انتقاد از تصدی‌گری معاونت قرآن و فقدان شفافیت مالی؛ دفاع «معاف» به استناد آمار + فیلم

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست نقد و بررسی سی‌اُمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم نهم فروردین‌، با حضور علیرضا معاف، معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ ولی یاراحمدی، عضو کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن؛ محمد انجم‌شعاع، مدیرعامل اتحادیه کشوری مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت؛ محمدحسین حسنی، رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور و مدیرعامل ایکنا و جمعی از اصحاب رسانه و اجرای مهدی صفری در سالن اجتماعات ایکنا برگزار شد.

بخش اول این نشست روز گذشته با عنوان «اتفاق نظر بر وجوه مثبت نمایشگاه و نقد جدی به محتوا» بر روی خروجی ایکنا قرار گرفت. در ادامه بخش دوم و پایانی این نشست بر روی خروجی قرار گرفته است.

• گزارش تصویری نقد و بررسی نمایشگاه قرآن در ایکنا

خلأ سند راهبردی نمایشگاه قرآن

بر اساس گزارش ایکنا در این نشست که بیش از دو ساعت و نیم به طول انجامید، محمدحسین حسنی، مدیرعامل ایکنا طی سخنانی بیان کرد: ریشه این بحث‌ها و نقدهایی که در این نشست مطرح شد در این است که سند راهبردی نمایشگاه قرآن در اجتماعات نخبگانی تنظیم و تأیید شود. شاید چنین سندی موجود است، ولی من به عنوان یک فعال رسانه‌ای با چند سال سابقه حضور در حوزه امور قرآنی از این سند بی‌اطلاع هستم. اگر هم وجود دارد باید این سند به عرضه عمومی گذاشته شود تا مورد بحث قرار گیرد.

وی افزود: نمایشگاه قرآن به دلیل اینکه در ماه مبارک برگزار می‌شود به نوعی اختلاط با جشنواره رمضانی دارد، چنین جشنواره‌هایی در دیگر کشورها برگزار می‌شود. نمایشگاه قرآن، یعنی برندسازی، اجتماع نخبگان و عرضه فناوری‌های جدید، اما در تهران، هم نمایشگاه و هم فروشگاه را توأمان داریم و در کنار آن رویدادهای مختلفی را نیز تعریف می‌کنیم.

پیشنهادی به مسئولان نمایشگاه قرآن

مدیرعامل ایکنا با تأکید بر اینکه سند راهبردی نمایشگاه قرآن می‌تواند تکلیف ما را روشن کند، گفت: خوب است در ماه مبارک رمضان به این نیاز یعنی وجود مکانی برای جشن رمضان توجه شود و بعد از افطار، فضای بانشاطی برای شهروندان روزه‌دار برقرار شود و قطعاً باید برای آن فکری کرد، تا زمانی که مرز بین این دو رویداد مشخص نشود، این دست نقدها همیشه برقرار خواهد بود.

رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور اظهار کرد: ما با مکانی مواجه بودیم که صوت و صدا به حدی بالا بود که گاه دو نفر کنار هم نمی‌توانستند به راحتی ارتباط برقرار کنند. اینها همه خلط بین این دو بحث است. پیشنهادم این است که برای سال آینده جشنواره رمضان را به محوطه شبستان ببریم و نمایشگاه را در شبستان مستقر کنیم. این مرز که مشخص شود مخاطبان هر یک به سمت علاقه خود خواهند رفت.

غایبان نمایشگاه قرآن پاسخگو باشند 

وی بیان کرد: در ادوار قبل و نمایشگاه اخیر، غایبانی بودند که باید درباره عدم حضورشان توضیح دهند. یک بخشی از نمایشگاه‌ها در دنیا عرضه دستاوردها و کارنامه و ... است. مردم انتظار دارند وقتی به نام جمهوری اسلامی ایران نمایشگاهی برگزار می‌شود، دستگاه‌ها همه حضور داشته باشند.

مدیرعامل ایکنا با اشاره به اینکه امسال نبود بخش‌های علمی و دانشگاهی کشور و حضور دیرهنگام وزارت بهداشت(که آن هم ورود غیر از محتوای قرآنی داشت) را شاهد بودیم، گفت: اینها نقدهایی است که باید دیگرانی غیر از برگزارکنندگان نمایشگاه به آن پاسخ دهند. انتظار داریم شما هم پیگیری کنید که سال آینده نمایشگاه با جمع کامل‌تری از فعالان قرآنی شکل گیرد.

وی افزود: یک بحث جدی در مورد نمایشگاه این است که ما در حوزه اقتصادی فعالیت‌های فرهنگی، شناخت کافی نداریم. هر چقدر نمره بخش نمایشگاهی در این دوره بالا بود، این نمره در بخش فروشگاهی پایین بود. دلیل این نمره پایین هم برقرار نشدن انضباط لازم در این بخش بود. به عنوان یک مخاطب عادی وقتی کالاهای ارائه شده را با کالاهای مشابه در نمایشگاه‌های بهاره مقایسه می‌کردم، متوجه برخی تفاوت‌ها می‌شدم. در نمایشگاه‌های بهاره نرخ قیمت‌گذاری مشخصی وجود داشت. معمولاً هم این قیمت‌گذاری‌ها تدوین شده در سردر مجموعه‌ها نصب می‌شد، اما در بخش فروش نمایشگاه قرآن اینگونه نبود.

