آیت‌الله وحید بهبهانی؛ احیاگر اسلام در قرن دوازدهم/ میراث مغفول «معلم البشر» در بهبهان
گروه معارف ــ آیت‌الله وحید بهبهانی در دوره صفویه از اصفهان به بهبهان مهاجرت کرد؛ چون در آن عصر بهبهان یکی از مراکز فعالیت مسلک اخباری‌گری بود و ایشان وجود آنها را خطری برای مذهب تشیع می‌دانست؛ لذا در بهبهان ساکن شد. اکنون خانه‌ای که نزدیک به سی سال در آن زیست و دیوارهای آن به تلاش‌های این عالم بزرگ در حفظ میراث شیعه شهادت می‌دهد در معرض نابودی است.
12 تیرماه سالروز درگذشت «آیت‌الله وحید بهبهانی» از علمای بزرگ خطه خوزستان و شهرستان بهبهان است؛ عالمی که بزرگان او را به «معلم البشر» می‌شناسند.
آیت‌الله بهبهانی فرزند محمد اکمل در سال 1118 ق در اصفهان متولد شد و از محضر پدر علم آموخت. در آن دوره تاریخی با حمله افغان‌ها، اصفهان شرایط مناسبی برای اقامت نداشت و از این رو خاندان محمد اکمل از آن دیار مهاجرت کردند. آیت‌الله بهبهانی رهسپار نجف شد و داشته‌های علمی خود را کمال بخشید به طوری که در شمار علما و صاحب نظران قرار گرفت. این عالم دینی مدت‌ها بعد رهسپار بهبهان شد؛ بهبهان در آن زمان یکی از مراکز فعالیت گروه‌های اخباری بود.
مسلک اَخباری در فقه شیعه امامیه به روشی گفته می‌شود که در آن برای رسیدن به احکام عملی به اخبار و حدیث اکتفا می‌شود. این گروه در مقابله اصولیان قرار می‌گیرند که از روش‌های استنباط اجتهادی نیز کمک می‌گیرند. اخباری‌ها تنها راه فهم قرآن را مراجعه به روایات می‌دانند. آنها رجوع مستقیم به قرآن و استفاده از عقل و اجماع را برای شناخت احکام جایز نمی‌دانند.
آیت‌الله وحید بهبهانی با این گروه به مقابله پرداخت و سی سال زندگی خود را در بهبهان وقف بحث و مناظره با این گروه کرد. این دانشمند خستگی‌ناپذیر سرانجام راهی کربلا شد و در آن دیار مبارزه فکری خود را با اخباری‌ها ادامه داد. آیت‌الله بهبهانی در سال 1205 ق در کربلا درگذشت.
یکی از میراث‌های ارزنده به جای مانده از این عالم مجاهد شیعی، خانه‌ای است که نزدیک به سی سال در آن زیست و در و دیوارهای آن به تلاش‌های این عالم بزرگ و تأملات ایشان در حفظ میراث شیعه از تحریف‌های اخباری‌گری شهادت می‌دهد.
خیرالله محمدیان، پژوهشگر فرهنگ و آیین‌های بهبهان درباره این یادگار بر جای مانده از آیت‌الله وحید بهبهانی به خبرنگار ایکنا خوزستان، گفت: محله کاروان‌سرا یا گچ‌پزان (گود بقال) محله‌ای است که محل تدریس آیت‌الله وحید بهبهانی در مبارزه با اخباری‌گری بود.
از خانه آیت‌الله بهبهانی تا مسجد که محل امامزاده امیر ابراهیم است تونلی زیرزمین ساخته شده بود که این عالم دینی از آن طریق مستقیم وارد مسجد می‌شد. دلیل ساخت این تونل حفظ امنیت جانی آیت‌الله بهبهانی است؛ چراکه به دلیل مباحثاتی که این عالم با اخباریون داشت، نسبت به امنیت جان ایشان احساس خطر می‌شد. در آن برهه از زمان، تعداد اخباریون در بهبهان خیلی زیاد بود و امنیتی نبود. از همین رو به خاطر حفظ جان ایشان و امنیت بیشتر، با وجود اینکه فاصله خانه آیت‌الله تا مسجد حدود 20 متر است؛ در زیرزمین، تونلی درست شده بود که آیت‌الله از آن تونل به سمت مسجد می‌رفت.
