ماحصل عملکرد جهاددانشگاهی، جذب اعتماد عمومی است
معاون پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان رضوی گفت: عملکرد جهاددانشگاهی توانسته اعتماد عمومی را کسب کند و این موضوع را می‌توان در تصمیماتی که نسبت به این سازمان گرفته‌اند و مأموریت‌هایی که در استان برعهده این سازمان گذاشته شده است، مشاهده کرد.
هادی رفیعی، معاون پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان رضوی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی با بیان اینکه جهاددانشگاهی خراسان رضوی همواره براساس نیازها و بازخوردهای جامعه، فعالیت‌های پژوهشی خود را ساماندهی می‌کند، اظهار کرد: بر همین مبنا در حال به‌روزرسانی فعالیت‌های خود هستیم و در مقاطع مختلف برحسب نیازهای روز، به برخی از حوزه‌های پژوهشی ورود کردیم و سپس که نیاز جامعه نسبت به کار در این حوزه‌ها کمتر شد، بر حسب نیازهای جدید ایجاد شده، پژوهش در سایر حوزه‌ها را آغاز کردیم.
وی بیان کرد: بدین‌ترتیب کاربردی بودن پژوهش‌ها و اینکه این پژوهش‌ها مورد استفاده قرار گیرد، همواره مد نظر جهاددانشگاهی بوده است، برای نمونه در پژوهشکده گردشگری از میان 600 طرح، 95 درصد سفارش شده جامعه (سازمان‌های دولتی، ارگان‌های عمومی و بخش خصوصی) بوده است، همچنین در حوزه‌های صنایع غذایی و کشاورزی، به دلیل اینکه یک‌سری فعالیت‌ها مورد نیاز بوده، انجام داده، رشد کرده و به زیرساخت‌هایی رسیده‌اند.
معاون پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان رضوی ادامه داد: رویکرد پژوهشی ما از ابتدا بر حل بخشی از مسائل و مشکلات جامعه قرار داده است، رویکردی که ابتدا بازار را می‌بیند و سپس خدمات پژوهشی را ارائه می‌دهد و یکی از راهبردهایی که همچنان پیش می‌بریم، راهبردی است که پژوهشگاه رویان پیگیری کرده است، چنانکه ابتدا فعالیت‌مان را شکل، سپس رشد می‌دهیم و در مراحل بعد به‌دنبال ایجاد زیرساخت‌های آن هستیم.
رویکرد پژوهشی جهاددانشگاهی؛ تمرکز بر سطوح فناوری بالا
رفیعی با اشاره به سطوح توسعه فناوری گفت: در دوره‌های اولیه ورود ما به عرصه پژوهش توجه و تمرکز در پژوهش بین سطوح 3 تا 6 بود و به سطوح 6 تا 9 توجه خاصی نمی‌شد، به این دلیل که ما خودمان را حلقه واسط دانشگاه با بخش خصوصی می‌دانستیم، بنابراین به این قسمت تمرکز کردیم، اما رویکرد کنونی پژوهش بدین شکل نیست و تمرکز را بر پژوهش‌های سطح 6 به بالا قرار داده‌ایم، زیرا حلقه‌های بعدی در بسیاری از بخش‌ها شکل نگرفته است و پژوهش‌های بنیادی و زیر سطح 3 را در صورتی که به‌عنوان مأموریت به ما واگذار شود، پیگیری می‌کنیم.
وی اظهار کرد: علاوه بر زیرساخت‌های سرمایه‌ای، زیرساخت‌های حقوقی برای این کار نیاز است، زیرا وقتی فعالیتی در سطح آزمایشگاهی یا پایلوت نیمه‌صنعتی اجرا می‌شود، برای تغییر مقیاس به شکل صنعتی نیاز به سرمایه و از آن مهم‌تر نیاز به زیرساخت حقوقی دارد. جهاددانشگاهی به‌عنوان یک نهاد عمومی غیردولتی برای ورود به سطوح فناوری بالا ناچار است با ابزار حقوقی اقتصادی، مثلاً به شکل شرکت وارد شود، به‌گونه‌ای که خودمان هم در رشد شرکت، نقش داشته باشیم.
