نمایشگاه قرآن خوزستان نیازمند اتاق فکر و نگاه تخصصی است

پس از 3 سال شیوع کرونا، امسال خوزستان بار دیگر شاهد برگزاری نمایشگاه قرآن و عترت در ایام ماه مبارک رمضان بود. چهاردهمین نمایشگاه قرآن و عترت خوزستان امسال برای نخستین بار در محل مصلی مهدیه امام خمینی(ره) اهواز برگزار شد و مراسم افتتاحیه آن روز جمعه، 18 فروردین و پس از مراسم اقامه نماز جمعه اهواز بود. این همزمانی در آغاز این نوید را می‌داد که خانواده‌های اهوازی در جریان برگزاری این رویداد قرآنی قرار بگیرند و این موضوع بر افزایش جمعیت استقبال کننده از نمایشگاه تأثیر بگذارد؛ اما این انتظار چندان برآورده نشد؛ گرچه پایان نمایشگاه 3 روز قبل از موعد مقرر (به دلیل آماده‌سازی مصلی برای مراسم روز قدس) نیز این فرصت را از نمایشگاه گرفت که شاهد حضور بیشتر مردم در روزها و شب‌های پایانی خود باشد.

سیدکریم موسوی، معاون قرآن و عترت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان و دبیر چهاردهمین نمایشگاه قرآن و عترت استان درباره انتخاب مکان مصلی برای نمایشگاه امسال به ایکنای خوزستان، گفته بود: محور مکانی اکثر نمایشگاه‌های قرآن در کشور، مصلای استان‌ها است. یکی از دلایل اینکه در خوزستان چنین نیست، این است که مصلی استان خوزستان از نظر ساخت و ساز به طور کامل تجهیز نشده است. مصلای هر شهری باید جلوه‌ای از فرهنگ آن شهر باشد، یکی از اهداف ما در انتخاب این مکان این است که نشان دهیم این مصلی می‌تواند یکی از بهترین مکان‌ها برای این رخدادها باشد.

علاوه بر این ظرفیت دیگری برای برگزاری نمایشگاه نداشتیم. در نمایشگاه بین‌المللی فقط یک سالن کوچک در اختیار ما بود.‌ در مکان فعلی هم به دلیل شرایط برگزاری مراسم شب‌های قدر در مصلا، فضایی محدودتر از آنچه در نظر داشتیم در اختیار ما قرار دادند. گرچه باید از ستاد اقامه نماز جمعه اهواز و نماینده ولی‌فقیه در استان قدردانی کنم که در برگزاری این رویداد کمک کردند.

فضای دیگر ما، موزه هنرهای معاصر بود که متأسفانه چندین سال است به یغما رفته و تبدیل به یک مخروبه شده است.

دسترسی مردم به نمایشگاه ضعیف است

افتخار فرج، از اعضای خانه مطبوعات استان و مدیر غرفه مطبوعات در نمایشگاه درباره انتخاب مصلی به عنوان محل برگزاری نمایشگاه قرآن گفت: بهترین مکان برای نمایشگاه قرآن، مصلی مهدیه امام خمینی(ره) است. فضای مصلی برای نمایشگاه عالی بود. اینکه مردم برای ورود به نمایشگاه باید کفش خود را در می‌آوردند و روی قالی راه می‌رفتند، حس خوشایندی داشت، ولی این مصلی چند مشکل دارد؛ اولاً فضای آن فضای نمایشگاهی نیست؛ به علت ساخت و سازهایی که انجام می‌شود، فضای مفرحی نیست.

دیگر اینکه دسترسی عامه مردم به نمایشگاه ضعیف است و احتیاج بود سرویس‌هایی در نظر بگیرند که برای نمایشگاه در حال تردد باشند. هزینه رفت و آمد به مصلی برای مردم مستضعف بسیار است، برای همین باید در این نقاط اتوبوس‌هایی را به این منظور قرار می‌دادند.

اما انتخاب مصلی به عنوان مکان برگزاری نمایشگاه مخالفانی نیز داشت. به اعتقاد گروهی، مصلی، مکان مناسبی برای برگزاری نمایشگاه قرآن نیست؛ زیرا مصلای استان خوزستان بر خلاف برخی استان‌های دیگر، زیرساخت‌های لازم را برای این کار ندارد. به گفته یکی از غرفه‌داران بنیاد شهید استان، مصلای استانی مثل تهران برای یک کار ثابت در بازه زمانی حداقل بیست روزه آماده است و در کنار آن امکانات رفاهی برای روزه‌داران تدارک دیده شده است، آیا این امکانات در اینجا موجود است؟

به گفته وی خوزستان قلب دفاع مقدس کشور است، اما مکانی برای رویدادها و مناسبت‌های مهم فرهنگی ندارد. موزه هنرهای معاصر را به دلیل سیاست‌‎های غلط از دست دادیم. در آن فضا، شرایط مناسبی برای حضور مجموعه‌های فرهنگی دیگر استان‌ها نیز بود که در آن تبادل فرهنگی و انتقال تجربه خوبی صورت می‌گرفت و تنوع و وسعت کار بیشتر می‌شد.

