سینمای جهان و سیمای پیامبر مهربانی در گذر زمان

به گزارش خبرنگار ایکنا، در ادوار مختلف چند فیلم در سینمای جهان درباره زندگی پیامبر اکرم(ص) ساخته شده و مجید مجیدی نیز به عنوان یک فیلمساز ایرانی در این زمینه اثری تولید کرده است. برای آشنایی بیشتر با این آثار با ما همراه شوید.

الرسالة (۱۹۷۷ میلادی)
این فیلم اثر مصطفی العقاد، کارگردان سوری‌الاصل مقیم آمریکا است که در آن به داستان رسالت پیامبر(ص) برای معرفی دین اسلام پرداخته بود.
در نسخه عربی این فیلم، عبدالله غیث در نقش «حمزه بن عبدالمطلب» قرار دارد، آنتونی کوئین، بازیگر مشهور هالیوود این نقش را در نسخه انگلیسی فیلم ایفا می‌کند.
فیلم الرسالة بعدها به ۱۲ زبان زنده دنیا ترجمه و پخش شد. برخی گزارش‌ها حاکی از گرایش بسیاری از بینندگان غیرمسلمان این فیلم به دین اسلام بود.
التحریر فیلم «الرسالة» را بهترین فیلم تاریخ جهان از نظر تعداد بیننده معرفی کرده است.
«محمد خاتم الأنبیاء(ص)» (۲۰۰۲ میلادی)
این فیلم یک انیمیشن بود که توسط شرکت جهانی «بدر» تولید شد.
کارگردان آن نیز ریچارد ریچ آمریکایی بوده است، این فیلم در معدود سینماهای آمریکا و انگلیس به نمایش گذاشته شد.
فیلم محمد خاتم الأنبیاء(ص) روزهای نخست صدر اسلام و بعثت پیامبر(ص) را به نمایش گذاشته است.
«محمد رسول‌الله(ص)» (۲۰۱۵ میلادی)
فیلم محمد رسو‌ل‌الله(ص) ساخته مجید مجیدی کارگردان مشهور ایرانی در سال جاری است. این فیلم به زندگی پیامبر اسلام(ص) از زمان تولد و مهم‌ترین حوادث دوران کودکی ایشان مانند وفات آمنه، مادر آن حضرت، دوران کودکی و سرانجام سفر ایشان به شام می‌پردازد.
این فیلم در مراکش، آفریقای جنوبی و شهر قم تصویربرداری شده و تولید آن از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ میلادی طول کشید.
فیلم محمد رسول الله‌(ص) به دلیل برخی اظهارنظرها در کشورهای عربی مبنی بر مجسم‌کردن شخصیت پیامبر(ص) در آن( که صحت نداشته و مجیدی نیز آن را تکذیب کرد)، با انتقادات زیادی مواجه شد. به دلیل این اتهامات بی‌اساس مرکز اسلامی الازهر در مصر و مفتی اعظم عربستان با نمایش آن مخالفت کردند.
این فیلم سینمایی بالغ بر ۴۰ میلیون دلار هزینه داشته است و اکنون در بیش از ۱۴۳ سینما در سراسر ایران به نمایش گذاشته شده است.
«الشیماء»  (۱۹۷۲ میلادی)
الشیماء دختر دایه حضرت محمد(ص) و خواهر شیری پیامبر(ص) است.
حلیمه السعدیة، دایه پیامبر(ص)، حارث بن عبدالعزیز، همسر حلیمه و عبدالله فرزند آن‌ها برای حضرت محمد (ص) احترام زیادی قائل بودند، زیرا آن‌ها معتقدند که از زمان ورود آن حضرت به دیار آن‌ها، خیر و برکت بر سرزمینشان نازل شد. بیجاد همسر الشیماء بود که نسبت به حضرت محمد(ص) نفرت داشت.
فیلم الشیماء بخشش و گذشت پیامبر اسلام(ص) در برابر بیجاد را به نمایش می‌گذارد. بیجاد با دشمنان پیامبر(ص) هم‌پیمان می‌شود. الشیماء نزد پیامبر(ص) می‌رود و درخواست بخشش و عفو برای همسرش می‌کند. پیامبر(ص) وی را می‌بخشد و بیجاد بلافاصله راهی کوه شده و به اسلام ایمان می‌آورد.
«فجر الإسلام» (۱۹۷۱ میلادی)
این فیلم یکی از فیلم‌های تاریخی – دینی مهم در تاریخ سینمای مصر است.
فجرالاسلام زندگی مردم دوران پیش از اسلام و سطح رواج خرافه در جامعه آن زمان را به نمایش می‌گذارد. در همین اثنا اسلام ظهور می‌کند و جوانی که خود فرزند یکی از شیوخ قبایل بزرگ بوده به آن ایمان می‌آورد.
این جوان برای دعوت افراد قبیله خود به اسلام راهی دیارش می‌شود و اسلام را به آن‌ها معرفی می‌کند. در این فیلم مقاومت و محافظه‌کاری نسل گذشته در برابر اسلام از یک طرف و شوق جوانان برای گرایش به حق از طرف دیگر را به نمایش می‌گذارد.
«بلال؛ مؤذن الرسول(ص)
موضوع این فیلم «بلال بن‌رباح حبشی»، صحابه پیامبر(ص) از نخستین کسانی که به اسلام ایمان آورد، است. بلال که پیش از اسلام برده‌ای نزد یکی از بزرگان قریش و خواننده مجالس وی بود، با صبر و مقاومت در برابر شکنجه و گفتن عبارت مشهور «أحد أحد» درحالی که شکنجه می‌شد، شناخته می‌شود.
بر اساس این فیلم، ابوبکر، خلیفه سوم بلال را خرید و او را آزاد کرد. بلال که صاحب صدای خوشی بود به توصیه پیامبر(ص) اذان می‌گفت.
فیلم «بلال؛ مؤذن الرسول (ص)»، زندگی پیامبر‌(ص) به ویژه پس از آغاز تلاش‌های آن حضرت برای دعوت سایر قبایل به اسلام را به نمایش گذاشته است.

