کرد که برای مخاطب کودک دلنشین شود.
می‌توان اثر بازنویسی شده را بهتر از اصل اثر ارائه کرد
وی ادامه داد: در این راستا حتی می‌توان با شرط تسلط بر متون دینی و روایات، حدیث را کلمه به کلمه ترجمه کنیم تا متن بسیار زیبا شود؛ بر این اساس بازنویسی فی نفسه نامطلوب نیست، بلکه بازنویسی نامطلوب به شمار می‌آید که شرایط لازم و کافی را نداشته باشد.
فریدون با تأکید بر اینکه هر فردی نباید به خود اجازه بدهد که به نگارش اثر بپردازد یا اثری را بازنویسی کند، افزود: در اصل، نگارش متون دینی خود نوعی بازنویسی است؛ نمی‌توان متون دینی را از خودمان اختراع کنیم و مطالبی اضافه بر آنچه بیان شده است بیاوریم.
همه متون دینی نوعی بازنویسی هستند
وی تأکید کرد: بر این اساس همه متون دینی ما نوعی بازنویسی است که با زبان و ادبیات کودک باید همنوا باشد و ساختاری داشته باشد که کودکان ما آن را بپذیرند. در واقع هنر نویسنده و شاعر آن است که پیام معنوی اثر را بگیرد و بتواند در قالب امروزی به کودک ارائه کند.
مدیر انتشارات محراب قلم در پاسخ به اینکه تا چه میزان از آثار منتشر شده در حوزه دین استقبال می‌شود، عنوان کرد: خوشبختانه کودکان و نوجوانان از کتاب‌هایی که در حوزه دین تولید می‌شوند استقبال خوبی می‌کنند. برای مثال محراب قلم کتابی با عنوان «قصه‌های خیلی قشنگ» دارد که کودکان از آن خوب استقبال کرده‌اند.
وی همچنین به استقبال کودکان و نوجوانان از دایرةالمعارف اسلام اشاره و اظهار کرد: بیشترین استقبال از این اثر محراب قلم صورت گرفته است. این در حالی است که کودکان رغبت چندانی به کتاب‌های تاریخی و جغرافیایی نشان نمی‌دهند و این اثر نیز به گونه‌ای تاریخی به شمار می‌آید و مختص مقطع دبستان است.
چرا دایرةالمعارف اسلام مورد توجه قرار گرفت؟
فریدون با بیان اینکه بیشترین کتاب‌های این انتشارات به تاریخ اسلام و دایرةالمعارف اسلام مربوط می‌شود، گفت: برای تولید دایرةالمعارف اسلام، همچون یک کتاب ادبی به آن پرداخته شده است و این کار چندین سال طول کشیده تا به چاپ برسد.
وی با اشاره به اینکه زمان بسیاری برای تصویرگری این اثر صرف شده است، افزود: برای مطالب علمی و تاریخی این اثر بیش از زمانی که برای تصویرگری وقت صرف کردیم، وقت گذاشته شده است.
فریدون با اشاره به حساسیت بالایی که برای نگارش و تولید این اثر صرف شده است، گفت: بیش از 100 دایرةالمعارف در این حوزه وجود دارد و این اثر در کنار آن آثار، هم از ادبیات شیرین و تصاویر مناسبتر برخوردار است و هم اینکه مطلبی کمتر از آنان ندارد.
کتب دینی مطلوب خواهان دارد
وی از رغبت والدین برای خرید این اثر یاد کرد و ادامه داد: اگر کتاب دینی خوب و با محتوا و کیفیت مناسب عرضه شود، خواهان نیز خواهد داشت. هیچ مسلمانی نیست که از آموزش دین و کتب دینی بیزار باشد.
این ناشر برگزیده با اظهار اینکه هر اثری که به نحو شایسته و مطلوب ارائه نشود، بیزاری مخاطبان را به دنبال می‌آورد، اظهار کرد: یکی از اصول تعلیم و تربیت تشویق است و اگر ناشران حوزه کتب دینی کودک و نوجوانان مورد تشویق قرار گیرند، قطعا ناشران بیشتری به این سمت و سو حرکت می‌کنند و آثار مطلوب‌تری را به حوزه نشر ارائه خواهند کرد.
تشویق؛ یک اصل برای ترغیب ناشران به تولید آثار باکیفیت
مدیر انتشارات محراب قلم با یادآوری این نکته که اگر می‌خواهید کودکان از آثار این حوزه استقبال کنند، باید کتب مطلوب و با محتوا ارائه کنیم، گفت: همان طور که مخاطبان هر کالایی برای یافتن بهترین کیفیت کالا در بازار به جستجو می‌پردازند، در حوزه کتاب نیز به این شکل است.
وی عنوان کرد: اگر کتاب‌ها متناسب با سن مخاطبان تهیه و ارائه شود و ویژگی‌های مورد نیاز مخاطبان را داشته باشد، قطعاً مورد استقبال قرار می‌گیرد؛ چرا که مخاطبان با کتب دینی عناد ندارند، ولی این ناشران هستند که آثار مطلوب و باکیفیت در حوزه دین تولید نمی‌کنند.
ناشر برگزیده حوزه کودک و نوجوان همچنین تأکید کرد: در این باره وظیفه ناشران است که به تولید آثار ارزشمند در این حوزه بپردازند. البته ناشرانی که به این حوزه علاقه‌مند باشند و کتب دینی خوب تهیه و تولید کنند وجود دارند، ولی برای اینکه تعداد چنین افرادی افزایش یابد و تولید بیشتر شود باید تدابیری اندیشید.
ایران؛ کشوری با مسئولان فرهنگی
وی با اشاره به اینکه ایران کشوری فرهنگی است و مدیریت فرهنگی دارد، گفت: در رأس مسئولان کشورمان، رهبر معظم انقلاب فردی فرهنگی است و پس از معظم‌له نیز مدیران فرهنگی در این عرصه فعالیت می‌کنند.
فریدون با گلایه از اینکه با این حال تولید کتب دینی حوزه کودک تا چه میزان از سوی کارشناسان و مسئولان این حوزه دیده شده است و تا چه میزان به آن توجه شده، ادامه داد: اگر آثار مطلوب در این حوزه تولید نمی‌شود، آیا نباید نگران بود؟
وی همچنین گفت: هم اکنون هیچ تشویقی در حوزه ناشران صورت نمی‌گیرد. از همه آثار این حوزه به میزان 100 ـ 300 نسخه خریداری می‌شود، ولی آیا در این میان فرق میان کتاب باکیفیت و بی‌کیفیت و مناسب و غیرمناسب و دینی و غیر دینی مشخص است؟
دسته‌بندی خرید کتاب به چه شکل است؟
فریدون اظهار کرد: برای اینکه کتب دینی مناسب و نامناسب از یکدیگر تمیز داده شوند چه دسته‌بندی و رتبه‌بندی وجود دارد و چه نوع حمایت‌هایی در این راستا از ناشران می‌شود؟
وی افزود: اگر مسئولان بخواهند دست روی دست بگذارند و بگویند شرایط همین است، هر کس دوست داشت فعالیت کند و هر کس نخواست برود سراغ فعالیت دیگری، وضعیت از این وخیم‌تر می‌شود.
فریدون با تأکید بر لزوم نگاه ملی به این حوزه، تصریح کرد: مسئولان نیز باید در پشت سر ناشران و حوزه نشر قرار گیرند. در این راستا یا نباید دخالت کرد، یا اگر مسئولان دخالت کردند، باید این دخالت همراه با سیاستگذاری همراه باشد که خروجی مثبت داشته باشد.
