عوامل نابودکننده زندگی مشترک

مرضیه محمدی، روانشناس و پژوهشگر حوزه خانواده در گفت‌وگو با ایکنا از قم، درخصوص مهارت ارتباط پاک گفت: ارتباط پاک یعنی هر بار که طرف را می‌بینید، شوق دیدار اول را دارید و این خلاف ارتباط آلوده است، در ارتباط آلوده، با تصورتان از فرد مقابل ارتباط برقرار می‌کنید که باعث خارج شدن ارتباط از حالت عادی می‌شود، مستقیم، واضح، یک لایه (هدف واحد در ارتباط را دنبال کردن) از ویژگی‌های بارز ارتباط پاک است.

وی با اشاره به عوامل‌ آلوده‌کننده روابط زوجین بیان کرد: یکی از عوامل آلوده شدن رابطه تعصب است، تعصب یعنی فرد یک عقیده‌ای دارد که می‌خواهد به دیگری تحمیل کند و طرف مقابل خود را تغییر دهد که دو نشانه عمده دارد؛ اول اینکه از اینکه با طرف مقابل مخالفت شود به شدت ناراحت می‌شود دومین نشانه این است که خودش علاقه‌مند است که نظرش را به دیگری تحمیل کند.

بیشتر بخوانید:

• مهارت‌های ارتباطی که باید خانواده‌ها یاد بگیرند

صحبت از مسائل قدیمی، رابطه مشترک را خراب می‌کند

محمدی با بیان اینکه مقایسه‌‌های منفی یکی دیگر از عوامل آلوده‌کننده رابطه زوجین افزود: مقایسه منفی یعنی فرد همسرش را با کسی بالاتر از وی مقایسه می‌کند که باعث ایجاد حقارت می‌شود و عامل دیگر بی‌احترامی است؛ احترام به معنای حریم نگه داشتن است در تعریف ژان پیاژه(روانشناس) برای محاسبه احترام دو عامل محبت و ترس در هم ضرب می‌شوند به عبارت دیگر ترکیب بین هیجان ترس و محبت؛ افراد وقتی از کسی نترسند به او بی‌احترامی می‌کنند پس ترس همیشه هم مخرب نیست گاهی در رابطه ترس و اضطراب لازم است تا حرمت‌ها حفظ شود و محبت هم اگر وجود نداشته باشد باز هم بی‌احترامی به‌وجود می‌آید.

این مشاور خانواده در ادامه با بیان دیگر عوامل آلوده‌کننده رابطه اظهار کرد: پرداختن به حواشی و اضافه کردن عوامل بی‌ربط از عوامل آلوده‌کننده زندگی مشترک است، پراختن به حواشی باعث عدم تشخیص اولویت‌ها شده و رابطه را آلوده می‌کند، چراکه ممکن است یک موضوعی برای شما مهم باشد و برای همسرتان در حاشیه باشد پس درنتیجه حاشیه‌ها را بارها تکرار نکنید و همچنین در خصوص اضافه کردن عوامل بی‌ربط باید گفت درخصوص بحثی که راجع به شما نیست، صحبت نکنید.

وی با بیان اینکه کشاندن مسائل قدیمی به گفت‌وگوی حاضر باعث خراب شدن فضای رابطه می‌شود، گفت: نیت دوگانه و توهم از دیگر عوامل آلوده‌کننده هستند زمانی که فرد احساسش را مبنای قضاوت قرار می‌دهد، یعنی هیجانش تعیین‌کننده درست و غلط هستند که باعث آلوده شدن رابطه می‌شوند و نیت دوگانه داشتن به این معناست که فرد که خلوص نداشته باشد و نیت وی با نیت اصلی‌اش تطابق نداشته باشد.

عیب‌جویی رابطه را از مسیر صحیح خارج می‌کند

محمدی با تأکید بر اینکه تیکه انداختن باعث می‌شود رابطه خسته‌کننده شده و عیب‌‌جویی زیاد از طرف مقابل و سرزنش کردن طرف مقابل باعث خارج شدن رابطه از مسیر خود می‌شود، گفت: انتقاد کردن راه به جایی نمی‌برد و هیچ‌گونه کارکردی در بهبود رابطه و عملکرد طرف مقابل نخواهد داشت، همچنین برچسب زدن مثل اینکه بگوییم تو همیشه دروغ‌گویی هیچ کارکردی ندارد و به جای برچسب زدن طرف مقابل را توصیف کنید تا کارکرد بهتری داشته باشد.

وی ادامه داد: ترساندن افراد هیچ‌گاه باعث رشد آن‌ها نمی‌شود؛ ممکن است رئیسی کارمند خودش را تهدید کند، اما اگر کارمند آن کار را انجام دهد احساس خوبی نسبت به آن ندارد. همچنین به رخ کشیدن کارهایی که انجام می‌دهیم مثل من این کار را به‌‌خاطر تو کردم و اگر تو نبودی این همه سختی را تحمل نمی‌کردم نیز از دیگر عوامل آلوده‌کردن رابطه است.

محمدی در خصوص لزوم بیان احساسات گفت: خانواده حاصل تعامل‌هاست در این تعاملات بیان احساس و نحوه بیان احساس اهیمت بسزایی دارد، چراکه احساس‌های سرکوب شده در خانواده همانند بمب ساعت قابلیت ویران کردن رابطه را دارند، اما بیان احساس نیازمند ریل‌گذاری و استراتژی دارد.