متأسفانه امروزه از این تونل خبری نیست و پیرمردهای محل از پدران و اجداد خود شنیده‌اند که از خانه آیت‌الله وحید تا امامزاده امیر ابراهیم در گذشته تونلی وجود داشت.
این خانه محل زندگی آیت‌الله وحید بهبهانی بود؛ یک قسمت خانه «تَنوی» است که امروز به آن هال و پذیرایی گفته می‌شود. این قسمت خانه دست نخورده و از زمان زندگی آیت‌الله وحید بهبهانی باقی مانده است. قرینه این «تنوی» یک تنوی دیگر نیز وجود داشت که اثر آن امروز مشهود است و متأسفانه از بین رفته است. آیت‌الله وحید بهبهانی ملقب به معلم‌البشر، استاد الکل فی الکل، احیاگر اسلام در قرن دوازده هجری قمری است و ایشان در زمان حکومت افشاریه و زندیه می‌زیست.
آیت‌الله وحید بهبهانی، ملا محمدباقر اکمل، اصالتاً از اصفهان بود که در دوره صفویه با هجوم محمود افغان به اصفهان، آباء و اجداد ایشان از اصفهان به طرف بهبهان مهاجرت می‌کنند. با توجه به اینکه در آن عصر مسلک اخباری‌گری اوج گرفته بود و بهبهان یکی از مراکز فعالیت آنها بود، آیت‌الله وحید بهبهانی، وجود آنها را خطری برای مذهب تشیع دانست؛ لذا در بهبهان ساکن شد و در همین مکانی که الان قرار داریم در محلی به نام «گود بقال» مستقر شد.
مبارزه 30 ساله با اخباری‌گری
آیت‌الله بهبهانی 30 سال در همین محل زندگی کرد و امامزاده امیر ابراهیم که حدود 30 متری غرب منزل ایشان قرار دارد، محل تدریس و کار ایشان بود. در همین محل، مناظره‌ها و مباحثه‌هایی با علمای اخباری انجام داد، کتاب‌هایی نوشت و آنها را متوجه اشتباهات خود کرد و خطر وجود آنها را از مذهب تشیع دور کرد.
احیاگر اسلام در قرن 12
بعد از آن که خیال ایشان از وجود مسلک اخباریون راحت شد، از بهبهان به کربلا عزیمت کرد و حوزه علمیه کربلا را تأسیس کرد. نقل شده است که ایشان در کربلا حدود 4 هزار شاگرد داشتند. تمام مراجع تقلید و علمای عظامی که بعد از ایشان ظهور کردند مثل میرزای قمی، آخوند خراسانی، صاحب جواهر، صاحب ریاض و خیلی از مراجع بزرگ تقلید آن زمان هم شاگردان مکتب آیت‌الله وحید بهبهانی بودند. به دلیل اهمیت کاری که انجام داد و مسلک اخباری گری را که سدّی در برابر تشیع بود، کنار زد، ایشان احیاگر اسلام در قرن دوازدهم به حساب می‌آید.
همچنین محمدیان درباره وضعیت نگه‌داری از این میراث ارزشمند گفت: این خانه در زمان آیت‌الله وحید بهبهانی گچ و سنگ بود. آجرکاری آن در زمان قاجار صورت گرفت. نکته مهم اهمیت دادن سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به این خانه و امثال آن در بهبهان است که شوربختانه مورد بی‌مهری واقع شده‌اند. درخواست‌هایی در این‌باره شده اما هر بار مشکلات مالی را دلیل توجه نکردن به این منزل تاریخی عنوان کرده‌اند.
نوادگان آیت‌الله وحید بهبهانی امروز در کربلا، ملایر، نهاوند، کرمانشاه هستند و به نام «آل‌آقا» مشهور هستند.
گزارش تصویری این مطلب را در اینجا ببینید.
کامله بوعذار خبرنگار ایکنا خوزستان
انتهای پیام