مدیرعامل ایکنا با اشاره به اینکه معمولاً در نمایشگاه‌های اقتصادی نظارت‌ها دقیق‌تر است، بیان کرد: در آنجا نظارت‌ها به موقع است و به گزارش‌های تخلفات هم رسیدگی می‌شود. بخش اقتصادی هم نیاز به نظارت جدی‌تری برای سال‌های آینده دارد.

وی افزود: هر سال یک سری ناهماهنگی بین برگزارکنندگان نمایشگاه و مصلی هست که مردم را سردرگم می‌کند. امیدوارم برای سال آینده این هماهنگی‌ها مطلوب‌تر شود، بخش مغفول نمایشگاه قرآن نظرسنجی از مردم برای کمک به رسیدن به یک راهبرد است. نظرسنجی‌هایی که حتی می‌تواند نتایج آن منتشر شود.

یاراحمدی: نمایشگاه قرآن رشدی 30ساله از خود نشان نداد

در ادامه این نشست ولی یاراحمدی، پیشکسوت قرآنی کشورمان با اشاره به اینکه انتظار داشتیم جشن تولد 30 سالگی نمایشگاه به‌خوبی رقم می‌خورد، بیان کرد: تا حدود زیادی نسبت به این موضوع غفلت شد، اما اگر از زاویه عمیق‌تری نگاه کنیم، انتظار داشتم نمایشگاه در سی‌امین سال برگزاری خود به یک بلوغی رسیده باشد که حداقل، سن آن با هویت آن همخوانی داشته باشد. این نمایشگاه دچار عقب‌ماندگی در هویت است، چرا که اگرچه 30 ساله است، اما رشدی در حد 30 سال از لحاظ تجربه و کارآمدی پیدا نکرده است.

رئیس اسبق مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه گفت:‌ در هر دوره مدیران جدید، یک ستاد جدید را ایجاد می‌کنند. افرادی را در شورای سیاستگذاری نمایشگاه قرآن می‌شناسم که قبل از گرفتن حکم از عنوان صحیح نمایشگاه قرآن اطلاع نداشته و هیچ حضوری در رویدادهای قرآنی ملی نداشتند. چگونه ممکن است چنین فردی عضو شورای سیاستگذاری که یک شورای نخبگانی است، شود؟!

برخی فعالیت‌ها صرفاً سروصداست

یاراحمدی گفت: نکته‌ای که در مورد بخش هنر گفته شد، یکی از بطن‌های درونی است که نشان می‌دهد، نمای نمایشگاه را می‌توان با هزینه کردن، با دکوراتیو کردن، با ترکیب‌بندی راهروها، با دعوت گروه‌های سرود و کارهای نمایشی که صرفاً سروصدا دارد، خوب جلوه داد، ولی این نما با آنچه در لایه‌های عمقی اتفاق می‌افتد، متفاوت است.

رئیس اسبق مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه تصریح کرد: اداره یک نمایشگاه مطلوب باید از زمان خروج یک میهمان از منزل مدیریت شود و این مدیریت تا زمان برگشت او به منزل ادامه داشته باشد. باید اینها هم در مدیریت نمایشگاه قرآن دیده شود، نمایشگاه فقط شبستان اصلی، چند قرارداد، چند مصاحبه و چند مهمان ویژه را میزبانی کردن نیست.

مهجور بودن قرآن در نمایشگاه

این پیشکسوت قرآنی با تأکید بر اینکه نمایشگاه پیرامون قرآن برگزار می‌شود، بیان کرد: ما به خود قرآن نمی‌پردازیم، این مسئله‌ای است که باید در 30 سالگی نمایشگاه به سمت برطرف کردن آن پیش می‌رفتیم. نمایشگاه چه هویتی دارد؟ آیا این نمایشگاه یک فروشگاه است؟ فروشگاه اقتضائاتی دارد، در فروشگاه باید تمامی محصولات، با کیفیت‌ترین محصولات، با مناسبت‌ترین قیمت و با حذف واسطه و به سهولت به دست مصرف‌کننده برسد. هدف از برگزاری نمایشگاهِ فروشگاهی این است. در بخش فروشگاهی‌ باید تازه‌ها ارائه شود و مردم بدانند که برای رسیدن به آخرین مدل یک کالا باید در این نمایشگاه شرکت کنند و آن را ببینند و حتی پیش‌خرید کنند. با این تفاسیر آیا واقعاً بخش فروشگاهی ما در نمایشگاه قرآن چنین است؟

عضو کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن با اشاره به اینکه بخش فروشگاهی در نمایشگاه قرآن تبدیل به بازاری شده که عده‌ای پشت آن نان می‌خورند، گفت: بخش‌های فروشگاهی مانند حجاب، کتاب، نوشت‌افزار، صنایع دستی و ... چه حجمی از نمایشگاه را اشغال کرده‌اند؟

وی افزود: برگزاری نمایشگاه با یک مدل کشکولی که همه چیز در آن هست و هیچ چیز هم کامل نیست، همراه است. یک مجموعه ناقصی از فروشگاه، مجموعه ناقصی از ارائه خدمات قرآنی، مجموعه ناقصی از ارائه دستاوردهای قرآنی کشور و ...؛ آیا با این نوع حضور موسسات و دستگاه‌های قرآنی می‌توانیم برآوردی از وضعیت قرآنی کشور و پیشرفت و عملکرد دستگاه‌های قرآنی داشته باشیم؟ اصلاً نمی‌توانیم.

