به گزارش ایکنا، اولین برنامه مثبت 40 با موضوع رسانهها و مسئولیت اجتماعی در فرهنگسرای رسانه برگزار شد. در این برنامه سیدضیاء هاشمی، عباس سلیمینمین، مدیر دفتر تاریخ مطالعات ایران و استاد دانشگاه، اکبر نصراللهی، رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه با اجرای فرید محمدی در موضوع مورد نظر به بحث و گفتوگو پرداختند.
عباس سلیمینمین، مدیر دفتر تاریخ مطالعات ایران، با اشاره به تعریفی از مسئولیت اجتماعی اظهار کرد: قطعاً هر رسانه اعم از اینکه دارای چه گذشتهای باشد، تعهدی در قبال مخاطبانش به عنوان حلقه واسطه دارد. کانونهای قدرتمند و مراکز تصمیمساز نیازمند یک تغییر واسط هستند تا یک ارتباط اصولی ایجاد شود و رسالت و وظیفه اجتماعی رسانهها این است که در این زمینه صادقانه عمل کنند.
وی افزود: رسانهها باید قدرت انعکاس رویدادها را داشته باشند و در این زمینه صادقانه عمل کنند. این نگاه میتواند، تأییدی، اصلاحی و منفعتی نسبت به صاحبان قدرت بوده و تأثیرگذار باشد. همچنین، میتوانند به حق از سوی مردم مسائل را مطرح و پیگیری کنند تا در حوزه تصمیمسازی نظرات مردم اعمال شود.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: رسانهها را به پنج دسته تقسیم میکنم. البته این تقسیمبندی شامل رسانههای دولتی است که بودجه عمومی دارند. اول، رسانههای خبری هستند؛ دوم، رسانههای وابسته به کانون قدرتهای اقتصادی پنهان؛ سوم، رسانههایی که نگاه اقتصادی دارند، بدون آنکه نگاه حرفهای در کارشان دخیل باشد. در واقع این رسانهها نگاه کاسبکارانه دارند و چهارم؛ رسانههایی که رسالت فرهنگی برعهده دارند و رویکردشان در راستای ارتقای منزلت فرهنگی جامعه است.
وی افزود: از رسانههای دولتی چندان نمیتوان انتظار یک رسانه مستقل نسبت به دولت داشت. برای مثال از خبرگزاری جمهوری اسلامی انتظار برخورد حزبی را نمیتوانیم داشته باشیم. البته باید نگاه منصفانه و منطقی در این رسانه باشد ضمن آنکه دولت و مردم را باید در مراحلی راضی نگه دارد.
وی یادآور شد: رسانههای متکی که به کانون قدرت، گاهی در دو طرف مردم و دولت عملکردشان کمرنگ است؛ چراکه به کانون قدرتهای اقتصادی پنهان متکی هستند. اینها نه وظیفه تبیینی دارند و نه اجراکننده وظیفه اجتماعی هستند.
مدیر دفتر تاریخ مطالعات ایران تصریح کرد: سالمترین کار رسانه، رسانههایی هستند که با انگیزه حمایت از حقوق جامعه و در راستای ارتقای آگاهیهای جامعه عمل میکنند. این قشر از رسانهها به مرور تضعیف میشوند و هر یک از آنها زمانی که اخبارشان در رسانه ملی بازخوانی میشود، باید رسانه ملی تأکید کند که این رسانهها چه جایگاهی دارند تا مردم آنها را بیشتر بشناسند.
وی بیان کرد: براساس قانون اساسی، برای آنکه مطبوعات مستقل شوند و جایگاه مناسبی داشته باشند و بتوانند در برابر رسانههای حزبی و کانالهای قدرت، ادامه حیات دهند، یارانههایی را تصویب کردهایم که به رسانههای فعال اختصاص دهند. در این مسئله نقض غرض وجود دارد. دولت از طرفی به رسانهها یارانه می دهد تا سالم بمانند و روی پای خودشان بایستند و مستقل عمل کنند و از طرفی هم پرداخت از سوی روابط عمومی به رسانه ها عادیسازی شده است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: رسانهها را باید به عنوان نهادی که میان مردم و حوزههای رسمی پیوند ایجاد میکنند، به رسمیت بشناسیم. متأسفانه این نقش هنوز به رسمیت شناخته نشده است. نه تنها رسانهها را به رسمیت نمیشناسیم بلکه گاهی در جهت تخریب آنها قدم برمیداریم و حتی اعتبارات مصوب آنها را هم پرداخت نمیکنیم.