ساخت فیلم‌های تاریخی و مذهبی به‌خصوص درباره زندگی پیامبران همواره با دشواری‌های خاصی روبرو بوده است . نگاهی به سینمای دینی بیانگر آن است که تاکنون فیلم‌های گوناگونی درباره زندگی پیامبرانی همچون حضرت عیسی، موسی، نوح، یعقوب، سلیمان و.... ساخته شده اما به نظر می‌رسد ساخت فیلم‌های خوب با موضوع زندگی پیامبر رحمت با کوتا‌هی‌هایی در میان هنرمندان مسلمان و غیرمسلمان روبرو بوده است. قدیمی‌ترین فیلمی است که در این زمینه تولید شده است الرساله (محمد، پیام‌آور خدا) یا آنچه در ایران معروف به محمد رسول الله ، ساخته مصطفی عقاد کارگردان فقید سوری است. این قصه روایتگر زندگی پیامبر اسلام از چهل سالگی تا زمان وفات ایشان است.

گذری بر فیلم الرساله

الرساله در سال 1976 به مدت 178 دقیقه  منتشر شد و بازیگران سرشناس جهان از جمله آنتونی کوئین، ایرنه پاپاس، مایکل آنسارا، جانی سکا، مایکل گادفری نیز در آن بازی کرده‌اند.

سازندگان فیلم با ادای «احترام به باورهای مسلمانان» محمدبن عبدالله و همچنین علی بن ابوطالب و دیگر خلفای راشدین را در فیلم نشان نداده‌اند. در مورد پیامبر بازیگران به جای او با دوربین صحبت می‌کنند و در مورد علی بن ابوطالب در تنها سکانسی که او حضور دارد تنها شمشیر ذوالفقار وی نشان داده می‌شود. در واقع شخصیت اصلی این فیلم حمزه بن عبدالمطلب، عموی حضرت محمد(ص) است. از وقایع تاریخی مهمی که در این فیلم تصویر شده‌اند می‌توان به: بعثت پیامبر، قتل سمیه، اسلام آوردن و شکنجه بلال حبشی، جنگ بدر، جنگ احد، هجرت مسلمانان از مکه به مدینه، فتح مکه و… اشاره کرد. از شخصیت‌های تاریخی مهمی که در این فیلم تصویر شده‌اند می‌توان به: حمزه بن عبدالمطلب، زید پسر حارثه، هند، ابوسفیان، سهیل بن عمرو، وحشی پسر حرب، ابوطالب، ابولهب، ابوجهل، سمیه، بلال حبشی، هراکلیوس (پادشاه وقت روم)، نجاشی (پادشاه وقت حبشه)، خسروپرویز (پادشاه وقت ایران) اشاره کرد.