جذابیت به هر قیمتی!

این پیشکسوت قرآنی کشورمان در ادامه با طرح این سوال که آیا این نمایشگاه تفرجگاه است؟ بیان کرد: اگر تفرجگاه است، چیزهایی بود که خطاست. آیا اینکه امکان بازی‌های رایانه‌ای را فراهم کنیم تا نوجوان بیاید و فوتبال بازی کند، مطلوب است؟ صف این بازی‌ها از بسیاری جاهای دیگر شلوغ‌تر بود. جذابیت به هر قیمتی درست نبوده و رویکرد درستی نیست.

چرا وزارت ارشاد قانون شفافیت اطلاعات را اجرا نمی‌کند؟

یاراحمدی در ادامه این بخش با طرح این سوال که چرا وزارت ارشاد، قانون شفافیت اطلاعات را اجرا نمی‌کند، گفت: اگر قرار است شما از نقد و ایده‌پردازی خردمندان و با تجربه‌ها استفاده کنید، اولین گام شفافیت اطلاعات است. سه سال است معاونت قرآن و وزارت ارشاد در بخش شفافیت مالی سایتی که برای این موضوع راه‌اندازی شده است، به‌روز نکرده است. بعد از اطلاعات نمایشگاه بیست و هفتم، دیگر اطلاعاتی ثبت نشده است. یک فرد دغدغه‌مند چگونه باید یک آنالیز مالی ارائه دهد تا هزینه‌فایده نمایشگاه را بسنجد.

وی با تأکید بر اینکه معاونت قرآن و عترت باید دلبستگی خود به نمایشگاه را کنار بگذارد، گفت: اصلی‌ترین دلیل عدم رشد نمایشگاه و فراز و نشیب داشتن نمایشگاه این است که معاونت به نمایشگاه دلبستگی دارد، باید این دلبستگی را رها کند. این دلبستگی معاونت را از وظایف راهبردی خود غافل کرده است. معاونت یک مجموعه ستادی و راهبردی است. در نمایشگاه ساماندهی، هدایت و استفاده از ظرفیت عظیم موسسات قرآنی اصلی‌ترین وظیفه معاونت قرآن و عترت است. تمام موسسات قرآنی حاضر در نمایشگاه منهای یکی از موسسات نورچشمی به نام «بشری» در جایی استقرار یافته بودند که خفیف کردن موسسات قرآنی را به دنبال داشت. اگر من موسسه‌دار باشم، سال بعد با چنین وضعیتی در نمایشگاه شرکت نمی‌کنم.

نگاه سطح معاونت قرآن به مؤسسات مردمی

یاراحمدی بیان کرد: علت اینکه موسسات یا به نمایشگاه نمی‌آیند یا اگر می‌آیند حضوری دم‌دستی دارند، این است که جایگاهی در نمایشگاه قرآن ندارند. چون مدیران حاکم بر نمایشگاه، خود برگزارکنندگان نمایشگاه هستند و در معاونت مسئولیت دارند، این وضعیت شکل گرفته است. در دوران گذشته بر سر این موضوع بحث شد، دلیل اینکه دبیر اجرایی نمایشگاه را فردی از نخبگان قرآنی و باتجربه انتخاب می‌کردند، همین موضوع بود. تا وقتی بدنه معاونت در نمایشگاه قرآن به این شکل دخیل باشد، معاونت‌نشینان از کار روزانه باز می‌مانند. نمایشگاه متعلق به نظام است و با این شکلی که اجرا می‌شود نگاه نخبگانی و ملی در آن جاری نیست و عملاً باید نام نمایشگاه قرآن را به «نمایشگاه فعالیت‌های قرآنی مورد پسند معاونت قرآن و عترت» تغییر دهیم.

این فعال قرآنی کشورمان به دوران حضور خود در سازمان اوقاف و امور خیریه اشاره و اظهار کرد: روز اول که به سازمان اوقاف رفتم برای اینکه نشان دهم مسابقات متعلق به نظام است، 14 نشان بر روی دکور مسابقات بود و برای حذف تک تک این نشان‌ها جنگیدم، وقتی دستگاه‌ها دیدند سازمان اوقاف صرفاً متولی است، آن موقع پای کار آمدند. نمایشگاه در حال حاضر در بالاترین سطح تصدی‌گری است و بالاتر از این نوع تصدی‌گری وجود ندارد، باید این وابستگی را کنار بگذاریم و نمایشگاه را به سمت تراز ملی پیش ببریم، نمایشگاه ساختار بسیار عریض و طویلی دارد که هماهنگی با این ساختار عریض و طویل به راحتی اتفاق نمی‌افتد.

صندلی‌ها را به عنوان کوپن واگذار نکنیم

وی در ادامه به احکام صادرشده از سوی رئیس نمایشگاه قرآن برای اعضای شوراها و کمیته‌های مختلف اشاره و بیان کرد: بسیاری از احکامی که صادر شده است برای نمایشگاه بدون فایده است. حتی شنیده شد یکی از افراد گفته بود از حضور خود در نمایشگاه به عنوان مسئول اطلاع نداشته است! انتظار این است که یک شورای سیاستگذاری داشته باشیم که تعارفی نباشد و صندلی‌ها را به عنوان کوپن هزینه نکنیم. تعدادی از نخبگان دلسوز را عضو کنیم و این شورا حداقل شش ماه فعالیت جدی داشته باشد و سند تحولی نمایشگاه را بنویسد. پدیده‌ای که امسال با آن مواجه شدم این بود که فلان شخص هم عضو شورای سیاستگذاری بود، هم عضو شورای برنامه‌ریزی بود، هم حکم اجرایی داشت و هم احتمالاً پروژه می‌بست. در ادوار گذشته تلاش این بود اگر فردی عضو شورای سیاستگذاری است، شأن سیاستگذاری داشته باشد، دیگر آن فرد نمی‌توانست مسئول کمیته باشد یا مسئولیت اجرایی داشته باشد، چون همه اینها تعارض منافع ایجاد می‌کند.

