معیارهای روابط اجتماعی از منظر قرآن

حجت‌الاسلام سید محمدصادق ابطحی، استاد حوزه علمیه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) از اصفهان، در رابطه با معیارهای روابط اجتماعی از منظر قرآن، اظهار کرد: انسان موجودی است اجتماعی و طبیعتا به تعامل و ارتباط با دیگر انسان‌ها نیازمند است. این معاشرت با دیگران در هر مکانی و با هر فرهنگی معیارها و شاخصه‌هایی دارد که باید رعایت شود.
وی در خصوص معیارهای روابط اجتماعی از دیدگاه اسلام گفت: اسلام قواعدی را برای ارتباط اجتماعی با دیگران مشخص کرده است که این اصول باید در نوع گفتار، بحث و جدل، رابطه با والدین، همسر و فرزندان و دیگر آحاد جامعه مورد توجه قرار گیرد. در آیات قرآن آمده: «قُولُوا قَوْلاً سَديداً؛ سخن راست و استوار گویید (احزاب، 70)» و یا «احسن قولا؛ حرف خوب بزنید.»
وی افزود: اسلام برای تحکیم روابط اجتماعی موضوع «سلام کردن» را لحاظ کرده و اینکه زمانی که دو نفر به هم می‌رسند، باید سلام کنند و این قاعده بزرگی است که علاوه بر اینکه اسم خداوند می‎باشد، طلب سلامتی برای خود فرد یا دعا برای شخص دیگر است که انسان در همان ابتدای کار بر زبان می‌راند. امام مجتبی علیه السلام می‌فرمایند: این سلام به قدری ارزش دارد که هر بار آن، 70 حسنه دارد؛ 69 حسنه برای کسی که سلام می‌کند و یک حسنه برای کسی که جواب می‌دهد.
ابطحی با بیان اینکه براساس آموزه‌های دینی وقتی به خانه وارد می‌شویم، حتی اگر کسی در خانه نبود، باید به خود خانه سلام کنیم، اظهار کرد: قرآن همچنین درباره رابطه با خانواده می‌فرماید: «و عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ؛ با آنها به نیکى معاشرت کنید (نساء، 19)». اسلام حتی برای آداب میان پدر و فرزند نیز قواعدی دارد که متاسفانه به این موارد مهم توجه چندانی نمی‌شود، به‌طور مثال برخی جوامع، والدین خود را در کهنسالی به مراکر نگهداری از سالمندان می‌سپارند. اما اسلام توصیه می‌کند که به والدین خود احترام بگذارید و متواضعانه خدمتگزار آنها باشید.
ابطحی خاطرنشان کرد: یک مسلمان در جامعه نیز موظف به رعایت اصول و قواعد روابط اجتماعی می‌باشد و برهمین اساس کتاب‌هایی تحت عنوان آداب اجتماعی نوشته شده است. وی افزود: امام علی علیه السلام به امام حسن علیه السلام می‌فرمایند: آنچه را که برای خودت دوست داری برای دیگران هم دوست بدار و با دیگران به گونه‌ای تعامل داشته باش که دوست داری با تو تعامل کنند.» در تعابیر دیگری هم آمده که انسان باید نسبت به دیگران مواسات داشته باشد؛ یعنی به نیازمندان برحسب نیازشان کمک کرده و از خود، ایثار نشان دهد و دیگری را برخود مقدم بداند.
وی ادامه داد: قرآن در وصف ائمه معصوم علیهم السلام فرموده است: «وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلي‏ حُبِّهِ مِسْکيناً وَ يَتيماً وَ أَسيراً؛ و غذایى را که از شدّت احتیاج، آن را دوست مى‌داشتند، به مسکین و یتیم و اسیر عطا کردند (انسان، 8)»، در جای دیگری از قرآن آمده که در جامعه انصاف داشته باشید، که رعایت آن در تعاملات اجتماعی بسیار مهم است؛ یعنی اگر انسان دوست ندارد که دیگران به او بی‌احترامی و توهین کنند، پس خودش هم نباید به دیگران بی‌احترامی و توهین ‌کند.
استاد حوزه علمیه با اشاره به رساله حقوق امام سجاد علیه السلام ، گفت: در این رساله 50 حقی که انسان نسبت به دیگران دارد بیان شده که هفت یا هشت مورد از این حقوق مختص حقوق فردی نظیر اعضا و جوارج و حدود 40 حق آن برای دیگران می‌باشد که نمونه‌های مانند حق رهبران دینی جامعه، امام جماعت، مسجد و موذن مسجد، حق همسایه و دوستان و حق والدین و فرزندان می‌باشد. در آموزه‌‌های دینی ما حتی حقوقی برای حیوات تعریف شده است.