وی بیان کرد: آسیبهای اجتماعی دارای سطح و عمق هستند. رسانهها درباره آسیبهای اجتماعی بسیار کوتاهمدت و در سطح کار کردند. برای مثال فقر یک ظاهر و باطن دارد.
سلیمینمین اظهار کرد: گاهی اوقات برخی رسانه ها مدیری را اسوه می کنند که نگاه مناسبی به فقر و بی عدالتی ندارد . مدیری که فاصله اش با توده های فقیر بسیار است، دغدغه فقر را نخواهد فهمید. این نوع مدیران با آموزه های اسلامی و انقلابی ما مطابق نیستند.
وی بیان کرد: رسانه ها نه تنها در سطح عمل می کنند بلکه در همین سطح، به جلب مخاطب می پردازند. مشکلی که جامعه امروز دارد، سطحی شدن آنها به واسطه بروز رسانه های نوین است. این رسانه های نوین ذائقه مخاطبان را سطحی کرده است؛ تا جایی که دیگر مخاطب به عمق ماجرا و مطالعه درباره آن موضوع نمی پردازد.
سلیمینمین اظهار کرد: زمانی که بحث بودجه می شود، رسانه ها تنها روی مؤسساتی متمرکز می شوند که هیچ دلیلی برای تمرکز آن نیست. درحالی که می توانند در این موضوع مسائل مهم تری را مورد توجه قرار دهند. اگر رسانه ها می خواهند در حل آسیب های اجتماعی نقش جدی ایفا کنند باید جامعه را به سمت عمیق تر شدن هدایت کنند و علاوه بر آن، خودشان هم به عمق بخشی کمک کنند.
وی بیان کرد: مخاطبان را به عمیق شدن دعوت می کنم چراکه عوامل مختلفی دست به دست هم داده اند تا مردم را به سطحی بودن سوق دهند. اگر کسی وارد عمل شد تا اعتبارات حوزه علمیه را بگوید باید متوجه شویم که قصد او از فاش کردن این موضوع چیست. البته شفاف سازی خوب است اما باید انگیزه طرف مقابل مان را متوجه شویم.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: امروزه متأسفانه از کارشناسان دارای انحراف ذهنی، استفاده مبسوط می کنند تا مردم را فریب دهند و از موضوع اصلی به دور کنند.
در ادامه این بحث، سیدضیاء هاشمی، استاد دانشگاه با اشاره به معنای مسئولیت اجتماعی گفت: مسئولیت اجتماعی به معنای نقدپذیری است؛ چراکه رسانه حق سوال دارد یعنی خودش هم در معرض سؤال قرار بگیرد و این یعنی رسانه نقاد باشد.
وی افزود: مسئولیتپذیری یعنی نقدپذیری، رسانه چشم و گوش مردم است در عین حال که زبان مردم هم باید باشد تا مطالبات مردم را از مسئولان مطرح و پیگیری کند. همچنین در این فرآیند رسانه ها باید ایمن باشند. در دنیای مدرن، رسانه ها کانون قدرت و ابزارند و رسانه از جمله کانال هایی بوده که در حوزه اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و دیگر حوزه ها اثرگذار است.
هاشمی بیان کرد: رسانه ها در برابر تعهدات اجتماعی باید تأثیرگذار باشند براساس اصول علمی، صحت مطالب و تحلیل هایش پاسخگو باشد. همچنین رسانهها باید از استقلال حرفه ای برخوردار باشند که این امر نیازمند مطالب دقیق و قابل ارزیابی است.
