سؤال صدیقه طاهره(س) از حضرت علی(ع) که در تاریخ ماندگار شد

حجت‌الاسلام والمسلمین صادقی واعظ، استاد حوزه علمیه قم و خطیب مشهور کشوری در گفت‌وگو با ایکنا از قم، اظهار کرد: حضرت زهرا(س) شخصیت عظیم الشانی است که از ذات اقدس ربوبی تا نبی اکرم و از امیر المومنین(ع) تا وجود امام زمان(عج)، زبان به مدح و ثنای ایشان باز کردند؛ بی‌نظیرترین الفاظ و کلمات در قرآن برای توصیف ایشان نازل شده است، انا اعطیناک الکوثر؛ در باب خلقت انسان تنها یک جا لغت اعطیناآمده و از هر جا صحبت از خلقت و آفرینش بوده از  واژه «خلق» استفاده کرده است؛ و صدیقه زهرا(س) عطیه و هدیه خداوند به رسول اسلام است.

وی با اشاره به اینکه این مثل در عرب مشهور است که ان الهدایه علی مقدار ؛ هدیه‌ها به شان و وزن هدیه دهنده و گیرنده است و هرچه قدر افراد به ما نزدیک تر باشند، شدت و علاقه ما بیشتر و هدیه ما با ارزش‌تر است، ادامه داد: حال در اینجا هدیه دهنده خداوند است و هدیه گیرنده حضرت محمد است که بناست خداوند به اشرف و خاتم انبیاء هدیه‌ای عنایت کند که عظمت خود و شأن رسولش معلوم و مشهود باشد و آنچه بین خدا و پیامبر است، وجود حضرت زهرا(س) است.

استاد حوزه علمیه قم افزود: امام صادق(ع) فرمودند: مادرم زهرا در پیشگاه خداوند ۹ نام دارند مانند فاطمه زهرا مبارکه صدیقه طاهره، اما هیچیک در قرآن نیامده، چون هر کدام از این اسامی معرف یکی از ابعاد شخصیتی حضرت زهرا است؛ وقتی بناست خداوند فاطمه زهرا را به عالمیان معرفی کند «إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ»، کوثر یعنی خیر کثیر؛ اگر در یک مکانی اشیا قیمتی جمع شود گنج گفته می‌شود و عرب کنز می‌گوید، حال اگر به جای مکان کالبد انسان را در نظر بگیریم و به جای طلا و نقره تمام خصلت‌های حمیده عالم در این وجود جمع کنیم «کوثر» گفته می‌شود.

وی با اشاره به اینکه رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند: «اگر بنا بود تمام فضایل و زیبایی‌های این عالم به شکل یک انسان مجسم شود، آن شخصیت کسی جز فاطمه زهرا(س) نبود.»، گفت: پیامبر(ص) از حضرت زهرا به «بضعةٌ منی» تعبیر می‌کند؛ یعنی جزئی از من است و من و زهرا(س) از هم فاصله‌ای نداریم. ایشان هنگام معرفی صدیقه طاهره، چون دید اوصاف حضرت زهرا(س) از درک و فهم مردم خارج است، فرمود: «هر دو یک جان در دو بدن هستیم»؛ کسی که عالم طفیل وجود اوست می‌فرماید: «فداها ابوها» و فدایی دردانه خلقت حضرت زهرا(س) است.

حضرت زهرا(س)؛ مایه فخر و مباهات امیرالمؤمنین(ع)

صادقی‌واعظ بیان کرد: امیرالمؤمنین علی(ع) در نامه‌ای به معاویه، برای بیان فضایل و کرامات خویش، این‌گونه فرمودند: ««لِیَ الفخرُ بفاطمةَ و ابیها؛ من به فاطمه و پدر بزرگوارش رسول خدا به خودم می‌بالم.» این جمله از حضرت علی(ع) درباره مقام حضرت زهرا(س) بیانگر آن است که ایشان مایه فخر و مباهات امیرالمؤمنین(ع) بود.

وی اضافه کرد: طبق فرمایش امام حسن عسکری(ع) حضرت صدیقه طاهره حجت بر حجج الهی است. وجود صاحب‌الزمان(عج) که راهنما و سرمشق و الگو برای بشر است، اما ایشان فاطمه زهرا(س) را الگو و سرمشقی برای خود می‌دانند و می‌فرمایند: «وَفی اِبْنَه رَسُولِ اللّهِ(ص) لی اُسْوَه حَسَنَه؛ دختر رسول خدا(ص)، فاطمه‌ زهرا(س) برای من، اسوه و الگویی نیکو است.»