این پیشکسوت قرآنی کشورمان با تأکید بر اینکه معاون قرآنی وزیر ارشاد را فردی جسور در تصمیم‌گیری می‌دانم، گفت: باید به بطون و پشت صحنه‌های نمایشگاه قرآن در حوزه تجاری و اقتصادی ورود می‌کرد. اگر ذره‌ای خطا در اینها باشد، این ذره به نسبت 100 برابری برکت را از نمایشگاه خواهد برد.

هویت نمایشگاه در راستای انس مردم با قرآن باشد

یاراحمدی بیان کرد: باید هویت نمایشگاه را به نفع انس مردم با قرآن تغییر داد. قرار نیست نمایشگاه قرآن فقط تفرجگاه باشد و به اسم قرآن نمایشگاهی برگزار کنیم که در آن هیچ پرداختی به خود قرآن نداشته باشیم. مردم باید به این نمایشگاه بیایند و تجلی رفتار قرآنی را ببینند. یعنی از نگهبانی تا مدیریت کمیته‌ها با رفتار خودشان اثبات کنند که قرآنی هستند. من غرفه‌ای را در نمایشگاه قرآن دیدم که غیر از چند صندلی چیز دیگری نداشت و مدعی بود ۳۰۰ -۴۰۰ میلیون هزینه دکور کرده است. این غرفه جز برای آن فردی که این دکور را زده است، چه نفعی برای مردم داشته است؟ کجای این ترویج قرآن است؟ این ضد قرآن است. این اثبات می‌کند دستگاه‌های فرهنگی ما برنامه‌ای برای قرآن ندارند. 400 میلیون می‌تواند چند موسسه را از مرگ نجات دهد، شما حساب کنید چند غرفه دیگر مانند این غرفه در نمایشگاه امسال وجود داشته است؟

دولت مردمی باید تلقی ما را نسبت به فعالیت قرآنی تغییر دهد

وی در پایان بخش دوم صحبت‌های خود بیان کرد: این تعریفی که ما از فعالیت قرآنی به اسم نمایشگاه قرآن داریم در مسیر ترویج قرآن نیست. من از معاون قرآنی وزیر ارشاد مطالبه می‌کنم، این مسئله را حل کند. این دولت مردمی باید تلقی ما را نسبت به فعالیت قرآنی تغییر دهد. من، بعد از برگزاری مسابقات بین‌المللی قرآن هیچ مسابقه دیگری در کشور برگزار نکردم به نظرم این کار بیشتر از سال‌هایی که مسابقات برگزار می‌کردم، برکت داشته است. چرا باید همه بودجه قرآن را به سمت یک فعالیت سرازیر کنیم که یک دهم درصد مردم را هم شامل نمی‌شود؟ من به معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد برادرانه توصیه می‌کنم بخشی از بدنه برگزارکننده نمایشگاه که خودشان ترویجگر این مدل ارائه فعالیت قرآنی هستند، بیشتر مورد مداقه قرار دهد. اگر این نمایشگاه را با سادگی محض برگزار کنیم اما عطر رعایت صرفه و صلاح بیت‌المال را در آن بگنجانیم، بسیار موثرتر خواهد بود، حتی اگر صدای قرآن در آن شنیده نشود.

انجم‌شعاع: اقدامی که مؤسسات مردمی را از بین می‌برد

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه این نشست محمد انجم‌شعاع به بیان نکاتی پرداخت و گفت: کام ما را در بخشی از نمایشگاه قرآن تلخ کردند. ان‌شاالله درست خواهد شد. ما یک اختلاف نگاه در موضوع تعریف موسسات مردم‌نهاد داریم. من اعتقاد دارم موسساتی که روکش مردمی پیدا کرده‌اند و با اعتبارات هنگفت دستگاه‌ها اداره می‌شوند، سه هزار موسسه مردمی را دارند، بیچاره می کنند.

وی افزود: در حضور مسئول عالیرتبه دستگاه بوده‌ایم، رقم‌های میلیارد شفاهاً رد و بدل شده است. موسسه‌ای کمتر از یکسال شکل گرفته است و از مواهب نمایشگاه و اعتبارات بهره‌برداری می‌کند که این عادلانه نیست.

معاف: امور فرهنگی وزارت ارشاد محل گفت‌وگوهای علمی و جدی است

بر اساس گزارش ایکنا، پس از شنیدن نظرات منتقدان، علیرضا معاف، معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سی‌امین دوره نمایشگاه بین‌المللی قرآن با اشاره به اینکه از مطالب طرح شده بسیار استفاده کرده است، گفت: چه نقدهای محتوایی، چه نقدهای عملیاتی و چه نکاتی که دوستان رسانه‌ای بیان کردند خیلی عالی بود و ممنون هستم. خدا را شاکرم که کارهای فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی محل گفت‌وگوهای علمی تئوریک و جدی است و این کامیابی و موفقیتی خوبی برای دولت است که رسانه‌ها و اساتید و خواص پیرامون اقدامات آن بی‌تفاوت نباشند و صحبت کنند. از ایکنا که این برنامه را ترتیب داد، تشکر می‌کنم.