وی با اشاره به این موضوع که رسانه دولتی به معنای روابط عمومی دولت نیست، گفت: رسانه در ذات خود نیاز دارد که استقلال ملی داشته باشد و رسانه دولت، مستقل از دولت است و این امکان وجود ندارد که رسانه استقلال نداشته باشد.
هاشمی تصریح کرد: رسانهها باید حقایق را منتشر کنند و اگر وابسته به حزب و نهاد اقتصادی باشند و تبدیل به بلندگوی آن نهاد شود، دیگر رسانه نیستد. اگر به رسانه ها اعتماد نباشد، رسانه اعتمادش را از دست خواهد داد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: اگر رسانهها نتوانند با مخاطبانشان ارتباط برقرار کنند، استقلال خود را از دست خواهند داد. اگر رسانه مرجعیت رسانه ای نداشته باشد، هیچ خدمتی به نظام نکرده است و جا را برای رسانه های بیگانه باز می کند. ما باید بتوانیم اصول حرفه ای را حفظ کنیم.
وی افزود: خبرگزاری ایرنا، صدای خبرگزاری ملت، خبرگزاری میزان صدای قوه قضاییه و دیگر رسانه ها که صدای نهادها و سازمان های مختلف هستند، باید استقلال رسانه ای داشته باشند. اگر یک خبرگزاری روابط عمومی یک قوه، نهاد و سازمانی باشد، نمی تواند رسالت خود را انجام دهد.
هاشمی تصریح کرد: دانشگاهها محل ایدهپردازی هستند. اگر قرار نیست این ایدهها اجرایی شوند، پس چرا در دانشگاهها مطرح میشود. هر رسانهای از منظر خود تولید و پخش محتوا میکند. هر رسانهای با رسانه دیگر متفاوت بوده و این تکثر رسانه به نفع کشور است، اما رسانهها باید صداقت، دقت و استقلال حرفهای داشته باشند.
وی بیان کرد: خبرگزاری ایرنا، رسانه نظام است اما عملکردش با روابط عمومی متفاوت است همه رسانهها اعم از حوزههای علمیه، مجموعههای فرهنگی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگر نهادها باید پاسخگوی مسائل و مشکلات کشور باشند. رسانهها باید مسائل کشور را از مسئولان مطالبه کنند تا آنها پاسخگو باشند. ما باید تکلیف را روشن کنیم و استقلال حرفه ای داشته باشیم تا بتوانیم رسانه ای در تراز انقلاب داشته باشیم.
وی بیان کرد: رسانه مسئولیت اجتماعی دارد و نقدپذیر است. ما نیازمند رسانههای مستقل هستیم. به نفع نظام است که رسانهها نقاد و نقدپذیر باشند. به هرحال این عوامل مهمترین رکن رسانههای مستقل هستند. ما باید از رسانههای مستقل حمایت کنیم و آنها را به رسمیت بشناسیم.
هاشمی با اشاره به نقش مهم رسانهها در حوزه اجتماعی گفت: دنیای امروز براساس اصل ارتباطات است و رسانه ها نقش تعیین کننده ای در تحولات اجتماعی جامعه دارند. آنها طی چند دهه اخیر عملکرد موفقی داشته اند تا جایی که امروزه بیش از ۱۰ هزار رسانه فعال هستند و نقش آفرینی می کنند. در عین حال باید شاهد حرکت های جدید در عملکرد رسانه ها باشیم که این حرکتها در شأن انقلاب باشد.
وی افزود: رسانه مطلوب رسانه ای است که آگاهی بخش بوده و شفافیت داشته باشد تا بتواند مشارکت و اعتماد مخاطب را جلب کند. بحث کارتن خوابی را رسانهها آغاز کردند و پس از آن مدیران وارد عمل شدند یا در مسائل فقر و مناطق محروم، نقش رسانه ها بسیار مهم بود.