استاد حوزه علمیه قم بیان کرد: امام صادق(ع) درباره حضرت زهرا(س) فرمود: «مَثَل مادرم زهرا(س) مَثَل شب قدر است. همان‌گونه که خداوند متعال در وصف شب قدر فرمود: «و ما ادراک فی لیله القدر»؛ هیچ‌کس آن‌گونه که باید به درک شب قدر نرسید، هیچ‌کس به درک درستی از مقام و شأن حضرت زهرا(س) نرسیده است.» حضرت زهرا(س) شخصیتی است که تنها خداوند و رسول خدا(ص) و انبیای الهی نسبت به او معرفت دارند.

صادقی واعظ با اشاره به اینکه حضرت زهرا(س) را به حق غصب شده محدود نکنیم مقام و شخصیت و نقشش تنها این نبوده است، گفت: در حق حضرت زهرا(س) جفا کردیم اگر ایشان را تنها به‌عنوان بانویی که حقش غصب و حرمتش هتک شده بشناسیم؛ حضرت زهرا(س) در حوادث مختلف سکوت نکرد و وقتی تشخیص داد حق زیر پا قرار گرفته با همه وجودش تلاش کرد از حق دفاع کند و در واقع داشتن احساس مسئولیت بارزترین شاخصه حضرت زهرا(س) است.

نسبت به جامعه دینی خویش بی‌تفاوت نباشیم

استاد حوزه علمیه قم افزود: حضرت زهرا(س) وقتی با بحران سقیفه رو به رو شده با یک دگرگونی عظیم جامعه پس از رسول خدا مواجه شد، دست روی دست نمی‌گذارد، وقتی تشخیص داد حق زیر پا رفته و باطل رونق پیدا کرد و مردمی که در اوج سعادت هستند به سرعت به سوی گمراهی می‌روند با همه وجودش تلاش می‌کند که جلوی سقوط مردم را بگیرد.

وی با اشاره به اینکه احساس مسئولیت شاخصه اصلی حضرت زهرا(س) است، ابراز کرد: از منظر حضرت زهرا(س) جامعه دینی جامعه‌ای نیست که مردم نسبت به یکدیگر بی‌تفاوت باشند و از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند، افراد جامعه باید در تمام مسائل اعتقادی، انحرافات اخلاقی و مسائل اقتصادی یار همدیگر و سبب رشد و تعالی همدیگر باشند، چراکه جامعه بی‌تفاوت به سرعت به سمت سقوط و تباهی پیش رفته و مرزهای انسانیت در این جامعه از بین می‌رود و دشمن بر جامعه مسلط می‌شود.

صادقی واعظ بیان کرد: آنچه که صدیقه طاهره رقم می‌زند تلاش برای نجات جامعه پس از رسول خدا است، جامعه‌ای که از مسیر ولایت به سمت خلافت منحرف شده بود و این جامعه ایده آل و آرمانی الهی نبود؛ اگر ولایت در یک جامعه محور باشد پذیرش ایمان و حق زور و جبر نیست بلکه فرهنگ و با میل و رغبت و آگاهی و شناخت است؛ یکی از مشکلات اصلی جامعه امروزی این است قبل از اینکه بشناسیم و آگاه شویم به جبر و تقلید اموری را پذیرفتیم و از آن‌ها دلزده می‌شویم، اما چون تعبدی است دین دار هستیم، اما دین دان نیستیم.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: ما امروز در جامعه دیندار هستیم اما دین‌دان نیستیم، جامعه باید بر محور ولایت دینداری را بر مبنای دین‌دان بودن پیش ببرد؛ حضرت فاطمه زهرا(س) همه تلاشش این بود که جامعه را بر این محور نگه دارد، لذا در خطبه‌های مسجد مدینه و ملاقات با مهاجر و انصار و حتی گریه‌های ایشان، حفظ این محور دیده می‌شد.

وی اضافه کرد: گریه فاطمه زهرا(س) گریه مادرانه، دلسوزانه و آگاهانه است نه گریه عجز و غم و ناتوانی. مادری که می‌بیند فرزندش در لبه پرتگاه است نگاه نمی‌کند بلکه با تمام وجود برای نجاتش تلاش می‌کند؛ ایشان نهضت فاطمی را تشکیل می‌دهد اگرچه این نهضت کوتاه بود اما پرثمر؛ ایشان با خطبه‌خوانی، اشک و ملاقات‌ها سعی در افشاگری و آگاه کردن مردم داشتند و سپس آسیب‌شناسی کرده و آفت‌ها را معرفی می‌کردند.