به فعالیت‌های معمول بخش خصوصی ورود پیدا نمی‌کنیم
معاون پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان رضوی بیان کرد: هم‌زمان با رشد این زیرساخت‌های حقوقی که برای فکر کردن به سطوح توسعه فناوری بالاتر چاره‌ای نداریم، باید بتوانیم سرمایه هم جذب کنیم، لذا رسالت و تأکید کنونی ما بر سطوح فناوری بالای 3 و تا سطح 9 با زیرساخت‌های حقوقی متناسب با بازار است و زیرساخت‌های کنونی جهاد به تنهایی امکان پاسخگویی را ندارد، زیرا مستلزم اخذ مجوز و فعالیت در بخش خصوصی است، البته طبق قاعده، ما به فعالیت‌های معمول بخش خصوصی ورود پیدا نخواهیم کرد، زیرا رسالت ما در خصوص مسائل بر جا مانده در سطح جامعه است، مسائلی از جنس مزیت‌های شناخته شده که بخش خصوصی هنوز نتوانسته است آن را حل کند و مسائلی از جنس حلقه‌های مفقوده در خلق زنجیره ارزش باشد.
وی با تأکید بر ضرورت شکل‌گیری چنین حلقه‌هایی در سازمانی چون جهاددانشگاهی که سابقه پژوهش دارد، ادامه داد: هنگامی که این نمونه شکل گیرد و بخش خصوصی بتواند الگوبرداری کند، جهاددانشگاهی می‌تواند و باید از این حلقه خارج شود، بنابراین باید برای فعالیت‌هایی که در اقمار حوزه پژوهش شکل می‌گیرد، برنامه ورود و خروج داشته باشیم. در قاعده بازار، خودبه‌خود این اتفاق می‌افتد و هرگاه شرکتی ضررده شود، تعطیل می‌شود، اما جهاددانشگاهی تنها تا زمانی که بخش خصوصی امکان الگوبرداری از شرکت را داشته باشد، در اینجا حضور دارد و پس از آن باید خارج شود و در دیگر حوزه‌ها ورود یابد.
استفاده جهاددانشگاهی از ظرفیت‌های دانشگاه‌ها
رفیعی تصریح کرد: طبق رسالت جهاددانشگاهی در حوزه پژوهش باید کاری انجام شود که مورد نیاز جامعه و منطبق بر مزیت‌های منطقه باشد. علاوه بر ظرفیت‌های ثابت در حوزه پژوهش اعم از نیروی انسانی و امکانات زیرساختی همچون سه پژوهشکده با گروه‌های پژوهشی، مراکز خدمات تخصصی، آزمایشگاه‌ها و ... ظرفیت‌هایی متغیری داریم که اگرچه کمتر دیده می‌شود، اما می‌توانیم از آنها استفاده کنیم.
وی افزود: استفاده از توان دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی استان و کشور در طرح‌هایی که انتخاب و کار کرده‌ایم، وجود دارد، مثلاً در طرح آمایش استان با به‌کارگیری ظرفیت علمی دانشگاه‌ها و توان علمی مراکز تحقیقاتی کشور از این ظرفیت متغیر استفاده کردیم، بنابراین بالفعل کردن برنامه مدیریت نیروی انسانی است که ما تمرین کردیم و از پس آن برآمدیم و در این راستا یکی از مراکز خوش‌نام هستیم.
معاون پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان رضوی درباره چگونگی انتخاب اولویت‌ها بیان کرد: بخشی از اولویت‌های پژوهشی ما از روند شکل‌گیری اتفاقات اقتصادی در یک کشور متأثر می‌شود، به‌عنوان مثال مسائلی همچون آلودگی محیط زیست و بیکاری که اکنون با آن مواجه هستیم، ناشی از مجموعه اقداماتی است که در ادوار مختلف رخ داده تا به این جا رسیده است.
وی با اشاره به ظرفیت و توانمندی جهاددانشگاهی ادامه داد: آینده‌پژوهی، حوزه دیگری است که ما فرصت‌ها، مسائل و مزیت‌های جامعه را شناسایی می‌کنیم. بدین‌معنا که در آینده در چه مسائلی ورود پیدا کنیم که بتوانیم فرصت‌ها، مسائل و مزیت‌ها را شناسایی کنیم، یعنی پژوهش‌هایی که منطبق بر پیش‌بینی‌های آینده جامعه باشد.