هاشمی تصریح کرد: رسانهها باید در بحث نظارتی شجاعانه تر و خلاقانه تر باشند تا اعتماد مخاطب را جلب کنند و رسانه به عنوان یک مرجع باشد. رسانه ها باید در مسئولیت اجتماعی با مخاطبانش باشد؛ چراکه رسانه بدون مخاطب وجود ندارد. رسانهها باید شجاعانه واقعیت را مطرح کنند چراکه آنها چشم و گوش و زبان گویای مردم هستند.
وی ادامه داد: رسانه قرار نیست که باور همه را به دوش بکشد و حوزههای نظارتی باید کارشان را به درستی انجام دهند؛ همچنین حوزه فرهنگ باید کارآمدی داشته باشد. رسانهها نباید به دلیل منافع خودشان از واقعیات چشم پوشی کنند. اگر ظلمی وجود دارد حتما رسانه ها باید وارد میدان شوند.
وی بیان کرد: عدالت امر شریفی است که بدون آن نظام و جامعه بها پیدا نمی کند. به تعبیر حضرت علی(ع)؛ خدمت بدون عدالت معنا ندارد. عدالت در عمل سخت است و باید برای تحقق آن تلاش کنیم. امروز رسانه ها باید با مسأله پول شویی مقابله کنند و از مسئولان مربوطه پرسش های خود را جویا شوند. وقتی اتفاقی در دانشگاه رخ می دهد، مقامات باید پاسخگو باشد. شهردار امروز و گذشته هم باید پاسخگوی بسیاری از مشکلات و مسائل باشد. همه این ها حق الناس است. مبنای دینی رسانه های کشور امر به معروف و نهی از منکر بوده و ما باید همراه با این رویکرد اشکالات را ببینیم.
اکبر نصراللهی، رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه در ادامه این مبحث با اشاره به سابقه تاریخی مباحث مسئولیت رسانه ها در مجامع مختلف گفت؛ مسئولیت اجتماعی در اسلام با امربه معروف و نهی از منکر مرتبط است و در اسلام فرستنده پیام و مبلغ در قبال محتوای پیام و پیامدهای آن مسئول است و باید در قبال عملکرد خود پاسخگو باشد.
رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانهها گفت: رسانه ها نسبت به عملکرد گذشته، کنونی و آینده خود مسئول هستند و این مسئولیت سطوح مختلفی دارد که می تواند مسئولیت در برابر خدا، خویش و خانواده، دیگران، طبیعت و محیط زیست باشد.
نصراللهی افزود: برای مسئول و پاسخ بودن شروطی نیاز است که از جمله آن قدرت و توانایی ، علم و آگاهی، اختیار و آزادی رسانه ها و خبرنگارن است که متاسفانه به دلایل مختلف این شرایط هم در کشور برای خبرنگاران و رسانه ها مهیا و مطلوب نیست.
این استاد دانشگاه با تأکید بر ضرروت پاسخگویی همه رسانهها گفت: زمانی که مسئولیت اجتماعی رسانه ها مطرح میشود به این معناست که رسانهها تا چه اندازه در ادای وظایف و نقشهای اطلاعرسانی، آموزشی، تفریحی و نظارتی و کارهای حرفهای به ویژه دقت و سرعت و بیطرفی و انصاف و طرح دیدگاههای مختلف پاسخگو هستند.
نویسنده کتاب راهنمای پوشش خبری با تأکید بر نقش نظارتی رسانهها گفت: رسانهها باید به موازات دستگاههای نظارتی بر عملکرد مسئولان و تعهدات بخشهای مختلف در تحقق اهداف چشماندازها و اسناد بالادستی نظارت داشته باشند و مطالبات مردم رااز آنها پیگیری کنند.
به گفته نصراللهی، مسئولیت رسانهها اقتضا میکند حتی در صوورت ضرورت بر عملکرد دستگاههای نظارتی رسمی کشور هم نظارت کنند و انحراف و کم کاری احتمالی را به موقع به مردم اعلام کنند.