از آنجا که کسی حاضر نبود سرمایه‌گذاری این پروژه را بپذیرد این فیلم در آستانه تعطیلی قرار گفت . در ابتدا عربستان و مراکش اجازه فیلم‌برداری این پروژه را در کشورشان صادر کردند اما پس از آغاز کار از تصمیم خود منصرف شدند و همین تغییر سیاست در آغاز روند فیلم یک خسارت چندین میلیون دلاری را به این گروه تحمیل کرد.

مصطفی عقاد برای ساخت این فیلم با مشکل تأمین هزینه‌های ساخت مواجه بود و نبود شریک تجاری در ساخت این فیلم، در همان ابتدا فیلم را تا آستانه تعطیلی کشاند تا این که در نهایت توسط معمر قذافی رهبر لیبی مورد حمایت مالی قرار گرفت و بنابراین فیلم برداری این فیلم در کشورهای لیبی و مراکش که لوکیشن‌های مشابه مکه و مدینه آن زمان داشتند، آغاز شد. هزینه نهایی ساخت این فیلم حدود 17 میلیون دلار برآورد شده است.

تیم عقاد زمان زیادی را صرف دکورسازی این اثر انجام دادند تا این دو شهر کاملاً شبیه به محل زندگی پیامبر(ص) به نظر برسد. این فیلم در دو نسخه عربی و انگلیسی به نمایش درآمد و کارگردان اعتقاد داشت نسخه انگلیسی برای نمایش در دنیای عرب کافی نیست.  این فیلم در دنیا حدود 15 میلیون دلار فروخت. موریس ژار آهنگساز سرشناس فرانسوی نیز به خاطر موسیقی محمد رسول الله نامزد اسکار شد.

عقاد درباره  مشکلات ساخت فیلم محمد رسول‌الله می‌گوید: متأسفانه تولید آن آن‌قدر طول نکشید که مذاکرات برای به توافق رسیدن، به طول انجامید؛ مثل مذاکرات با مسئولین مذهبی، که پنج سال کلاً طول کشید. ما تأییدیه دانشگاه الازهر را داشتیم ـ آن‌ها سناریو را صفحه‌به‌صفحه مُهر کردند. بعد آن را به مجلس الشیعه در لبنان بردیم؛ آن‌ها هم آن را مُهر کردند و به ما گفتند که باید از «رابط فی العالم الاسلامیه» در عربستان سعودی اجازه بگیرید. آن‌ها مثلاً «جناح راست افراطی» بودند. آن‌ها فکر می‌کردند که همه ملحدند. الازهری‌ها ملحدند. باید می‌رفتم آنجا و می‌فهمیدم چرا با آن مخالف‌اند. من به آن‌ها درباره این «صورة حرام» گفتم که من در دانشگاه کالیفرنیا یاد گرفته‌ام که کسی که تئوری عکاسی و عدسی‌ها را پایه‌گذاری کرد، یک مسلمان بود به نام «حسن ابن حیفا»، و حالا ما اینجا، به اذان مسلمین داریم می‌گوییم که حرام است؟! عکس ملک فیصل در روزنامه بود؛ گفتم: این یک «صورة حرام» است؟ گفت که نه، این اشکال ندارد، چون «انجماد سایه» (freezing shadow) است. می‌دانید آن‌ها در حماقتشان باهوش‌اند. می‌گفت شما در سینما آن را به حرکت درمی‌آورید و به آن روح می‌بخشید و خلقت روح، فقط به خدا مربوط است. من گفتم که اگر تصویر خودم را در آینه ببینم دلیل نیست که من یک روح خلق کرده‌ام، و اگر من قادر بودم که روح خلق کنم، ارواح بسیاری برای تمام جهان عرب خلق می‌کردم. بعد به او گفتم که در زمانی که ما داریم دربارهٔ «صورت حرام» جروبحث می‌کنیم، آن‌ها روی کره ماه می‌نشینند، چون هم‌زمان با این واقعه بود، و در تلویزیون دیده می‌شد، بعد رئیس آن‌ها از آن عقب فریاد می‌زند، اسمش «بز» بود، مفتی آن‌ها بود، گفت آن‌ها به روی کرهٔ ماه ننشسته‌اند، شما را فریب داده‌اند، آن کره  ماه نیست. فکر کردم که فایده ندارد. بنابراین، من بدون تصویب آنها، کار را شروع کردم، ولی این مراحل دو سال طول کشید، و بعد از این‌که تهیه‌کننده‌ها را یافتم، کار سه سال دیگر طول کشید.(1)

مصطفی عقاد در سال ۲۰۰۵ به‌همراه دخترش بر اثر انفجار بمبی توسط القاعده، که در مجلس عروس در هتلی در اردن کار گذاشته شده‌بود، کشته شد.