عدم شناسایی آسیب‌ها در جامعه ما را به بحران می‌کشاند

صادقی واعظ با اشاره به اینکه ما زمانی موفق هستیم که آسیب‌ها را بشناسیم گاهی به واسطه داشتن عوامل موفقیت تا یک قدمی آن می‌رویم، اما چون آسیب و مانع را نمی‌شناسیم موفق نمی‌شویم، تصریح کرد: خطبه فدک معرفی آسیب‌ها و آفت‌ها است و در هر زمانی و در  هر جامعه‌ای این آفت‌ها وجود داشته باشد، آن جامعه را به بحران می‌کشاند.

وی با بیان اینکه صدیقه طاهره یک درس مهم برای ما در دوران غیبت و عصر انتظار دارد و آن ولایت‌پذیری است و حضرت زهرا(س) از امیرالمؤمنین دفاع می‌کند، نه به عنوان اینکه همسرش باشد بلکه به عنوان امام، از ایشان دفاع کرده و از همه وجودش هزینه کرد، گفت: حضرت فاطمه زهرا(س) به ما یاد می‌دهد اگر یقین دارید به حق بودن تحت هر شرایط پای اعتقادتان بایستید اگر چه یک امت و شهر در برابر تو باشند؛ برای یاری امام حد و مرزی قائل نباشیم؛ برخی افراد از مال و آبرو هزینه می‌کنند، اما وقتی به دادن جان می‌رسد جا می‌زنند. حضرت زهرا(س) همه هستی و وجودش را در مسیر دفاع از ولایت فدا کرد و لحظه‌ای از دفاع از ولایت دست برنداشت.

استاد حوزه علمیه قم بیان کرد: حضرت زهرا(س) برای یاری امام از مال که فدک بود، گذشت و از آبرو که جلو منزل مهاجر و انصار آمد و خطبه خواند و از جانش برای ولایت هزینه کرد. همه هستی و وجودش، حتی فرزندش محسن را در این مسیر قرار داد و لحظه‌ای دست از یاری علی(ع) و دفاع از ولایت برنداشت.

صدیقه طاهره(س)؛ رکن زندگی حضرت علی(ع)

صادقی واعظ با اشاره به اینکه اگر همه علی(ع) را تنها گذاشتند فاطمه زهرا با تمام وجود کنارش بود و ایشان تا زمانی که صدیقه داشت همه را داشت و بی‌نیاز از همه کس بود و وقتی صدیقه طاهره را از دست داد غم عالم در دل امیر المومنین جمع شد و گفت: «رکن مهم زندگی‌ام را از دست دادم.»، تصریح کرد: در حوادث سهمگین پس از رسول خدا(ص)، حضرت علی(ع) مأمور به صبر است و این مسئله قابل تامل است که صبر با سکوت متفاوت است، سکوت یعنی نظاره‌گر بودن و دست روی دست گذاشتن، در حالیکه علی(ع) هیچ گاه این کار را نکرد و علی(ع) در مقابل هتک حرمت به خانه‌اش و دفاع از حقانیت حضرت زهرا(س) می‌ایستد.

وی اضافه کرد: تفاوت ما با حجج الهی در انتخاب و تصمیم این است که ما بر اساس منافع شخصی خویش انتخاب و تصمیم می‌گیریم، اما امام خواست پروردگار و صلاح عمومی جامعه را در نظر می‌گیرد ولو منفعت شخصی خودش به خطر بیفتد و منفعت حضرت علی در این بود که مقابل غاصبین خلافتش بایستد، اما خواست خدا و صلاح مومنین در این نیست چون‌که منافقین و مرتدین می‌خواستند اساس اسلام را ریشه کن کنند و امیر المومنین(ع) نیز یار و یاور ثابت نداشت.

استاد حوزه علمیه با اشاره به اینکه حضرت علی(ع) می‌فرماید: «فَصَبَرتُ، و فِی العَینِ قَذیً، و فِی الحَلقِ شَجاً؛ صبرکردم در حالیکه خار در چشم و استخوان در گلو داشتم»؛ گفت: سخنگو و پیش برنده مسیر دفاع از حق حضرت زهرا(س) است و زبان بیان و وجود علی(ع) در صدیقه طاهره جمع شده است، با منطق از حقانیت خودشان دفاع می‌کنند و حضرت زهرا(س) این راه را با رهبری علی(ع) ادامه می‌دهد.