نظرات مخالفان برگزاری نمایشگاه قرآن در مصلی، غالباً به یک ماجرای تکراری ختم می‌شود و آن وضعیت بغرنج موزه هنرهای معاصر اهواز است که از سال 94 با واگذاری به بخش خصوصی، رویدادهای فرهنگی و هنری استان را متأثر کرد.

ضرورت نگاه تخصصی‌تر به نمایشگاه قرآن

از مکان نمایشگاه که بگذریم، نمایشگاه امسال از نظر محتوایی همچنان جای کار داشت. به اعتقاد حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالامیر سلطانی، مؤلف و پژوهشگر قرآنی، نمایشگاه قرآن کار خوب و ارزشمندی است و توسعه این کارها، در جامعه تأثیرگذار و از مصادیق بارز امر به معروف است. امیدواریم در آینده شاهد نگاه تخصصی‌تری در نمایشگاه باشیم.

در کنار نمایشگاه می‌شود، بحث‌های جانبی تخصصی را با حضور افراد متخصص در زمینه‌های مختلف شکل داد تا مردم بتوانند سؤالات خود را مطرح کنند. غرفه‌هایی برای مشاوره در نمایشگاه وجود داشت که لازم است در سال‌های آینده توسعه پیدا کنند.

فاصله نمایشگاه قرآن تا رسیدن به نقطه مطلوب

حجت‌الاسلام سیدمحمدمهدی شفیعی، مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز نیز با بیان اینکه اصل برگزاری نمایشگاه یک پدیده مبارک و مصداق ترویج فرهنگ قرآنی است، گفت: در ادبیات دینی گاهی تعبیر «فعل» و گاهی تعبیر «اشاعه» داريم و گاهی تعبیر «اقامه». این‌ که یک شخصی، نماز جماعت می‌خواند، این یک فعل است، ‌گاهی کسی دست چند نفر را می‌گیرد و با خود به نماز جماعت می‌برد و تلاش می‌کند به آنها نفع ببخشد، این اشاعه است. بالاترین مرتبه اقامه است که مرحله فرهنگ‌سازی است. نمایشگاه قرآن از پدیده‌های مبارکی است که اگر به کارکرد کامل خود برسد، باید جزو زمینه‌های اقامه فرهنگ قرآن در جامعه بشود، اکنون تا این نقطه فاصله دارد. باید بنشینیم بیاندیشم، شرايط را نقد و بررسی کنیم و کاری کنیم نمایشگاه به سمت اقامه فرهنگ قرآن در استان برود.

این  بدین‌ معنا است که فاصله این نمایشگاه با نمایشگاه سال آینده، بتوانیم تأثیر نمایشگاه قرآن را در بدنه مردمی که مخاطب نمایشگاه هستند ببینیم و احساس کنيم جامعه یک قدم در زمینه قرآن به پیش رفته است. تا این نقطه فاصله داریم. باید مرحله به مرحله تلاش کنیم و کار را تکمیل کنیم تا به نقطه مطلوب برسیم.

یکی از فعالان رسانه‌ای استان نیز درباره محتوای نمایشگاه معتقد بود در استان، همه نمایشگاه‌های فرهنگی شبیه هم هستند. نمایشگاه قرآن این‌طور است و تفاوتی با نمایشگاه کتاب ندارد. تخصصی نیستند و محتوای تخصصی برای ارائه ندارند. مؤسسات قرآنی می‌توانستد ثبت نام و برگزاری دوره‌های خود را اینجا انجام بدهند، اما این اتفاق نیفتاد.

نمایشگاه قرآن محدود به یک زمان معین در سال نباشد

رضا امینی، شهردار اهواز نیز در این رابطه گفت: باید در طول سال به دنبال فرصت‌هایی باشیم که تعداد این نمایشگاه‌ها یا غرفه‌های دائمی را در شهر بیشتر کنیم که وعده‌گاه علاقه‌مندان به قرآن وابسته به ۱۰ روز یا یک هفته در طول سال نشود و به مناسبت‌های مختلف غرفه‌هایی را در زمینه فرهنگ و موضوعات قرآنی در نمایشگاه دائمی یا بازارچه‌هایی که قرار است شکل بگیرد پیش‌بینی کنیم.