معاف تصریح کرد: چیزی که ما به عنوان نقد و بررسی و ارزیابی مطرح می‌کنیم، در قرآن تعبیر متعادلی دارد، از یک طرف می‌گوید خودستایی نکنید و خیلی دچار خودشگفتی و خودستایی نشوید و از طرف دیگر تعبیر دیگری هم دارد که می‌گوید منت نگذارید و زیاد هم کار خود را معرفی نکنید. از طرفی هم می‌گوید چیزی را خفیف نکنید و انصاف و عدالت و تقوی در کلام را داشته باشیم. در نقد باید مجموعه‌ای از نکات مثبت، برکات، خوبی‌ها و البته اشکالات، ایرادات، نقایص و عیوب را گفت. حتماً مثبت‌ها و برکات به مجموعه‌ای از فعالان و اساتید برمی‌گردد که در کار نمایشگاه زحمت می‌کشند و نقایص به آن مدیری که مسئولیت را پذیرفته است برمی‌گردد.

دعوت از تمامی رؤسای سابق نمایشگاه قرآن

رئیس سی‌امین دوره نمایشگاه بین‌المللی قرآن با تأکید بر اینکه اشکالات وارده به نمایشگاه قرآن بسیار زیاد است، گفت: بنده چندین برابر نکاتی که دوستان گفتند می‌توانم به نمایشگاه نقد وارد کنم. فکر نمی‌کنم کسی در وزارت ارشاد به اندازه من سابقه برگزاری نمایشگاه قرآن، کتاب و مطبوعات در دولت‌های مختلف داشته باشد. همیشه هم گفته‌ام ما ممنون، مرهون، مدیون و سپاسگزار زحمات همه آنها هستیم. در همین نمایشگاه هم همه رؤسای سابق نمایشگاه را دعوت کردیم، اکثراً هم آمدند، حتی در افتتاحیه و در سایر برنامه‌ها از گرایشات مختلف سیاسی که در همه این دولت‌ها نمایشگاه را برگزار کرده بودند، دعوت کردیم،‌ لذا می‌توانم بگویم همه رؤسای سابق به نحوی به نمایشگاه آمدند.

درخواست 10 کشور برای دریافت تجربیات نمایشگاه قرآن

وی افزود: اتفاقاتی که در نمایشگاه سی‌ام افتاد یا در نمایشگاه کتاب می‌افتد مجموعه زحماتی است که در یک دامنه‌ای رشد کرده و امروز به این نقطه رسیده است. اگر ما امروز نزدیک به قله هستیم در دامنه این قله بسیاری از عزیزیان زحمت کشیده‌اند و کار را دست به دست تا به امروز رسانده‌اند. اینکه گفته شد از خارج از کشور تماس داشته‌اند تا نمایشگاه تهران را در خارج از کشور برگزار کنند، باید من نیز بگویم تا کنون بیشتر از 10 کشور تقاضا داشته‌اند نمایشگاه ایران در آنجا برگزار شود و ان‌شاالله این کار را هم خواهیم کرد.

معاف گفت: مهم‌تر از متن نمایشگاه که مجموعه‌ای از اتفاقات خوب قرآنی و البته اشکالاتی که عنوان شد، است، فرامتنیت و بینامتنیت نمایشگاه و گرایش مردم به قرآن و دین است که اهمیت دارد. نمایشگاه بین‌المللی قرآن گرایش مردم به یک امر دینی و یک کار دینی را نشان می‌دهد. استقبال امسال مردم از نمایشگاه از حیث نشانه‌شناختی و معناشاختی باید مطالعه شود. به عنوان کسی که به مباحث پدیدارشناسی و به آنچه در جامعه رخ می‌دهد، بسیار علاقه دارم، مهم است که چرا مردم به یک موضوعی توجه می‌کنند. چرا برخی مسائل را نمی‌پذیرند و جلوی آن می‌ایستند؟ الان ما با این مواجه هستیم که بخشی از مردم با بخشی از این مسئله مشکل دارند و دارند پس می‌زنند.

معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: اقبال مردم به قرآن و یک کار قرآنی که شورای عالی انقلاب فرهنگی آن را بزرگ‌ترین رویداد قرآنی کشور و من بزرگترین رویداد و نمایشگاه جهان اسلام می‌دانم، به چه علت است؟ حتماً یک جهات تفرجگاهی برای توده مردم دارد، حتماً جهات جذابی برای نخبگان دارد. اقبال مردم به نمایشگاه اصلی‌ترین نکته در خوانش نمایشگاه است. فرامتن و بینامتن نمایشگاه بسیار اهمیت دارد. اینکه هفته آینده در تهران یک نمایشگاه فرهنگی برپا می‌کنید و هزاران نفر، صدهاهزار نفر می‌آیند، کتاب بخرند و از اینکه در یک محیط فرهنگی قدم می‌زنند، لذت می‌برند، این اتفاق باید خوانش شود.

