حضور رو به پیشرفت بانوان در امور اجرایی و مدیریت قرآنی

نخستین آئین نکوداشت و تکریم بانوان مُبَلغ و محفل‌دار قرآن کریم شهر تهران با عنوان «همایش اخلاق و معنویت» دوم آذر سال جاری از سوی مرکز فرهنگی بانوان قرآن‌پژوه مؤسسه امام رضا(ع) و با همکاری خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان دارالقرآن تبلیغات اسلامی، رادیو قرآن، شبکه قرآن و معارف سیما و مؤسسه حضرت خدیجه(س) برگزار می‌شود.

در همین راستا با برخی مدیران و فعالان قرآنی برای احصای شاخص‌ها و راهکارهای انتخاب افراد و در باب ضرورت‌ برگزاری چنین همایش‌هایی گفت‌‌وگو شده است. بدین منظور حمید مجیدی‌مهر، رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه، دبیر ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم و دبیر ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآن، به سؤالات ایکنا در مورد فعالیت‌ قرآنی بانوان پاسخ داده است. 

ایکنا - درباره توجه سازمان اوقاف و امور خیریه به فعالیت‌های قرآنی در حوزه بانوان از بدو انقلاب تا کنون توضیح دهید. 

مردم ایران از بدو ورود اسلام به ایران متدین و همواره در آموزش سنتی قرآن کریم پیشرو بوده‌اند، ولی با توجه به اختناق حاکم در دوران طاغوت فعالیت‌های علنیِ‌ دینی به‌ویژه برای بانوان مهیا نبود. در حقیقت نقطه شروع فعالیت‌های سازماندهی‌شده و جدی قرآنی بانوان پس از انقلاب اسلامی است. با پیروزی انقلاب، بانوان در بسیاری از زمینه‌ها با جدیت وارد شدند، ولی در عرصه قرآنی این ورود جدی‌تر و محسوس‌تر بود، کمااینکه در نخستین مسابقات بین‌المللی بانوان حضور داشتند و پس از چند سال مسابقات قرآن در تمامی مراحل از شهرستانی تا کشوری در بخش بانوان نیز برگزار شد.

از سال ۹۶ تاکنون مسابقات بین‌المللی قرآن در بخش بانوان به صورت مستقل و رسمی برگزار می‌شود. در بخش آموزش، بانوان به عنوان قرآن‌آموز، مدرس، مدیر مؤسسه و... بیشتر از آقایان مشارکت می‌کنند و در فعالیت‌های پژوهشی نیز وضعیت به همین صورت است.

ایکنا – به نظر می‌رسد در امور اجرایی و مدیریت امور قرآنی وضعیت به این صورت نیست.  

هرچه پیش می‌رویم در امور اجرایی حضور بانوانِ توانمند و متخصص بیشتر می‌شود.

 ایکنا – اهمیت و ضرورت فعالیت‌های قرآنی در بخش بانوان چیست؟

فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی در میان بانوان از دو جنبه اهمیت دارد. اولاً؛ بانوان تقریباً نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. ثانیاً؛ در نقش مادر تربیت‌کننده نیمی از جامعه هستند. طبق آمار، در حال حاضر حدود ۲۷ میلیون خانوار در کشور وجود دارد. لذا سرمایه‌گذاری و پرداختن به فعالیت‌های بانوان اثربخشی مضاعفی در جامعه دارد. در قرآن کریم در آیات 10 و 11 سوره مبارکه «تحریم» به نقش الگوی زنان در جامعه اشاره شده است و می‌فرماید: «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذينَ كَفَرُوا امرَأَتَ نوحٍ وَامرَأَتَ لوطٍ ...» و «وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذينَ آمَنُوا امرَأَتَ فِرعَونَ ...». هر جا از نقش زنان در قرآن کریم صحبت می‌شود بر نقش تربیتی آنان تأکید شده است.

