از ایجاد کتابخانه‌های سیار تا الگوسازی مطالعه والدین
گروه ادب: مطالعه کتاب در گروه سنی کودک و نوجوان همانند سرانه اندک مطالعه بزرگسالان، آمار اندکی دارد؛ برای رفع این معضل راهکارهای مختلفی پیشنهاد می‌شود که ایجاد کتابخانه سیار و نهادینه کردن مطالعه از طریق عادات مطالعاتی والدین از آن جمله است.
انتشار کتاب برای مخاطبان هر رده و گروه سنی ویژگی‌های خاص خود را می‌طلبد تا بتوان در راستای بهبود کیفیت آثار و جذب مخاطبان به نحو مطلوب اقدام کرد. در این میان برخی از گرو‌ه‌های سنی نیازمند توجه بیشتر در حوزه‌های مختلف هستند؛ از جمله گروه سنی کودک و نوجوان که حساسیت‌های مختلفی درباره آنها وجود دارد، نیاز دارند که در تولید کتاب‌هایشان توجه بیشتری شود.
به همین منظور خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به گفت‌وگو با چند نفر از ناشران این حوزه درباره مؤلفه‌هایی پرداخته است که برای جذب مخاطبان این حوزه باید به آنها توجه کرد. در زیر نظرات آنها را می‌خوانیم.
رضا نصراللهی، مدیر انتشارات حدیث نینوا، درباره اینکه چه اقداماتی برای جذب بیشتر مخاطبان کودک و نوجوان به کتاب‌های دینی لازم است، به ایکنا گفت: کاهش بهای کتاب‌های این حوزه می‌تواند یکی از عوامل جذب بیشتر مخاطب باشد اما ناشر نقش چندان مهمی در این باره نمی‌تواند ایفا کند و نیازمند حمایت‌های دولتی است.
باید از خانواده شروع کرد
وی با بیان این مطلب افزود: اگر بخواهیم مخاطبان این گروه سنی را به کتاب نزدیک‌تر کنیم و از طریق کتب دینی بر روی اعتقادات آنها کار کنیم، باید فعالیت را از خانواده‌ها شروع کنیم و تشویق کودکان و نوجوانان را در خانواده‌ها و از طریق والدین نهادینه کنیم.
نصراللهی اظهار کرد: از سوی دیگر مدارس نیز محل مناسبی برای تشویق کودکان و نوجوانان به خرید و مطالعه کتب دینی و اعتقادی است. در این حوزه، معلمان و مربیان می‌توانند کودکان را با کتاب‌های این حوزه آشنا کنند و زمینه تشویق و ترغیب بیشتر را پدید آورند.
وی همچنین از ایجاد کتابخانه‌های سیار که عرضه‌کننده آثار نویسندگان شاخص حوزه دین است، به عنوان راهکار دیگر برای ترغیب کودکان و نوجوانان به کتب دینی یاد کرد و ادامه داد: با تشکیل چنین کتابخانه‌هایی در سطح مدارس و اهدای کتاب و هدایای دیگر می‌توان کودکان را به مطالعه این کتاب‌ها تشویق کرد.
گرانی کتاب، مشکلی بر سر راه خرید و مطالعه
نصراللهی با بیان اینکه راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توان زمینه ترغیب کودکان را به کتب دینی ایجاد کرد، افزود: با توجه به اینکه گرانی کتاب‌ها به دلیل افزایش بهای کاغذ و مقوا پدید آمده است، این موضوع مشکلی در راه خرید و مطالعه کتب این حوزه نیز شده است.
وی ضمن ارائه پیشنهاد خرید کتاب از سوی نهادهای دولتی و اهدای آنها به مدارس و مساجد که کودکان و نوجوانان رفت‌وآمد بیشتری در آنها دارند، گفت: با این کار می‌توان بخشی از مشکل گرانی کتاب در این باره را رفع کرد.
در کنار همه مشکلاتی که حوزه نشر، این روزها با آن دست به گریبان است، مشکلات دیگری نیز وجود دارد که سبب فاصله گرفتن بیشتر مخاطبان کودک و نوجوان که نسل سوم محسوب می‌شوند، با حوزه کتاب شده است.
ابزارهای دیجیتال جایگزین کتاب شده‌اند
وفور دستگا‌ه‌های دیجیتال، نرم‌افزارها و لوح‌های فشرده بازی و سرگرمی سبب شده است که نحوه استفاده از اوقات فراغت کودکان شکل دیگری به خود بگیرد و اینترنت، فیلم‌ها و بازی‌های رایانه‌ای جایگزین کتاب‌هایی شده‌اند که در یکی، دو نسل قبل در اوقات فراغت کودکان مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
از سویی نحوه استفاده از اوقات فراغت و عادت به مطالعه از سوی والدین، خود عاملی است که می‌تواند زمینه‌ساز ترویج و تبلیغ کتابخوانی برای کودکان به شمار رود.
تعداد کتب دینی که تولید می‌شوند اندک هستند
عبدالعظیم فریدون، مدیر انتشارات محراب قلم، که ناشر برگزیده سال در حوزه کودک و نوجوان است، در این باره اظهار کرد: متاسفانه تعداد آثاری که از سوی ناشران در حوزه کتب دینی کودک و نوجوان تولید می‌شوند، بسیار اندک هستند.