دبیر کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم تصریح کرد: مهم‌ترین نکته همان بود که یک بار به آن اشاره شد، اینکه روایت‌های واژه‌گون و مقلوب وجود دارد که ما را مغلوب می‌کند. فکر می‌کنیم روایت غالب ِقالبِ مردم آنگونه هستند. ما نباید مغلوب روایت‌های قالب در فضای رسانه‌ای شویم، گاهی خودمان هم باور می‌کنیم که مردم علاقه‌ای به قرآن و دین و ارزش‌ها ندارند. نمایشگاه قرآن که پر از اشکال است و نمایشگاهی است که با استقبال مواجه می‌شود و بهتر از همه سال‌های قبل هم برگزار می‌شود.

نمایشگاه قرآن تفرجگاه است و این منطق قرآنی است

وی با تأکید بر اینکه نمایشگاهی که می‌گویند ایرادات و اشکالاتی داشته است، در این حد مورد توجه قرار گرفته پس باید بابت این استقبال به مردم آفرین گفت، بیان کرد: این استقبال وظیفه مدیران دولتی را بسیار سنگین می‌کند و علاوه بر آن تقدیر رئیس جمهور بابت برگزاری نمایشگاه نیز تکلیف ما را زیاد کرده است.

معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأکید بر اینکه در نمایشگاه قرآن باید به مردم خوش بگذرد و از حضور در آن لذت ببرند، گفت: نمایشگاه تفرجگاه است و این منطق قرآنی بوده و بخشی از دستور روایی و قرآنی و دینی ماست. به نظر بخشی از انس مردم با قرآن ناظر به همین مسئله است. مفهوم کانونی در کارهای قرآنی ما انس مردم با قرآن است. حالا انس برای کودک یک معنا می‌دهد، برای اساتید یک معنا می‌دهد، برای دانشگاهیان یک معنا می‌دهد و برای هر قشری یک معنای خاص می‌دهد، اما آن معنای کانونی مفهوم انس است.

از نقد تند و گزنده‌تر لذت می‌برم

معاف بیان کرد: هدف اصلی و هدف غایی این است که مردم دوست داشته باشند در فضای قرآنی دو ساعت زیست کنند و نفس بکشند و حس بهتری به آنها نسبت به قرآن داده شود. اگر افراد از نمایشگاه قرآن خارج شده باشند و این حس رخ داده باشد و طرف بگوید من لذت بردم و کودک بگوید از قرآن خوشم آمد، ما موفق شده‌ایم، اگر این اتفاق نیفتاده باشد، موفق نشده‌ایم و این ناکامی مدیریت فرهنگی است. باید ارزیابی دقیقی هم داشته باشیم، از مردم باید بپرسیم. من همیشه گفته‌ام قرآن للناس و بصائر للناس است. می‌دانیم که امیرالمومنین(ع) به مالک می‌گوید: کارها را به گونه‌ای تنظیم کند که توده مردم خوششان بیاید. می‌گوید طبقه‌ای هستند که همیشه ناراضی هستند. من به عنوان مدیر این نقدها را می‌شنوم و دوست هم دارم. من اتفاقاً نقد و نِق و غُر را دوست دارم حتی لذت می‌برم، تندتر و گزنده‌تر هم باشد.

رضایت 90 درصدی مردم از نمایشگاه

دبیر کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم بیان کرد: من به پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت ارشاد و دو نهاد دیگر برای نظرسنجی گفتم، نتایج نظرسنجی را بعد از اینکه واریانس و انحراف معیار و کارهای علمی احصاء شد در اختیار دوستان خواهیم گذاشت، اما در رسانه‌ها منتشر نمی‌شود. می‌خواهیم ببینیم دیدگاه مردم چه بوده است. ارزیابی اولیه این بوده که رضایت مردم بالای 90 درصد بوده است. هنوز استقراء تام نیست.

وی در ادامه به مباحث مطرح شده در این نشست اشاره کرد و گفت: یکی از مباحث کیفی‌سازی حضور مردم بود، چون رویکرد من در حوزه محتوا و مفهوم و پژوهیدن بوده است ما باید نمایشگاه را محتوایی‌تر و کیفی‌تر کنیم، حالا که نمایشگاه به نقطه‌ای رسیده که ثبات دارد، راحت می‌شود آن را نقد کرد، البته ما در جلسات وزارت ارشاد بسیار محکم‌تر از این نقد می‌کنیم. اینکه گفته می‌شود نمایشگاه کیفی‌سازی شود، به ما بگویید این کیفی‌سازی چگونه باشد؟ عرضه در نمایشگاه باید متنوع باشد، دوستان به این سوال پاسخ دهند که کیفی‌تر شدن نمایشگاه به چه شکل است.

معاف بیان کرد: نکته دیگر در مورد مردمی‌ها بود، اولاً ارتباط ما با اتحادیه تشکل‌های قرآنی خوب است. موسسات مردمی هم ارتباط خوبی با دولت دارند، البته دولت هم یک دولت مردمی است و نمایشگاه هم مربوط به مردم است. اما اینکه در نمایشگاه موسسات قرآنی - مردمی را به موسساتی که صرفاً عضو اتحادیه هستند محدود کنیم، در نگاه ما نیست. 70 درصد نمایشگاه قرآن متعلق به بخش مردمی بوده و این یک عدد دقیق است.