سازمان اوقاف و امور خیریه نیز به این نکته توجه می‌کند و می‌توانید با بررسی آماری برنامه‌ها از جمله آمار شرکت‌کنندگان در مسابقات، آمار مشارکت بانوان در برنامه‌های آموزشی به‌ ویژه حفظ قرآن کریم و... حضور پررنگ‌ترِ بانوان نسبت به آقایان را به وضوح ببینید. برای مثال وقتی در دبیرخانه ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم آمار مربوط به حافظان قرآن کریم را رصد می‌کنیم، بر اساس آخرین گزارشی که اواخر تیر سال جاری دریافت شده است، از حدود 18هزار و 700 شرکت‌کننده در آزمون‌های عمومیِ حفظ قرآن حدود 13 هزار و 200 نفر (یعنی حدود 70 درصد) خانم بود‌‌ند. این موضوع نشان می‌دهد که آموزش قرآنی به‌ ویژه در رشته حفظ برای بانوان توسعه بیشتری داشته است.

ایکنا – همانطور که شما هم اشاره کردید طی سال‌های اخیر سازمان اوقاف و امور خیریه در حوزه فعالیت‌های قرآنی بانوان اقدامات متعددی را انجام داده است. در این بین برخی فعالیت‌ها یک‌باره متوقف و به فراموشی سپرده شدند؛ از جمله همایش بانوان فعال قرآنی که پس از برگزاری چند دوره متوقف شد. آیا برنامه‌ای برای احیای مجدد این رویداد دارید؟

همایش تجلیل از بانوان فعال قرآنی از سال ۸۹ با هدف پر کردن خلأ بانوان در مسابقات بین‌المللی قرآن شروع به کار کرد و به این بهانه از بانوان فعال و اثرگذار در حوزه‌های مختلف قرآنی تجلیل می‌شد، اما این همایش هرگز نمی‌توانست جای خالی مسابقات بین‌المللی قرآن بانوان را پر کند و این مطالبه جدی از سوی بانوان وجود داشت تا اینکه سازمان اوقاف در سال ۹۶ با فراهم کردن مقدمات و اخذ مجوز لازم برای برگزاری مسابقات بین‌المللی قرآن بانوان، این مسابقات را با ملاحظاتی که خاص رویدادهای رقابتی بانوان است، برنامه‌ریزی کرد و با پرهیز از موازی‌کاری‌ که مورد تأکید مقام معظم رهبری است، تصمیم گرفته شد تا به جای برگزاری مستقل همایش تجلیل از بانوان فعال قرآنی که دیگر توجیهی نداشت، با همایش تجلیل از بانوان قرآن‌پژوه و فعال قرآنی، که سالانه برگزار می‌شود، همکاری شود. سپس با شیوع کرونا این رویداد همچون بسیاری از برنامه‌های دیگر دچار وقفه‌ شد. 

ایکنا – به نظر شما  چقدر از موارد اجرایی امور قرآنی بانوان به خودشان واگذار شده است و شما چقدر حامی استقلال آنان در پیشبرد امور قرآنی هستید؟ 

باید به سه موضوع مهم توجه کنیم؛ تفکیک اجرای فعالیت‌های بانوان از آقایان، استفاده از ظرفیت و توانمندی‌های بانوان‌ در فعالیت‌های قرآنی و رعایت حدود و احکام الهی در اجرای برنامه‌های بانوان. درباره تفکیک اجرای فعالیت‌های بانوان باید بگویم که واگذاری اجرای برنامه‌های بانوان به خودشان نه به نفع بانوان است و نه کار درستی محسوب می‌شود، زیرا ساختار واحدی در مرکز امور قرآنی برای اجرای برنامه‌ها در حوزه پشتیبانی و اجرایی وجود دارد و باید از ظرفیت آنها استفاده کرد.

درباره موضوع دوم، دانش تخصصی بانوان بر کسی پوشیده نیست و به این دلیل تمامی امور فنی، داوری، رسانه‌ای و... سالن برگزاری مسابقات از سوی بانوان انجام می‌شود و نیز در کمیته‌های ستاد عالی هماهنگی مسابقات قرآنی کشور، که سیاستگذاری و هماهنگی مسابقات قرآنی کشور را برعهده دارند، از بانوان واجد شرایط استفاده می‌شود و بانوان در کمیته‌های ستاد اجرایی مسابقات ملی و بین‌المللی حضور جدی دارند.