فردمحوربودن پژوهش‌ها از علل نرسیدن نتایج آن به سطح جامعه
رفیعی با اشاره به وجود شکاف میان حوزه پژوهش و چگونگی رسیدن نتایج آن به سطح جامعه گفت: عموماً نگاه به حوزه پژوهش، مبتنی بر یک‌سری خروجی‌های مشخص برای کسب امتیازاتی است و پژوهش در دانشگاه‌ها تا سطح 3 توسعه فناوری را شامل می‌شود و دلیل نبود هماهنگی میان این مراکز و عدم شکل‌گیری و ظرفیت‌سازی، فردمحور بودن بسیاری از پژوهش‌هاست.
وی با بیان اینکه رسالت دانشگاه این نیست که کار پژوهشی میان چندین حوزه انجام دهد، اظهار کرد: این کار رسالت جهاددانشگاهی است، زیرا به جهاددانشگاهی مأموریتی از جنس واگذاری یک کار مطالعاتی کاربردی داده می‌شود و چنین مأموریت‌هایی باید توسط متخصصان هر حوزه انجام شود و بدین‌ترتیب با استفاده از ظرفیت‌های جهاددانشگاهی و دانشگاه به شکل بهینه انجام می‌شود، در غیر این‌صورت اتلاف منابع داریم.
معاون پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان رضوی با اشاره به مناقشات و اختلاف‌نظرها راجع به کاربردی نبودن تحقیقات دانشگاهی بیان کرد: در دنیا، مطالعات سطح‌بندی شده است، بعضی تحقیقات، ماهیت بنیادی دارند و جزئی از الزامات زنجیره تحقیق هستند، بنابراین بخشی از مراکز علمی باید تحقیقات بنیادی انجام دهند، اما رسالت و اولویت ما در جهاددانشگاهی، انجام تحقیقات توسعه‌ای و کاربردی است، یعنی می‌خواهیم از بستری که بر آن سرمایه‌گذاری شده، استفاده کنیم و زنجیره کار پژوهشی را شکل دهیم و تکمیل کنیم.
وی در پاسخ به سرعت بالای فناوری و چگونگی عملکرد حوزه پژوهش در این شرایط بیان کرد: اگر مراکز چابکی داشته باشیم که بتوانند از نتایج سایر مراکز به‌خوبی استفاده کند، می‌توان این وقفه را پوشش داد. برای انجام کار پژوهشی در هر حوزه باید از آخرین نتایج که به راحتی در مجلات و سایت‌ها منتشر می‌شود، استفاده کنیم و بدین‌ترتیب می‌توانیم همپای دیگر کشورها گام برداریم، البته این موضوع یک‌سری نیازمندی‌ها هم دارد، از جمله تجهیزات آزمایشگاهی و ارتباط با دیگر کشورها که با توجه به شرایط، جزء سختی‌های کار است.
رفیعی ادامه داد: برای اینکه از سرعت فناوری جا نمانیم، پژوهشگران باید از ابزارها در حوزه پژوهش استفاده کنند، همچنین رصد اطلاعات و دسته‌بندی آنها در نرم‌افزارهایی که به‌راحتی اطلاعات را دسته‌بندی و خروجی‌ها را مشخص می‌کنند. درباره چالش نرسیدن محصولات پژوهشی به بازار نیز باید گفت این موضوع چیزی نیست که در اختیار پژوهشگران باشد و در بسیاری مواقع عدم تمایل بخش خصوصی در انجام کار و یا نداشتن درکی از این حوزه، موجبات نرسیدن محصولات به بازار را فراهم می‌کند.