وی با بیان این مطلب افزود: از سویی همین میزان تولید آثار دینی نیز با توجه به محتوا اثربخشی لازم و کافی را برای این گروه سنی ندارند و نمی‌توانند با توجه به نیازمندی‌های امروز، نیاز کودکان را برطرف کنند.
کیفیت محتوایی آثار دینی
فریدون اظهار کرد: علاوه بر تعداد اندک کتب دینی، نامناسب بودن ساختار، تصویرگری و ادبیات کتب کودک و نوجوان موضوع دیگری است که نیازمند توجه بیشتر ناشران و از سویی مسئولان نشر است.
وی با بیان اینکه عوامل بسیاری در جذب مخاطبان به کتب دینی دخیل هستند، گفت: این حوزه نیازمند بازنگری جدی است تا با اصلاح و جایگزین کردن رویکردهای نامناسب در این باره، بتوان زمینه جذب کودکان و نوجوانان را به کتب دینی فراهم کرد.
فریدون همچنین یادآور شد: اولین موضوع در این باره مباحث اجتماعی و مسائل فرهنگی جامعه هستند که در همه زمینه‌ها اثر می‌گذارند و در یک بعد نمود ندارند. برای مثال رفتار والدین و مسئولان، خود عاملی است که کودکان را دچار هنجارشکنی در این باره می‌کند.
توقع و رویکرد متناقض بزرگسالان در برابر کودکان
وی با تأکید بر اینکه نمی‌توان نقش بزرگسالان را در این باره انکار کرد، افزود: متاسفانه والدین و مسئولان فرهنگی کشورمان توجه چندانی به این موضوع ندارند و در کنار بی‌توجهی، انتظار و توقع دیگری از کودکان دارند که با رفتار آنها همخوانی ندارد.
مدیر انتشارات محراب قلم اظهار کرد: باید کار از رأس اصلاح شود. متاسفانه ما اقداماتی را کهابتدای انقلاب اصلاح کردیم، با پسرفت روبرو کردیم و حال باید گام‌های بسیاری برداشته شود تا دوباره به همان نقطه برسیم.
لزوم به کارگیری نویسندگان دینی عامل به مبانی دین
وی بر لزوم انتقال مبانی محتوایی کتاب‌ها از طریق رفتار و گفتار والدین به کودکان گفت: متاسفانه تعداد نویسندگان دینی چندان زیاد نیست؛ به این معنی که نویسنده‌ای که علاوه بر اینکه کتب دینی می‌نویسد، خود فردی مذهبی و عامل به مبانی دین باشد.
فریدون تصریح کرد: باید بر این موضوع اذعان کرد که نویسنده‌ای می‌تواند تراوشات ذهنی خود را در حوزه به ظهور برساند که خود به باورهای دینی معتقد و عامل باشد. اگر چنین نباشد، آنچه به نوشتار درمی‌آید، به دل نمی‌نشیند.
وی با بیان این مطلب تأکید کرد: در این باره باید باورهای دینی نویسندگان تقویت شود و افرادی در این حوزه دست به قلم ببرند که علاوه بر تسلط بر ادبیات کودک و نوجوان، باورهای دینی پایداری داشته باشند و به آنها عمل کنند.
اخلاق و تربیت باید در رأس همه کتب دینی جای بگیرد
محسن مهابادی‌راد، مدیر مسئول انتشارات آینده علم و پویش، ناشر دیگری است که معتقد است که اخلاق و تربیت باید در رأس همه کتب دینی جای بگیرد؛ چرا که همه افراد یک جامعه به لزوم چنین معیارهایی اعتقاد دارند و لزوم انتقال آن به کودکان را لازم می‌دانند.
وی درباره ناشرانی که به صورت تخصصی در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند، گفت: رفتار بیش از هر نکته دیگری سبب جذب مخاطبان می‌شود. برای مثال وقتی از رفتار پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) برای کودکان نوشته می‌شود، زمینه جذب آنان را فراهم می‌کند.
آذریزدی و الگوسازی برای کودکان
مهابادی با بیان اینکه همین موضوع سبب بروز چنین رفتارهایی از طریق الگوگیری در کودکان می‌شود، افزود: اخلاق و تربیت باید در کتب قرآنی، تربیتی و حتی شعر و داستان به کار گرفته شود.
وی با اشاره به کتاب‌های «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» عنوان کرد: در دین ما به اخلاق توصیه فراوان شده است و زنده‌یاد مهدی آذریزدی با ارائه داستان‌هایی در این باره با رویکرد دینی توانسته است نمود بارزی از این رویکرد را به نمایش بگذارد.
مهابادی همچنین به کتابی از علی علیپور درباره نماز و مبانی و مفاهیم آن اشاره کرد و افزود: در کتاب این نویسنده از برترین توصیه دین با نمود معرفتی توسط یک پدر برای فرزندان صحبت می‌شود که این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز ترغیب فرزندان به الگوگیری بیشتر از والدین در این باره و توجه به مبانی و اصول دین باشد.
