اعلام بیزاری حضرت زهرا(س) از مردان مهاجر و انصار

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین به مناسبت شهادت حضرت فاطمه(س) در سلسله یادداشت‌هایی به بررسی خطبه آن حضرت در جمع زنان مدینه می‌پردازد. در ادامه قسمت ششم با موضوع «اعلام بیزاری از مردان مهاجر و انصار و بیان دلایل آن» از نظر می‌گذرد.

حضرت فاطمه(س) پس از حمد خداوند و صلوات بر پیامبر(ص) در پاسخ به زنان مهاجر و انصار درباره این پرسش که چگونه شب را به صبح رسانده است با استفاده از آرایه‌های ادبی مانند کنایه، تضاد، تقابل، مراعات نظیر و... به  نحوه سپری کردن جانکاه احوال خویش، توصیف اوضاع نامناسب زمانه و احوالات افرادی که در به وجود آمدن این شرایط ناگوار نقش داشتند، پرداخته است.

با توجه به استفاده بسیار گسترده حضرت از آرایه‌های ادبی در بیان مقصود خود، لازم است توضیحی درباره دلیل به کارگیری آنها ارائه شود. کنایه به معنای پوشیده سخن گفتن است و به سخنی گفته می‌شود که دو معنای دور و نزدیک در آن متصور است که معنای نزدیک آن مدنظر نیست. هنگامی که گوینده به دلیل اثرگذاری بیشتر و توجه به بعد عاطفی کلام خویش بخواهد، منظورش را غیرمستقیم به مخاطب برساند از کنایه بهره می‌گیرد.

گوینده هنگامی از آرایه ادبی تضاد و تقابل بهره می‌گیرد که بخواهد به مخاطب بفهماند که میان وظیفه و کارکردی که از او توقع می‌رود با وظیفه و کارکردی که عملاً انجام داده است، شکاف عمیقی وجود دارد. حضرت فاطمه(س) با به کارگیری چنین آرایه‌هایی حسرت و تأسف خودش را از چنین وضعیتی اعلام می‌کند و درصدد انذار و تنبه بیشتر مخاطبان است.

چنانچه بخواهیم عبارت‌های کنایی حضرت را با توجه به اتفاقات و حوادث ناگوار به وجود آمده معنا کنیم چنین می‌گوییم: روزگاری را سپری می‌کنم که از دنیای شما بیزار و مردان شما را دشمن می‌شمارم. آنها را پس آزمودن، دور انداختم و پس از امتحان کردن مبغوض داشتم. چه زشت است سستی و‌ کاهلی کردن در کاری که مقتضی تلاش است و چقدر قبیح است بازی گرفتن کارهایی که مقتضی جدیت است! چقدر نازیباست تلاشی که بی‌فایده و بی‌اثر است. چقدر ناپسند است استوار نبودن در کارها و چقدر ناگوار است فساد عقیده‌ها و لغزش اراده‌ها.

سپس حضرت فرجام چنین افراد را با استناد به  بخشی از آیه ۸۰ سوره مائده بیان فرمودند: به راستی چه زشت است آنچه برای خویش پیش فرستادند، خدا بر آنها خشم گرفت و هم ایشان در عذاب جاودانه ماندگارند.

در گفتار بعد به ناچار شدن حضرت فاطمه(س) در واگذاری امور به دیگران و دامنگیر شدن تبعات کارها برای کسانی که به ناحق عهده‌دار امور شدند، می‌پردازیم.