حضرت زهرا(س) و سوال پرسیدن از صبر حضرت علی(ع)

صادقی واعظ در بخش دیگری از سخنانش ادامه داد: حضرت زهرا(س) وقتی از مسجد به خانه برگشتند، با امیرالمؤمنین با این جملات درخصوص حق غصب شده حضرت امیر با او درد و دل می‌کند: «اِشْتَمَلْتَ شِمْلَةَ الْجَنینِ، وَ قَعَدْتَ حُجْرَةَ الظَّنینِ، نَقَضْتَ قادِمَةَ الْاَجْدَلِ، فَخانَکَ ریشُ الْاَعْزَلِ. هذا اِبْنُ اَبی‏قُحافَةَ یَبْتَزُّنی نِحْلَةَ اَبی وَ بُلْغَةَ ابْنَىَّ؛ اى پسر ابوطالب! همانند جنین در شکم مادر پرده‏‌نشین شده، و در خانه اتهام به زمین نشسته‌‏اى، شاه‏پرهاى شاهین را شکسته، و حال آنکه پرهاى کوچک هم در پرواز به تو خیانت خواهد کرد.در حالیکه ابی قحافه هدیه پدرم و مایه زندگى دو پسرم را از من گرفته است.»

وی اضافه کرد: برخی از افراد از جایگاه حضرت زهرا(س) اطلاع کافی ندارند این جملات را به عنوان اعتراض تلقی می‌کنند در حالیکه شما اعتراضی در این نمی‌بینید، گاهی اوقات بدیهی‌ترین امور را بیان و تکرار کرده و درخواست توضیح می‌کنیم تا دیگران که در جریان و آگاه نیستند، از این مسئله آگاه شوند، می‌خواهم سخن بگویی تا دیگرانی که صبر و شکیبایی تو برایشان سوال بزرگ تاریخ است، به پاسخ برسند، من با تو درد و دل می‌کنم چون انیس و مونس من هستی، در روایات داریم که در اتفاقات پس از پیامبر(ص)، نشستن در کنار صدیقه طاهره(س) مایه انس و آرامش امیر المومنین(ع) بود.

استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه پس از جسارات و ظلم بزرگی که در مسجد مدینه در حق حضرت زهرا(س) صورت گرفت و کسی در مسجد بلند نشد که بگوید حق با حضرت زهرا(س) است، گفت: دل گیری از مردم مدینه را در قالب یک درد و دل و درخواست سخن گفتن از امیرالمؤمنین(ع) مطرح می‌شود، اعتراض نیست بلکه سوالی است تا در تاریخ بماند و آنانی که به دنبال پاسخ صحیح برای چرایی صبر علی هستند از زبان و بیان فاطمه زهرا و حضرت علی (ع) به پاسخ صحیح و درست برسند، وگرنه این همان فاطمه زهرا است که پروانه صفت دور شمع علی می‌گردد و همه جانش را در این مسیر قرار می‌دهد.

صادقی واعظ در بخش پایانی سخنانش به الگوگیری زنان جامعه امروزی از حضرت زهرا(س)، بیان کرد: انسان برای رشد و موفقیت در کنار همه ابزار‌ها نیازمند الگو است و در طول تاریخ افراد زیادی در زمینه‌های گوناگون به عنوان الگو معرفی شدند، اما تمام این افراد یک نقص بزرگ دارند و آن این است که الگو بودن آنان تک بعدی و در یک زمینه مشخص فرهنگ، سیاست، علمی، هنری و سایر موارد است؛ لزوما کسی که یک هنرمند موفق است نمی تواند یک سیاست‌مدار موفق هم باشد.

وی ادامه داد: برای رسیدن به موفقیت باید دنبال الگویی باشیم که در همه ابعاد سرلوحه باشد، حرف برای زدن داشته باشد و راه درست برای نشان دادن داشته باشد؛ فاطمه را محدود و محصور کردیم و از مقام و عظمتش نگفتیم و نشناختیم. حضرت زهرا(س) شخصیتی است نه فقط برای زنان بلکه برای مردان و زنان، در همه ابعاد قابل الگوگیری است.

