برترین اعمال عید قربان در کلام جوادالائمه(ع)
عید قربان، يكى از اعياد رسمى مسلمانان، در روز دهم ذی‌الحجه است كه آن را عید أَضحى نيز مى‌گويند و آن روز تاريخى از بزرگترين روزها نزد خداوند است.
در روايات اسلامی، نماز و نمازهاى نافله و قربانى روز عيد قربان و صدقه دادن به فقرا، از جمله وسيله‌هاى تقرب به خدا بيان شده است. عید قربان، يكى از اعياد رسمى مسلمانان، در روز دهم ذی‌الحجه است كه آن را عید أَضحى نيز مى‌گويند و آن روز تاريخى از بزرگترين روزها نزد خداوند است، زيرا روز مراسم قربانى گوسفند در برابر فرمان قربانى كردن اسماعيل(ع) به دست حضرت ابراهيم(ع)، از بهترين اعمال واجب در مناسک حج است و از آن پس حاجيان در احياى فداكارى از سوى اين پدر و فرزند، روز عيد قربان در منى قربانى مى‌كنند.
قرآن مجيد در دو جا از واژه قربان براى تقرب به خدا استفاده کرده است.
اول: در حكايت فرزندان آدم که خداوند متعال در اين باره مى فرمايد: «وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ ابْنَىْ ءَادَمَ بِالْحَقّ إِذْ قَرَّبَا قُرْبَانًا فَتُقُبّلَ مِنْ أَحَدِهِمَا وَلَمْ يُتَقَبَّلْ مِنَ الْأَخَرِ قَالَ لَأَقْتُلَنَّكَ قَالَ إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ. و داستان دو پسر آدم را كه سراسر پند و عبرت است. به درستى و راستى بر آنان بخوان، هنگامى كه هر دو نفر با انجام كار نيكى به پروردگار تقرب جستند، پس از يكى پذيرفته شد و از ديگرى پذيرفته نشد. برادرى كه عملش پذيرفته نشد از روى حسد و خودخواهى به برادرش گفت: «بى ترديد تو را مى‌كشم». او گفت: «خدا فقط از پرهيزكاران مى‌پذيرد.»
دوم: در سوره احقاف، بت پرستان، بت‌ها را وسيله تقرّب به خدا مى‌دانستند. خداوند می‌فرماید: «فَلَوْلَا نَصَرَهُمُ الَّذِينَ اتَّخَذُواْ مِن دُونِ اللَّهِ قُرْبَانًا ءَالِهَةَ بَلْ ضَلُّواْ عَنْهُمْ وَ ذَ لِكَ إِفْكُهُمْ وَ مَا كَانُواْ يَفْتَرُونَ.» پس چرا معبودانى كه به جاى خدا انتخاب كردند به گمان اينكه آنان را به خدا نزديك كند، آنان را هنگام نزول عذاب يارى نكردند بلكه گم شده از دستشان رفتند و اين بود سرانجام و نتيجه دروغشان و آنچه را همواره افترا مى‌زدند.
از امام جواد(ع)روايت شده كه فرمود: «ما مِنْ عَمَلٍ أَفْضَلَ يَوْمَ النَّحْرِ مِنْ دَمٍ مَسْفُوكٍ أَوْ مَشْىٍ فى بِرِّ الْوالِدَيْنِ أَوْ ذِى رَحِمٍ قاطِعٍ يَأْخُذُ عَلَيْهِ بِالْفَضْلِ وَ يَبْدَأُهُ بِالسَّلامِ أَوْ رَجُلٍ أَطْعَمَ مِنْ صالِحِ نُسُكِهِ وَ دَعا إِلى بَقِيَّتِها جِيرانَهُ مِنَ الْيَتامى وَ أَهْلِ الْمَسْكَنَةِ وَ الْمَمْلُوكِ وَ تَعاهَدَ الْأُسَراءَ؛ هيچ عملى در روز عيد قربان برتر نيست، مگر خونى كه براى قربانى ريخته شود و گامى در راه احسان به پدر و مادر برداشته شود و ديدار خويشى كه گسيخته باشد و به خودگذشتگى و آغاز به سلام بر وى پيشى گيرد و يا مردى از گوشت قربانى خود به همسايگان و مستمندان و يتيمان اطعام نموده و به ملاقات اسيران برود.»
در مفاتیح‌الجنان در باب فضیلت شب دهم از ماه ذی‌الحجه آمده است شب دهم این ماه از لیالى متبرکه و از آن چهار شبى است که احیاء آن مستحب است و درهاى آسمان در این شب باز و سنت است در آن زیارت امام حسین(ع) و دعاء یا دائِمَ الْفَضْلِ عَلىَ الْبَرِیةِ که در شب جمعه گذشت.
روز دهم روز عید قربان و بسیار روز شریفى است و اعمال آن چند چیز است: اول: غسل است که در این روز سنت مؤکد است و بعضى از علماء واجب دانسته‌اند. دوم: نماز عید است به همان نحو که در عید فطر ذکر شد لکن در این روز مستحب است که افطار بعد از نماز از گوشت قربانى شود.
سومین عمل در این روز شریف خواندن دعاهائى که وارد شده پیش از نماز عید و بعد از آن و در اقبال ذکر شده و شاید بهترین دعاهاى این روز دعاى چهل و هشتم صحیفه کامله باشد که اوّل آن «اَللّهُمَّ هذا یوْمٌ مُبارَک» است پس آن را بخواند و دعاى چهل و ششم «یا مَنْ یرْحَمُ مَنْ لا یرْحَمُهُ الْعِبادُ» را نیز بخواند. همچنین خواندن دعاى ندبه از دیگر اعمال سفارش شده در این روز است.
یکی از مهمترین اعمال در این روز، سنت مؤکد قربانی است. خواندن تکبیرات براى کسى که در منى باشد عقیب پانزده نماز که اولش نماز ظهر روز عید است و آخرش نماز صبح روز سیزدهم و کسانى که در سایر شهرها هستند بخوانند عقیب ده نماز از ظهر روز عید تا صبح دوازدهم و تکبیرات موافق روایت صحیح در کافى این است: «اللّهُ اَکبَرُ اللّهُ اَکبَرُ لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَاللّهُ اَکبَرُ اللّهُ اَکبَرُ اللّهُ اَکبَرُ ولِلّهِ الْحَمْدُ اللّهُ خدا بزرگتر از توصیف است... معبودى جز خدا نیست و خدا بزرگتر است... و ستایش خاص خدا است.»
«اَکبَرُ عَلى ما هَدانا اَللّهُ اَکبَرُ عَلى ما رَزَقَنا مِنْ بَهیمَةِ الاْنْعامِ؛ خدا بزرگتر است بر آنچه ما را راهنمائى کرد خدا بزرگتر است بر آنچه روزى ما کرد از چهارپایان انعام شتر و گاو و گوسفند». «وَالْحَمْدُلِلّهِ عَلى ما اَبْلانا؛ و ستایش خاص خدا است براى آنکه آزمود ما را و مستحب است». تکرار این تکبیرات در عقب نمازها به قدر امکان و خواندن بعد از نوافل است.
منابع:
کلیات مفاتیح الجنان
سوره مائده آیه 27
سوره احقاف آیه 28
بحار الأنوار
