هر کس به زبانی صفت حمد تو گوید

دین مبین اسلام سرشار از نکات نغز و بی‌مانند دینی و عرفانی است و نمونه‌های آن را در دعای «جامعه‌ کبیره»، «کمیل»، «صحیفه سجادیه» و .. می‌توان یافت. یکی از زیباترین دعاها و مناجات‌های بشر با حضرت حق در دعای «عرفه» مشهود است و می‌توان ادعا کرد این دعا با سایر ادعیه از جهات مختلف تفاوت‌هایی دارد؛ چراکه معارف دینی و قرآنی با بهترین شکل ممکن ذکر شده و همین ویژگی آن را از ادعیه‌های دیگر متمایز کرده است.

بدون تردید وجود دعای عرفه بزرگی و معصومین امام حسین(ع) را به ما ثابت می‌کند و لازم است این روز بیش از پیش بزرگ داشته شود و این عظمت و شیوایی و شیرینی کلام با بهترین شیوه‌ها به کودکان و نوجوانان منتقل شود. در مورد اهمیت این دعا بزرگان دینی صحبت‌های بسیار دارند که آثار تربیتی توجه به این دعا در زندگی باید در جامعه منتشر شود.

دعای عرفه و تدبر در معانی آن ضروری است و نباید از کنار آن به راحتی گذشت. این دعا با توجه به معانی پرمغز و نابی که دارد برای تبدیل انسان عادی به انسانی عارف کافی است و می‌تواند انسان را از سمت معرفت‌ الهی و خداشناسی هدایت کند. البته ناگفته نماند که از تدبر در کلام وحی که دارای بالاترین معانی است غافل شد.

مناجات با پروردگار پیشینه‌ای دیرینه داشته و این امر به حضرت آدم(ع) بازمی‌گردد و تمام انبیای الهی و صالحین درگاه حق از این مهم غافل نبودند و پس به نبوت رسیدن نبی مکرم اسلام(ع) و ائمه معصومین(ع) ادعیه‌ها تکامل یافت و خوشبختانه با اسناد معتبر از سوی نویسندگان محب اهل‌ بیت(ع) گاه علمای اهل تسنن به ما رسیده است. ادعیه گنجینه گرانبهایی هستند که در اختیار ما قرار دارند و ضروری است با سبک و سیاق به روز و مطابق با سلیقه مردم نشر پیدا کند.

نیک می‌دانیم همه ما انسان‌ها در احوالات خود دقایقی را با خداوند متعال راز و نیاز کرده و با زبان خود با حضرت حق سخن می‌گوییم در واقع بنا به قول شیخ بهایی: «هرکس به زبانی صفت حمد تو گوید/ بلبل به غزل‌خوانی و قمری به ترانه». انسان‌ها در تمامی روزها به ویژه روزها سخت مؤانست بیشتر با خدا دارند و با حضرتش بیشتر راز و نیاز می‌کنند. بدون شک صحبت با خالق عطر مناجات را درون ما متبلور کرده و احساس سبکی به ما می‌بخشد؛ چراکه مطمئن هستیم فقط اوست که می‌تواند حوائج ما را برآورده کرده و خط عفو بر خطاهای ما بکشد.  

در تاریخ اسلام بنا به استناد ائمه معصومین(ع) دعای بسیار وارد شده است که نمونه‌های آن را در مفاتیح‌الجنان، شیخ قمی و سایر کتب می‌توان یافت و مسلمانان پس از گذشت بیش از 1400 سال هنوز هم برای مناجات به این دعاها متوسل می‌شوند تا راه بهتری را برای پیوند با خدا بیایند و این راه را فقط در مسیر ائمه(ع) یافتند. انسان، مناجات را حلقه گمشده زندگی خود دانسته و با راز و نیاز با بالاترین مقام هستی یعنی حضرت رب حال خوش را برای خود و اطرافیان آرزو می‌کند.

نقل است از امام صادق(ع) که حضرت آدم در روز نهم ذی‌الحجه در عرفات حضور داشتند و دعایی با این مضمون: «سبحانک اللهم و بحمدک، لا اله الا انت، لا اله الا انت، علمت و ظلمت نفسی، واعترفت بذنبی و اغفر لی انک انت الغفور الرحیم» را زمزمه کردند. همچنین نقل است که جبرئیل در صحرای عرفات،  مناسک حج را به حضرت ابراهیم(ع) آموخت و حضرت ابراهیم(ع) در برابر او می‌فرمود: «عَرِفتُ، عَرِفتُ، شناختم، شناختم». وجود انبیای الهی در این روز و ساعت نشان از اهمیت و بزرگی آن دارد.

خوشبختانه به برکت انقلاب همه مردم ایران با با روز عرفه آشنا هستند و با ورود به ماه ذی‌الحجه خود را برای این روز و اعیاد پس از آن از جمله قربان، غدیر و مباهله آماده می‌کنند. عرفه جهان‌شمول است و تقریباً تمام مسلمانان در هرجای زمین که باشند سعی بر قرائت دعا دارند و خواندن این دعای پر از فضیلت را برای خود توفیق می‌شمارند. امروز عرفه با توجه به ابعاد گسترده‌ای که دارد می‌تواند به گفتمان‌سازی دینی برای تحقق تمدن اسلامی در جهان تبدیل شود. البته که در دهه‌های اخیر این دعا در اکثر مساجد، زیارتگاه‌ها، بقاع متبرکه و حسینیه‌ها با حضور خیل گسترده‌ای از مردم برپا می‌شود، اما ضرورت است که این مفاهیم و مضامین در قالب‌های مختلف منتقل شود و روز عرفه را فقط به قرائت یک دعا در روز نهم ذی‌الحجه خلاصه نکنیم.

تدبر در دعای پرفیض عرفه انسان را با صفات خدا، هستی‌شناسی، خودسازی و خودشناسی، شناخت انبیای الهی، تربیت الهی نفس، توبه، دور شدن از اخلاق ناپسند، درخواست بهترین مصلحت‌ها از خدا، دوری از خودبرتربینی، تقویت روحیه ایثار، فراگیری مضامین قرآنی و الهی آشنا می‌کند. این روزها بیش از هر روز دیگر نیازمند فراگیری مضامین ادعیه‌ها همچون صحیفه‌ سجادیه، دعای عرفه و ... در جامعه به‌ویژه به نسل نوجوان و جوان هستیم و نباید از کنار این مضامین به راحتی گذشت. بیایید از داشته‌های بی‌نظیرمان به راحتی نگذریم و برای اشاعه این مفاهیم و برداشت این محصول شیرین در آینده سرمایه‌گذاری کنیم.

مریم روشن، سردبیر ایکنای استان مرکزی