حضرت زهرا(س) تنها الگوی حجاب و مادری کردن نیست

صادقی واعظ با اشاره به اینکه دختران و زنان سرزمین ما مهم‌ترین سرمایه و شاهکار خلقت هستند و متاسفانه امروز دچار بحران هویت شده‌اند، اضافه کرد: خداوند بارها به عالمیان متذکر شده که دردانه خلقت وجود زن است و لطافت و احساسی که در این وجود قرار داده شده در هیچ موجود دیگری نیست و اگر الگوی صحیح و مسیر روشن برای این شاهکار نشان داده نشود دچار بحران هویت می‌شوند.

استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه سوای دین به حضرت زهرا به عنوان یک انسان کامل باید نگاه کنیم، گفت: دیانت عین عقلانیت و انسانیت است، اگر حقیقت دین و حقیقت وجودی الگو و پیشوایان مثل حضرت زهرا(س) بشناسیم برای امروز ما حرف‌ها و نکات بسیاری به ارمغان می‌آورد؛ نگاه نو و تازه به وجود و شخصیت حضرت زهرا داشته باشیم نه به عنوان دختر پیامبر و همسر امیرالمومننی و نه به عنوان مادر اهل بیت، حضرت زهرا(س) را با شخصیت چند بعدی خودش بشناسیم از وجودش بهره ببریم و مطمئنم اگر تجربه کنیم و استمرار پیدا کند افسوس و حسرت پیدا می‌کنیم که چرا تا به حال از این الگو بی نظیر بی‌بهره بودیم.

با وجود هتک حرمت‌ها، هم چنان فاطمه است

صادقی واعظ تصریح کرد: حضرت زهرا(س) فقط الگوی حجاب و مادری کردن نیست، شخصیت حضرت زهرا(س) بسیار فراتر از این‌هاست، این‌ها ثمره و جزئی از اصول مهم شخصیتی ایشان است تا حقیقت درست زندگی کردن را از وجود بی نظیر ایشان بهره ببریم، اولین و مهم‌ترین جایی که از حضرت زهرا الگوگیری کنیم که مهم‌ترین اصل برای رشد موفقیت است، پی بردن به ارزش و قیمت خودمان است، عموم ما منزلت، شأن و قیمت خودمان را نمی‌دانیم و علت شکست‌ها، سقوط‌ها و قدم گذاشتن در بیراهه‌ها نداشتن ارزش و قیمت حقیقی خودمان است و اگر دختران سرزمین ما به ارزشمندی وجودی خودشان پی ببرن به کمترین ناچیز‌ها بسنده نمی‌کنند. با تمام مشکلات و سختی‌ها حتی زمانی که حق غصب می‌شود و هتک حرمت می‌شود خدشه ای به عظمت و شأن او وارد نمی‌شود، هم چنان فاطمه فاطمه است.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه ما اگر جارچوب شخصیتی خودمان را بسازیم، محکم قدم بر می‌داریم و به آنچه که باید می‌رسیم، گفت: دومین الگوی گیری از حضرت زهرا(س) فعالیت ایشان در جامعه و حرکت ایشان است که پاسخ کوبنده به کسانی است که زنان را محدود ومحصور در خانه‌داری کنند، حضرت زهرا(س) در در حالیکه مادر، دختر نمونه، همسر بی نظیر و محور خانواده است، اما یک فعال بی نظیر اجتماعی است؛ حضرت زهرا(س) در جامعه مطرح و محل رجوع است، ایشان هم پاسخگو در سوالات اعتقادی و اخلاقی و مشاور امین برای مردم است.

صادقی واعظ افزود: حضرت زهرا(س) مدافع حق و مبارزه با ظلم دارد و در جامعه وارد می‌شود و در میان زنان مدینه و مهاجرین و انصار سخن می‌گوید، به زنان ما آموخت که با حفظ حریم و جایگاه زن بر محور حیا، فعال اجتمایعی و در میان عموم مردم باشیم؛ اگر بنا باشد نقشی را ایفا کنیم و اثرگذار باشیم باید از حضرت زهرا(س) الگو بگیریم. شخصیت حضرت زهرا به گونه‌ای است که در هر موردی احساس نیاز می‌کنیم، اگر به سراغ ایشان برویم، بهترین جامع‌ترین پاسخ و روشن‌ترین مسیر را ارائه می‌دهد؛ فاطمه زهرا مادری است برای همه، نه مادر افرادی با ظاهر و اعتقادی ویژه، بلکه مادری است برای هر فکر و نژادی و با هر سبک و سلیقه و فرهنگی.

گفت‌وگو از مژگان فرهنگیان