وی با تأکید بر ضرورت استقلال رسانه های عمومی و ملی از کنشگران سیاسی و قوای مختلف گفت: اشکالی ندارد رسانه های حزبی سخنگو و مدافع اهداف و سیاست های آن حزب و بخش باشند اما در شرایط تعارض منافع حزبی و ملی، همواره باید منافع ملی را بر منافع جناحی ترجیح دهند.
نصراللهی با اشاره به وظایف رسانههای عمومی بیان کرد: از رسانههای ملی مثل خبرگزاری جمهوری اسلامی و صداوسیما انتظار میرود مدافع مردم و امنیت ملی باشند.
نصراللهی با اشاره به توسعه کمی و کیفی رسانهها بعد از انقلاب اسلامی و اقدامات خوبی که در چهار دهه گذشته به ویژه سالهای اخیر در مورد جلب کمکهای مردم زلزلههای رودبار، بم، ورزقان و ازگله، طرح موضوع کودکان کار، گورخوابها، جلب مشارکت مردم در مناسبتهای ملی مثل راهپیماییهای ۲۲ بهمن، روز قدس، انتخابات، دفاع مقدس؛ گفت: با وجود اقدامات درخور قدردانی رسانهها اما همچنان رسانههای کشور با توجه به آرایش جدید رسانهای و مسئولیتهایی که دارند در طراز انقلاب اسلامی نیستند.
به گفته نویسنده کتاب مدیریت پوشش اخبار بحران در رسانههای حرفهای، کشور ایران در معرض چالشها، مسایل مخاطرات و بحرانهای مختلف از جمله بحرانهای زیستمحیطی و طبیعی هستند اما رسانهها به استناد آمارها و مشاهدات نتوانستهاند در تبدیل برخی مخاطرات قابل پیشگیری به بحرانها جلوگیری کنند.
وی با اشاره موضوع ریزگردها ادامه داد: ریزگردها از سال ۸۲ در خوزستان خودنمایی کرد اما به دلیل پوشش رسانهای و توجه ناکافی در اواخر سال ۹۵ کشور بعد از تعطیلی چند شهر خوزستان و برجسته سازی این موضوع در فضای مجازی؛ رسانههای رسمی و مسئولان وارد میدان شدهاند. این سؤال مطرح میشود که اگر از سال ۸۲ رسانهها مسئولیت خودشان را در این مورد انجام میدادند امروز با این پدیده مخل امنیت ملی مواجهه میشدیم؟ به گفته نصراللهی اگر امروز موضوع ریزگردها اهمیت یافته به دلیل وجود شبکه های اجتماعی بود. رسانه های رسمی از مردم عقب تر هستند و باید خود را به روز کنند.
رئیس دانشکده علوم ارتباطات پرداخت رویدادی به موضوعات مهم ملی و راهبردی، توجه ناکافی به نامگذاریهای سال و افتصاد مقاومتی و گفتمان مقام معظم رهبری در مورد مبارزه با فقر و فساد و تبعیض و بهرهبرداری سیاسی از حوادث و بحرانهای انسانی، کم کار در پوشش و پیگیری آسیبهای اجتماعی، طرح مشکلات کشور بدون اخذ نظرهای کارشناسی و راهکارهای رفع آن را از جمله ضعفهای دیگر رسانهها در ایفای مسئولیتهایشان اعلام کرد.
نصراللهی اظهار کرد: رسانهها نباید فقط به طرح مشکلات اکتفا کنند بلکه مسئولیت دارند در کنار آن به راه حلهای کارشناسی رفع آن هم توجه کنند تا مردم تصور نکنند که کشور با انبوهی از مشکلات غیر قابل حل روبرو هستند. رسانهها باید مستقل باشند، اما متأسفانه بسیاری از آنها مستقل از مردم شدهاند؛ درحالیکه باید حامی آنها شوند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: رسانهها حریم و حرم نظام جمهوری اسلامی و مردم هستند و مسئولان باید آنها را باور و به آنها اتکا کردخه و از ظرفیت مشارکت آنها در حل مشکلات کشور استفاده کنند، اما متأسفانه آستانه تحمل مسئولان کم است.
انتهای پیام