موضوع سوم در مورد رعایت احکام الهی است که سازمان اوقاف و امور خیریه در تمامی مراحل و ادوار مسابقات به آن توجه کرده است. در مسابقات بانوان تمامی عوامل اجرایی اعم از فیلمبرداری، اجرا، مسئولیت صوت هیئت داوران، امور خدمات و... برعهده آنان است تا متسابقان بانو بتوانند به راحتی و با آرامش به تلاوت بپردازند و پیشرفت کنند. البته این توجه در سایر فعالیت‌های قرآنی وجود دارد.

ایکنا – بر اساس آماری که به دست آمده است، به تعداد زیاد بانوان در حوزه حفظ عمومی اشاره کردید. به عنوان دبیر ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم کشور چقدر از ظرفیت بانوان برای سیاستگذاری و اجرای برنامه‌های این ستاد بهره‌مند شده‌اید؟

در ستاد طرح ملی حفظ قرآن در حد توان از تجارب و ظرفیت بانوان استفاده می‌کنیم. برخی از اعضای ستاد عضو حقوقی هستند؛ یعنی بنا به جایگاه خود عضو این ستاد می‌شوند و در میان اعضای حقیقی که دو نفرند یک نفر از آنها همواره از بین بانوان صاحب‌نظر حوزه حفظ انتخاب می‌شود که در حال حاضر سرکار خانم ماندگارمهر عضو ستادند. 

علاوه بر آن یکی از دستگاه‌های عضو ستاد، مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران است که بر اساس سند ملی حفظ قرآن کریم، اقدامات مربوط به حوزه بانوان ذیل وظایف آنهاست و اخیراً در ستاد حفظ طرح «قرآن‌بانو» را، که به صورت ویژه آموزش حفظ قرآن برای مادران و بانوان خانه‌دار را دنبال می‌کند، به تصویب رسانده‌ایم. البته در نشست‌های هم‌اندیشی و کارشناسیِ ستاد از بانوان استفاده می‌شود، ولی ظرفیت فکری و کنشگری در میان بانوان بیشتر است. لذا دبیرخانه ستاد حفظ از نظرها و پیشنهادهای بانوان علاقه‌مند استقبال می‌کند.

ایکنا – نخستین همایش بانوان جلسه‌دار و محفل‌دار قرآنی شهر تهران قرار است دوم آذرماه برگزار شود. سازمان اوقاف و امور خیریه نقشی در برگزاری آن دارد؟ چقدر تکریم بانوان فعال حوزه قرآن و عترت در الگوگیری بانوان جامعه مؤثر است؟  

همایش بانوان جلسه‌دار و محفل‌دار همچون سایر برنامه‌های تجلیل می‌تواند به رشد و شکوفایی بیشتر این فعالیت‌ها کمک کند و امیدواریم دبیرخانه این همایش بتواند با شناسایی کامل و دقیق جلسات و محافل بانوان که معمولاً با فرزندان خود در این جلسات شرکت می‌کنند، موجب گسترش این فعالیت بابرکت شود. ما نیز همچون گذشته از برگزارکنندگان این همایش، که برگزارکنندگان همایش تجلیل از بانوان قرآن‌پژوه هستند، حمایت می‌کنیم و در این باره مکاتبه کرده‌ایم.

ایکنا - چه پیشنهادی برای برگزاری بهتر این همایش یا ملاک‌های انتخاب تجلیل‌شوندگان دارید؟ 

جامع بودن طرح، گستره اجرا و تدوین شاخص‌های ارزیابی دقیق و علمی بسیار مهم است؛ اولاً براساس یک طرح مدون جامع و دقیق بتوان جلسات و محافل قرآنی را در کشور حتی در روستاها و مناطق کم‌برخوردار شناسایی و ارزیابی کرد. در این راستا باید شاخص‌های مؤثر در برگزاری موفق این جلسات و محافل احصا و بررسی شود و شاخص‌هایی از قبیل قدمت جلسات، مربیان و قاریان و برنامه‌های آنها، میزان استقبال از جلسات، نوآوری‌ و... می‌تواند ارزیابی شود.  

تیمور کاکایی