برای سال آینده با افزایش ایام برگزاری و وسعت نمایشگاه، چنانچه ضرورت داشته باشد و نظر نماینده ولی‌فقیه نیز همراه باشد، نمایشگاه در مکان دیگری برگزار شود که زمان بیشتری برای انتخاب روز و بازدید نمایشگاه برای مردم فراهم شود و غرفه‌داران بیشتری بتوانند محصولات خود را ارائه کنند.

گروهی نیز از محتوای نمایشگاه رضایت داشتند. حجت‌اله دهدشت، مدیر امور سیاسی استانداری خوزستان، در این باره گفت: نمایشگاه قرآن امسال، خوب، زنده و‌ با طراحی خوب اتفاق افتاده است. البته هیچ کاری بدون عیب و نقص نیست، اما همان‌طور که برکات ماه رمضان در زندگی همه ما جاری و ساری است. هر کاری به نام ماه رمضان شکل بگیرد برای همه ما جذاب و پربرکت است. چیزی که در نمایشگاه قابل توجه بود و به نظرم جزو موفقیت‌های نمایشگاه به شمار می‌آید، حضور فعالانه خانواده‌ها است؛ یعنی حضور خانواده‌ها، کودکان و خردسالان را در نمایشگاه به خوبی می‌توان دید. این یک موفقیت است که در سال‌های بعد تقویت شود.

مدیران برای بازدید از نمایشگاه قرآن منتظر دعوت نباشند

افتخار فرج، مدیر غرفه مطبوعات در نمایشگاه نیز گفت: برای اولین سال بود که خانه مطبوعات در نمایشگاه قرآن و عترت استان خوزستان غرفه داشت. تا پیش از این در نمایشگاه قرآن و عترت غرفه اختصاصی نداشتیم و اولین نقطه قوت آن را در غرفه اختصاصی رسانه‌ها دیدم که فضا را فراهم می‌کرد رسانه‌ها بیایند و با مدیران و مردم گفت‌وگو کنند.

معمولاً وقتی در نمایشگاهی غرفه داشته باشیم با مدیران ارشد استان تماس می‌گیریم و از آنها دعوت می‌کنیم به نمایشگاه بیایند. برای این نمایشگاه به هیچ مدیری زنگ نزدم و هر مدیری که به نمایشگاه آمد، با طیب خاطر و برای حمایت از نمایشگاه قرآن و عترت آمد و این ارزش آن مدیر را نشان می‌دهد. از همه مدیران می‌خواهم برای نمایشگاه قرآن که به دنبال معرفت‌افزایی و ترویج فرهنگ قرآن است، خود بیایند و منتظر نباشند به نمایشگاه دعوت شوند.

نکته سوم، برنامه‌های جانبی نمایشگاه است که بسیار خوب بود، مثل برگزاری نمایش‌های عروسکی برای کودکان و تعزیه که برای من جالب بود. ضمناً حضور کودکان در نمایشگاه باعث خوشحالی بود مخصوصاً دختربچه‌ها که با اشتیاق در نمایشگاه شرکت می‌کردند.

ایراد به مؤسسات قرآنی وارد است که حضورشان در نمایشگاه کمرنگ بود. یکی از مواردی که به نظرم مهم می‌آید تبلیغ درباره وقف در نمایشگاه است که آن را در نمایشگاه خالی دیدم. جای صحبت از وقف در نمایشگاه قرآنی است که فراموش شده بود. مدیران این حوزه که می‌‌‎توانند در مورد وقف به مردم آگاهی دهند، نمایشگاه قرآن را فراموش نکنند و حتماً به آن بپردازند. اگر وقف را آنجا تبلیغ کنیم اتفاقاتی خوبی می‌افتد.

مبحث آموزش در نمایشگاه قرآن مهم است، این نمایشگاه با قلب مردم سروکار دارد و حتماً باید آموزش‌های معرفتی در آن برگزار شود، حتی می‌توان کارگاه‌هایی 10 نفره در نمایشگاه برگزار ‌و از این فضا استفاده کرد.

یکی از بازدیدکنندگان نمایشگاه که با فرزندانش به نمایشگاه آمده بود، گفت: همیشه منتظر بودیم رویدادی در این مکان برگزار شود. با خود می‌‎گفتم مصلای به این بزرگی چرا باید خالی از برنامه باشد؟ همه چیز در نمایشگاه خیلی خوب بود. در سال‌های قبل برنامه‌ها بیشتر بود. خوشحالم که بار دیگر این فضا فراهم شده است که بتوانم بچه‌ها را برای بازدید بیاورم.