کمترین اجرا و تصدی در مدیریت نمایشگاه

معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد بیان کرد: در بخش فروشگاهی انجمن حجاب و عفاف یک بخش مردمی بود که در قالب 260 مجموعه حضور یافت، ناشران هم مردمی هستند و لذا اینکه می‌گویم 70 درصد نمایشگاه مردمی بود، یک عدد واقعی است، اتفاقاً وزارت ارشاد کمترین تصدی و اجرا را در مدیریت نمایشگاه داشته است. از 49 مدیر کمیته و بخش نمایشگاه تنها 11 نفر از عوامل وزارت ارشاد بوده‌اند و بقیه از بیرون بوده است.‌

وی با تأکید بر اینکه تمشیت، همکاری و هماهنگی با موسسات قرآنی وظیفه جدی ماست، اما اصلی‌ترین وظیفه ما نیست، گفت: در حال حاضر در این موضوع خیلی عقب هستیم و باید بیشتر شود، در همه ادوار دولت‌ها این نقص را داشته‌اند. دولت‌ها علاقه به توسعه و فربگی دارند. دولت مردمی اما این نگاه را ندارد و حداقل در حوزه قرآن و امر عترت این نگاه را ندارد. الان بسیاری از امور نمایشگاه کتاب به بخش مردمی واگذار شده است.

امکان ندارد فردی از نامه حکم خود بی‌اطلاع باشد

معاف اظهار کرد: من به عنوان کسی که سال‌ها مدیر نمایشگاه قرآن بوده‌ام، عرض می‌کنم حضوری که امسال دستگاه‌های حاکمیتی و دولتی داشته‌اند، بی‌سابقه بوده است. هیچ سالی اینقدر حضور نداشته‌ایم. 39 دستگاه در نمایشگاه مشارکت داشته‌اند. لذا بخش قابل توجهی از بار نمایشگاه را بر دوش مجموعه‌ها گذاشتیم. البته چند دستگاه هم غایب بودند. این دستگاه‌ها باید حضور داشته باشند. به کسانی هم که حکم داده شده است، با هماهنگی خودشان بود و همه در جریان بوده‌اند، امکان ندارد فردی از حکم گرفتن خود اطلاع نداشته باشد.

انضباط مالی حداکثری نمایشگاه قرآن

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در این نشست در مورد هزینه‌های نمایشگاه قرآن و شفافیت در این زمینه، بیان کرد: نمایشگاه در حداکثر انضباط مالی برگزار شده و نهادهای نظارتی نیز سال گذشته و امسال هرگونه اطلاعی از هرگونه منابع و مصارف نمایشگاه را خواسته‌اند، دریافت کرده‌اند. برآورد نهایی در مورد هزینه‌ها را تا یک ماه آینده می‌توانیم، ارائه دهیم، با توجه به اینکه بخشی از هزینه‌های نمایشگاه ناتمام است، اعلام این هزینه‌ها زمان‌بر خواهد بود. سال گذشته در بحث شفافیت مالی برای همه مجموعه‌های نظارتی پاسخگو بوده‌ایم، امسال هم همینطور خواهد بود.

معاف با تأکید بر اینکه هزینه‌های نمایشگاه شفاف است، اظهار کرد: بر اساس ضریب‌های تورمی در کشور، حتماً نسبت به سال قبل صرفه‌جویی داشته‌ایم، این صرفه‌جویی در عین افزایش 30 هزار متر مربعی فضای نمایشگاه نیز بوده است. در کنار این باید به افزایش تعداد بازدیدکننده و خدمات در نمایشگاه هم اشاره کرد. با تمام این اوصاف ما نسبت به سال قبل صرفه‌جویی داشته‌ایم. در نمایشگاه امسال حدود 200 هزار افطاری و شام توزیع کرده‌ایم. این کار در کمال تکریم اجرا شده است. ما قول داده بودیم 30 نمایشگاه قرآنی نیز در استان‌ها برگزار شود، تا کنون 11 نمایشگاه برگزار شده چهار نمایشگاه هم با اقلام نمایشگاه تهران یا شروع شده یا شروع خواهد شد، بقیه هم برگزار می‌شود.

معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد با اشاره به اینکه یکی از اقدامات ما در نمایشگاه قرآن راه‌اندازی نمایشگاه سیار بوده است، بیان کرد: رویکرد ما در این بخش دایر شدن نمایشگاه در مناطق محروم بود. نشست‌های علمی و نخبگی هم که دوستان اشاره کردند، دغدغه همیشگی من بوده است. همیشه این دغدغه را داشته‌ام که چقدر امکان برگزاری نشست تخصصی به معنای حرفه‌ای آن در نمایشگاه وجود دارد. در نمایشگاه امسال 57 نشست و همایش تخصصی برگزار شد. به عنوان مثال در حوزه نهج‌البلاغه شش نشست و در حوزه صحیفه چهار نشست را برگزار کردیم. بخشی از این نشست‌ها را باید به دانشگاه‌ها ببریم که البته در ایام برپایی نمایشگاه دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها تعطیل بودند.

پاسخی به دوگانه نمایشگاه و فروشگاه

رئیس سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی قرآن بیان کرد: صدای تلاوت باید در نمایشگاه قرآن بیشتر شود، مسجد کرامت در نمایشگاه امسال هر شب تلاوت داشت، اما صدای سرودها غالب بود، مضامینی که در قالب سرودها بیان می‌شود، هم مفاهیم قرآنی است که در قالب ابتهال و تواشیح و سرود گفته می‌شود. نمایشگاه یا فروشگاه هم دوگانه‌ای است که همواره مورد سؤال بوده است. حتماً بخشی از نیاز مردم خرید آثار است و ما باید در نمایشگاه به این نیاز پاسخگو باشیم. بخشی از خرید مردم باید در نمایشگاه پاسخ داده شود. امسال بخش فروشگاهی از حیث کمی 20 درصد کل نمایشگاه بوده است.