معاون پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان رضوی با بیان اینکه صنعت ما همچنان برای درمان دردهایش نگاه به خارج دارد، ادامه داد: در بخشی از این نگاه، حق با صنعت است، زیرا تا حدودی از مراکز دانشگاهی ناامید است، اما بخشی را حق ندارد، زیرا ناشی از عدم باور و اعتماد اوست. همه کارهای دانشگاهی ما به شکل بنیادی نیست و مراکزی همچون جهاددانشگاهی خراسان رضوی هستند که کارهای خوب و قابل استفاده در حوزه‌های مختلف انجام می‌دهند و ما نمونه کارهای موفقی در بخش خصوصی داریم که با همکاری محققان داخلی صورت گرفته است.
نظام ارزیابی هیئت علمی مبتنی بر حل مسائل جامعه نیست
وی درباره میزان درگیر بودن پژوهشگران با مسائل جامعه گفت: فضای فعالیت پژوهشگران ما متأثر از فضای پژوهشی کشور است، اما آن چیزی که در پژوهشگران جهاددانشگاهی خراسان رضوی دیده می‌شود در عمده مطالعاتی که انجام می‌شود با یک چالش بیرونی مواجهند، بدین دلیل که بسیاری از کارهایی که انجام می‌دهند، سفارشی است و مسیری غیر از این ندارند، اما با این موضوع موافقم که در کشور عموماً پژوهشگران کمتر با موضوع چالش می‌یابند، زیرا فضای فعالیتی و ارزیابی چنین است.
رفیعی بیان کرد: اصلی‌ترین مسئله ما، نظام ارزیابی هیئت علمی در کشور است که بسیار دشوار است و هنوز نتوانسته‌اند آن را مبتنی بر حل مسئله‌ای از جامعه باز تعریف کنند و نظام ارزیابی کنونی مبتنی بر خروجی‌های علمی مشخص و ارزشمند است، اما به نظر کافی نیست.
وی در خصوص چگونگی شناخت مسائل اصلی حوزه پژوهش اظهار کرد: برخی از فعالیت‌های پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان رضوی از جنس حل مسائل جامعه و برخی از جنس مزیت‌ها است، چنانکه در حوزه علوم انسانی فعالیت ما از جنس مزیت‌هاست و به مسئله ورود یافته‌ایم، مثلاً در استان مزیت زائر و گردشگر را داریم و در این راستا گروه‌های پژوهشی شکل گرفته‌اند تا جامعه مسیر توسعه اصولی و درست را طی کند و بتواند از فرصتهایی که صنعت گردشگری و حوزه اقتصاد زیارت ایجاد می‌کند، بهره‌مند شود، بدین‌ترتیب مزیت، ایجاد و خلق زنجیره‌های ارزش در صنعت گردشگری است.
حاشیه‌نشینی؛ از مسائل اصلی حوزه پژوهش در مشهد
معاون پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان رضوی با بیان اینکه جمعیت حاشیه شهر مشهد، به‌تنهایی به اندازه جمعیت برخی استان‌هاست، ادامه داد: هنگامی‌که پژوهشگران درباره حاشیه‌نشینی پژوهش می‌کنند، به پژوهش‌هایی از جنس مسائل جامعه ورود یافتند، مسئله‌ای که بسیار بغرنج است و از مسائل اصلی شهر مشهد محسوب می‌شود.
وی افزود: هنگامی‌که در پژوهش‌های پژوهشکده صنایع غذایی به امنیت غذایی فکر می‌کنیم، هم از جنس مسئله و هم از جنس مزیت است و فکر تولید غذای کافی و قابل دسترس به انواع حوزه‌های مطالعاتی شکسته می‌شود. مسئله آب که از مسائل عمده استان و منطقه است، محور پژوهش‌ها را در پژوهشکده بیوتکنولوژی شکل داده است. در این پژوهشکده پروژه‌هایی انجام می‌شود که در راستای کیفیت و ذخیره آب است، همچون طراحی سیستم‌های گلخانه‌ای که به سطوح توسعه فناوری بالا دست یافته است، همچنین پژوهش‌های این پژوهشکده بر روی قارچ که به مسئله امنیت غذا مربوط است.