نگاهی به فیلم مجید مجیدی

محمد رسول‌الله فیلمی است در گونه تاریخی به کارگردانی مجید مجیدی که داستان زندگی کودکی محمد رسول‌الله، سده ۶ میلادی را روایت می‌کند. این فیلم در بهمن ماه سال ۱۳۹۳ برای اولین بار برای اهالی سینما اکران شد. اکران سراسری محمد رسول‌الله از روز ۵ شهریور ۱۳۹۴ در ایران و همزمان با افتتاحیه جشنواره فیلم مونترال کانادا آغاز شد.

قرار است سه‌گانه سینمایی و مستقل از هم تولید شود که به مقاطع مختلف زندگی محمد رسول‌الله بپردازد. در اولین فیلم، قصه از دوران جاهلیت و شرایط اجتماعی زمان تولد محمد رسول‌الله آغاز می‌شود و در ۱۲ سالگی او به پایان می‌رسد.

این فیلم در شهرک سینمایی پیامبر اعظم که در ۵۵ کیلومتری شهر قم قرار دارد، ساخته شده‌است. در این شهرک، ماکت شهرهای مکه و مدینه با مشخصات ۱۴۰۰ سال قبل، در مقیاس یک به یک (مختصات واقعی) طراحی و ساخته شده‌است و قرار است پس از پایان فیلمبرداری، از این دکور تحت عنوان شهرک سینمایی پیامبر اعظم برای دیگر پروژه‌های سینمایی درباره تاریخ اسلام استفاده شود. این فیلم پرهزینه‌ترین و بزرگترین پروژه فیلمسازی تاریخ سینمای ایران محسوب می‌شود.

چرا مجیدی محمد(ص) را می‌سازد؟

حدود ده سال پیش قرار بود از مجید مجیدی در دانمارک تقدیر شود اما این مراسم همزمان با کشیدن کاریکاتور‌های موهن به پیامبر اسلام(ص) در روزنامه دانمارکی بود و او به دلیل توهین به مقدسات از حضور در این مراسم سر باز زد. او از مهرماه سال 86 تحقیقات خود را در زمینه این کار آغاز کرد و پیش تولید این پروژه عظیم در سال 90 خاتمه یافت.

این فیلم سینمایی اولین اثری است که پس از انقلاب است که رهبر انقلاب به پشت صحنه آن رفتند. 17 آبان 91 آیت الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب در دیداری شش ساعته از پشت صحنه این فیلم سینمایی از قسمت‌های مختلف لوکیشن ساخته شده از جمله قسمت شهر مکه، شعب ابی طالب که داخل آن است، دیر بحیرا و... بازدید کردند.

در نهایت فیلم محمدرسول الله (ص) ابتدا در سی و سومین دوره جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۹۳ برای اولین بار اکران شد. اکران سراسری آن از روز ۵ شهریور ۱۳۹۴ در ایران و همزمان با افتتاحیه جشنواره فیلم مونترال کانادا آغاز شد. این فیلم در مجموع  با فروش حدود 13 میلیارد توانست عنوان یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران را رقم بزند.

این فیلم به عنوان نماینده سینمای ایران در جشنواره اسکار سال ۲۰۱۶ میلادی اعلام شد، اما به فهرست نهایی جایزه اسکار راه نیافت.

در نهایت به نظر می‌رسد الرساله از نگاه مخاطبان بهترین فیلمی است که تاکنون در این زمینه ساخته شده است و پس از گذر سال‌ها همچنان در نظر آن‌ها محبوب است.

منابع:

(1)گفت‌وگوی مصطفی عقاد با مرتضی آوینی

2) پایگاه اطلاع‌رسانی «التحریر»

انتهای پیام