مردی که همراه خانواده به نمایشگاه آمده بود نیز گفت: آنچه از یک نمایشگاه قرآن انتظار می‎رود در این نمایشگاه وجود دارد. هم محصولات حجاب و عفاف است، هم کتاب، هم برنامه‌های جنبی. اگر از لحاظ زیبایی فضای نمایشگاه در نظر بگیرید، این اشکال را می‌توان وارد دانست، اما محتوای نمایشگاه خوب بود.

در این نکته تردیدی نیست که رویدادهای قرآنی مثل نمایشگاه قرآن کریم آن هم در ماه مبارک رمضان، برای علاقه‌مندان به ساحت این کتاب عزیز، یک فرصت شیرین و مغتنم و تلاش‌ها برای برپایی آن قابل تقدیر است. مسئولان اداره فرهنگ و ارشاد استان و مجموعه‌هایی که با آنها همکاری کردند، طی شش روز فضای معنوی دلنشینی در استان فراهم کردند. کمترین بهره‌ها از این فضا، توفیقی است که باید آن را قدر دانست؛ اما قطعاً برگزار کنندگان نمایشگاه قرآن در استان خود به این نکته واقف هستند که ظرفیت قرآنی استان در بخش‌های هنری (با وجود هنرمندان و مجموعه‌های هنری فعال)، علمی و پژوهشی (با وجود رشته‌های مرتبط در دانشگاه‌های استان و حوزه‌های علمیه و همچنین علمای قرآنی و آثار فراوان قرآنی)، فعالیت‌های قرآنی، مجموعه‌ها و افراد تأثیرگذار قرآنی بیش از این است.

گرچه محدودیت‌هایی که مجموعه‌های اداری مثل ارشاد برای برگزاری این رویداد با آن مواجه‌اند، بعضاً قابل درک است، از آن جمله که تا حدود 20 روز پیش از برپایی این نمایشگاه، برگزاری یا عدم برگزاری آن به دلیل عدم تأمین اعتبار به قطعیت نرسیده بود، اما این انتظار است که اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان با تکیه بر تجربه سیزده ساله خود در برگزاری نمایشگاه قرآن، همه ظرفیت‌های قرآنی استان را احصا کند و در این مسیر از مجموعه‌ها و فعالان قرآنی استان بهره بگیرد.

بهره‌مندی از این ظرفیت و برنامه‌ریزی برای ارائه آن در نمایشگاه کاری بزرگ است که از یک مجموعه واحد و در مدت زمان کوتاه بر نمی‌آید؛ اما برپایی رویدادی مثل نمایشگاه قرآن برای استانی که مدعی قطب بودن در فعالیت‌های قرآنی است، آنقدر مهم هست که مجموعه‌های متولی، برنامه‌ریزی برای محتوای آن را از همین لحظه ـ که پرونده نمایشگاه چهاردهم بسته شد ـ برای سال آینده آغاز کنند.

خبرگزاری قرآنی خوزستان این آمادگی را دارد که به عنوان حلقه وصل، مجموعه‌های مردمی و غیر مردمی صاحب ایده در حوزه قرآن را حول موضوع نمایشگاه قرآن، گرد هم جمع کند و به توسعه اتاق فکر نمایشگاه قرآن کمک کند. در ادامه پیشنهادهایی برای نمایشگاه قرآن سال بعد به متولیان این رویداد ارائه می‌شود:

ایجاد اتاق فکر دائمی نمایشگاه و اعلام فراخوان ایده‌های قرآنی در استان 

تعبیه محلی برای ارائه ظرفیت‌های قرآنی شهرستان‌های دیگر در نمایشگاه (حضور مدیران قرآنی موفق برای مشاوره به سایر مجموعه‌های قرآنی و ...)

ایجاد فضایی برای معرفی چهره‌های قرآنی استان (حافظان، قاریان، پژوهشگران، مؤسسات و ...) و نمایش رتبه‌های ملی و بین‌المللی آنها 

قرار دادن میزهای مشاوره «چگونه حافظ قرآن بشوم؟»، «چگونه قاری بشوم؟»، «چگونه مداح بشوم؟»، «چگونه واقف قرآنی شویم» و ...

برنامه‌ریزی رویدادهای هنری و قرآنی(کودک وبزرگسال) در طول سال و برگزاری اختتامیه آنها و نمایشگاه محصولات آن رویداد در نمایشگاه قرآن به منظور جذب مخاطب جدید به نمایشگاه

عرضه یا نمایش فهرست یا اطلس مؤسسات و خانه‌های قرآنی در مناطق اهواز