وی با اشاره به اینکه از همینجا از دوستان دعوت می‌کند تا در جلسات مربوط به نمایشگاه سال آینده حضور داشته باشند، افزود: ما برای نمایشگاه امسال از دوستان دعوت کردیم تا بیایند این توضیحات را بدهند، اما نیامدند. ما از گفت‌وگوی تئوریک استقبال می‌کنیم.

هدف از حضور در نمایشگاه قرآن نباید خرید باشد

معاف با اشاره به اینکه هدف مردم از حضور در نمایشگاه نباید خرید باشد، گفت: اما گاهی در قالب همین خرید با بخش‌های مختلف نمایشگاه هم آشنا می‌شوند، با جلسات خانگی آشنا می‌شوند و با برخی مفاهیم آشنایی جزئی پیدا می‌کنند. بخش خرید قلابی برای حضور بیشتر مردم در نمایشگاه قرآن خواهد بود.

معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه نمایشگاه قرآن دارای سند راهبردی است، بیان کرد: این سند سال 90 نوشته شده و باید به‌روزرسانی شود. باز هم تأکید می‌کنم که نوآوری‌ها، نوگویی‌ها و نونویسی‌ها در نمایشگاه قرآن جا دارد. تحولات اساسی و تغییرات اساسی جا دارد. اگر کسی بیاید ایده اسلوب‌شکنانه و ساختارشکنانه بدهد و تحول ایجاد کند، همراهی خواهیم کرد. در مورد اعضای شورای سیاستگذاری هم باید بگویم همه دوستان این شورا یا بزرگان جامعه قرآنی یا مدیران جامعه قرآنی هستند.

تکریم بازدیدکنندگان نمایشگاه قرآن باید بیشتر شود

وی افزود: بحث تکریم هم نکته‌ای بود که به آن اشاره شد. تکریم باید توسعه بیشتری پیدا کند و از شبستان و درب‌های حیاط و ایستگاه‌های مترو فراتر رود. اینکه طرف از خانه می‌خواهد راه بیفتد تا زمان بازگشت باید هدایت شود، این کار با یک اپلیکیشن قابل انجام است. امسال با کمک همراه اول هماهنگ کرده بودیم هر کسی وارد نمایشگاه شد یک پیام حاوی نقشه برای او ارسال شود، این باید توسعه پیدا کند. اینکه پارکینگ کم می‌آید به خاطر استقبال مردم هم خوشحال‌کننده است هم ناراحت‌کننده، ما امسال همه پارکینگ‌های اطراف نمایشگاه را زیر بار بردیم و حتی با پلیس راهور صحبت کردیم، اجازه پارک در اطراف مصلی داده شود.

بازدید 100 نماینده مجلس از نمایشگاه قرآن

معاف بیان کرد: در نمایشگاه سی‌ام اعضای هیئت دولت، 100 نماینده مجلس، اعضای مجلس خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام و اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی آمدند. نمایشگاه امسال موفق و باشکوه بود و مهم‌ترین نکته هم استقبال خوب و گرم مردم بود. به عنوان مخاطب این نمایشگاه اگر بیایم حتماً از مواردی ایرادات جدی می‌گیرم. معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد امروز اولویت کار خود را امر دین، عترت و مسجد قرار داده است. ما در جشنواره فیلم فجر هم باید به این بیندیشیم، در همه حوزه‌ها باید به قرآنی شدن بیندیشیم. اشکال نمایشگاه قرآن این است که فیلم قرآنی و سینمای قرآنی در آنجا نیست. ما باید در حوزه تجسمی‌ حرفه‌ای‌تر حضور داشته باشیم. البته در حوزه نمایش قرآنی برنامه‌های خوبی اجرا شد. اما کم است باید بیشتر شود.

وی افزود: امسال تعداد اساتید قرائت و حفظ و تفسیر و ترجمه که در نمایشگاه قرآن مشارکت داشتند، نسبت به سال‌های قبل چند برابر شده بود. در حوزه ترجمه قرآن هم امسال برای اولین بار یک بخش را به بحث ترجمه اختصاص دادیم و خود نمایشگاه آن را برگزار کرد. با توجه به اینکه قرار بود رونمایی از مرکز ملی ترجمه با حضور وزیر برگزار شود، مقرر شده است در جلسه تجلیل از مدیران نمایشگاه این موضوع اعلام شود. همه کارهای زیرساختی و حقوقی این کار انجام شده است.

طبیعت نمایشگاه قرآن و اماکن مقدس حضور اقشار مذهبی است

معاون قرآن وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان بیان کرد: اینکه گفته شد از اقشار مختلف آمده‌اند یا نیامده‌اند طبیعت نمایشگاه قرآن و اماکن مقدس همین است که بیشتر قشر مذهبی می‌آیند. برخی هم به اقتضای این اماکن با چادر حضور می‌یابند. ما خط‌کشی خاصی در این زمینه انجام نداده‌ایم. ما به دنبال دوقطبی و چندقطبی نیستیم و هرکس با هر مدلی وارد شود از او استقبال خواهیم کرد.

تیمور کاکایی