اولویت‌های پژوهشی، مبتنی بر مسائل استان است
رفیعی ادامه داد: حوزه پزشکی، مسائل درمانی جامعه پیگیری می‌کند. در گروه‌های مهندسی هم که اکنون بر روی حوزه مواد متمرکز هستند، بیشتر از جنس حل مسائل متمرکز هستند. برای نمونه به تولید قطعاتی می‌پردازند که عمدتاً وارداتی هستند و ما در راستای سیاست جایگزینی واردات قدم برداشته‌ایم، بنابراین در حوزه‌های مختلف به فراخور مسئله و مزیت، پژوهش‌هایی را تعریف کرده‌ایم که منطبق بر اولویت‌های منطقه و کشور است، چنانکه مرکز عفونت‌های منتقله از خون در حوزه پزشکی متمرکز بر بیماری خاص منطقه خراسان است.
وی در خصوص چگونگی تخصیص منابع به حوزه پژوهش بیان کرد: در واقع جهاددانشگاهی به شکافی که میان خروجی‌های پژوهشی و آنچه بخش خصوصی می‌طلبد، پرداخته است و می‌خواهد سطوح توسعه فناوری را تا سطح 9 برساند، اما جهاددانشگاهی با زیرساخت‌های حقوقی فعلی‌اش این امکان را ندارد، زیرا منطبق بر بازار نیست، بنابراین اگر بخواهیم فعالیت‌هایمان منطبق بر بازار باشد، در آینده خیلی نزدیک حتماً باید به منظومه‌های پژوهشی برسیم، بدین‌معنا که علاوه بر مراکز پژوهشی، مراکز اقماری در اطراف آن داشته باشیم، یعنی برای نمونه اگر گروه پژوهشی در حوزه سلول‌های بنیادی داریم، حتماً چند شرکت و مرکز خدماتی و درمانی اطراف آن داشته باشیم که به جامعه خدمات دهند.
معاون پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان رضوی با اشاره اینکه تاکنون نیز این مراکز ایفای نقش می‌کردند، تصریح کرد: در دوران کرونا، پژوهشگران ما بودند که تست‌ها را در مراکز آزمایشگاهی انجام دادند، اما این میزان کم است و تحقق این موضوع مستلزم رسیدن به باور لزوم منظومه‌های پژوهشی و سپس تعریف و شکل‌دهی زیرساخت‌هاست. ویژگی مراکز خدمات تخصصی این است که بازخورد بازار را خیلی راحت می‌گیرند.
کسب اعتماد عمومی
وی درباره میزان اعتماد به جهاددانشگاهی خراسان رضوی افزود: به نظر می‌رسد در خراسان رضوی، عملکرد جهاددانشگاهی توانسته اعتماد عمومی را کسب کند. سازمان‌های دولتی و عمومی اعتماد و اعتقاد والایی به جهاددانشگاهی دارند و حوزه پژوهش در این سازمان را به‌عنوان مرکزی می‌شناسند که علاوه بر اطمینان، توان ظرفیت‌سازی و استفاده از سایر ظرفیت‌های استان را داراست و قدرت مدیریت نخبگان استان را دارد. این موضوع را می‌توان در تصمیماتی که نسبت به این سازمان گرفته‌اند و مأموریت‌هایی در استان که بر عهده این سازمان گذاشته‌اند، مشاهده کرد، برای نمونه سند آمایش به‌عنوان اصلی‌ترین و راهبردی‌ترین کار برنامه توسعه‌ای استان به جهاددانشگاهی واگذار شده است، همچنین دیگر اسناد بالادستی استان همچون سند توسعه اشتغال و سرمایه‌گذاری مناطق روستایی و ... به این نهاد واگذار شده است.
رفیعی در خصوص خروجی این طرح‌ها به وجاهت علمی طرح‌ها اشاره کرد و گفت: بنابر ارزیابی‌هایی که دیگر دستگاه‌ها انجام داده‌اند، جهاددانشگاهی خراسان رضوی جزء بهترین مراکز پژوهشی کشور شده است، چنانکه از سند آمایش استان در سازمان مدیریت کشوری تقدیر شد، بنابراین این اعتماد به جایگاه جهاددانشگاهی در کارهای پژوهشی در استان وجود دارد و انشاءالله ادامه یابد گه البته حفظ این جایگاه نقش و وظیفه ما را سنگین‌تر می‌کند.
انتهای پیام