استراتژی‌های لازم برای بیان احساسات

مشاور خانواده با بیان استراتژی‌های لازم بیان احساسات، اظهار کرد: برای بیان احساسات باید دو نکته را در نظر داشته باشیم، اول اینکه احساسی که حاصل تعامل مد نظر ماست و دیگر اینکه وقتی در تعامل قرار می‌گیریم گرایش ما به این است که حس خود را به دیگری نسبت دهیم، مثلا بگوییم تقصیر تو بود چرا که اگر بخواهیم آن را به خود نسبت دهیم دجار عذاب وجدان می‌شویم؛ باید بدانیم بیان احساسات قواعدی دارد اول اینکه باید پیام‌مان را از جانب خود صادر کنیم و نه از جانب دیگران و اینکه خواسته‌هایمان باید معلوم باشد، پس بیان احساس باید طرف مقابل را در موضع تحریم قرار دهد نه در موضع دفاع.

وی ادامه داد: هیجانات از اصلی‌ترین کارکردهای افراد هستند که در ابتدا به‌عنوان یک ابزار معنادهی و تشخیص استفاده می‌شوند و از حدود ۳ تا ۴ سالگی بچه‌ها هیجان خوب و بد را تشخیص می‌دهند و مدیریت هیجانات از همان موقع تبدیل به چالش می‌شود، در خانواده ما با این چالش مواجه هستیم که افراد احساسات‌شان را نمی‌گویند و تحریف می‌کنند.

مشاور خانواده با اشاره به کارکرد احساسات، گفت: برای شناخت احساسات باید کارکرد احساسات را بشناسیم که برخی از آن‌ها را تشریح می‌کنیم؛ اول غم که از دست دادن و فقدان را می‌گوید، احساس گناه که از پا فرا گذاشته شدن از ارزش را گوشزد می‌کند، عصبانیت بیان ضایع شدن حقی از فرد را تاکید می‌کند، اضطراب تهدید مبهم را بیان می‌دارد و ترس وقتی است که عامل بیرونی مشخص طرف را تهدید می‌کند دچار این احساس می‌شود.

وی با اشاره به اینکه هیجانات سرنخ هستند یعنی زبان دل هستند و ما را به سمت عملی هدایت می‌کنند و ممکن است در ادامه اختیار هدایت هیجانات را از دست بدهیم و دست به اقداماتی بزنیم که با خواسته‌ها و اهداف ما ناسازگار هستند، اظهار کرد: برای هدایت این احساس ابتدا آن را از ابهام خارج کنید و پیام آن را بررسی کنید و ببینید آیا هیجان دارد و آن هیجان شما را به سمت چه کاری هدایت می‌کند.

لغت‌نامه احساسات خود را کشف کنید

این مشاور خانواده افزود: برای بیان احساسات مقدماتی لازم است، در ابتدای باید لغت‌نامه احساسات خود را کشف کنید، چرا که در فرهنگ‌‌ها و خانواده‌های گوناگون معمولا زبان احساسات متفاوت است؛ پس کلید واژه‌هایی که نشان دهنده بیان هیجانات هستند باید کشف شودند در این خصوص معمولا بیان احساسات به دو شیوه رفتار کلامی و غیر کلامی مشخص می‌شوند.

محمدی با تشریح رفتار کلامی و غیرکلامی به عنوان ابزار بیان احساسات، گفت: رفتار کلامی یعنی ابتدا برای خودتان کشف کنید که آیا زبان هیجان شما برای دیگری به اندازه کافی مشخص می‌باشد؟ و سپس در رفتار غیرکلامی خود به دنبال رفتارهای کلیدی ، نگاه نکردن، زل زدن به چشم فرد بروید. آستانه تحریک احساسات را بشناسید.

وی تصریح کرد: آستانه تحریک شما برای انجام یک احساس را مشخص کنید، به عبارت دیگر مشخص کنید وقتی عصبانی هستید از چه کلماتی استفاده می‌کنید و چه رفتارهایی انجام دهید را ارزیابی کنید و سپس مشخص کنید که زمان واکنش هیجانی شما چه قدر است؟ و بعد از آن از خود بپرسید چه چیزی باعث شده این احساس در من به وجود بیاید؟ در نهایت ببیند قبلا که این حس را داشتم چه کار می‌کردو خود را چگونه آرام می‌کردم .

محمدی با اشاره به اینکه باید بدانید که احساسات برای شماست پس ضمیر خود را ارتقا دهید و در گام بعد احساسات واقعی خود را بیان کنید و آن را تحریف نکنید و در نهایت احساس شما باید با رفتار شما هماهنگ باشد، افزود: برای بیان عملیات احساس ابتدا باید احساسات را به صورت جزیی و عینی مشخص کنید و بعد از مشخص کردن نیاز خود، تعیین کنید چه چیزهایی لازم دارید و سپس توقعات خود را مشخص کنید به عبارت دیگر منظور ما فقط معطوف به دیگران باشد و درنهایت راه‌حل‌های موجود برای اینکار را مشخص کنید.

محمدی در پایان گفت: وقتی شما خوشمزه‌ترین غذاها درست می‌کنید یک‌سری زباله هم وجود دارد که باید دور ریخته شوید، تعاملات انسانی هم اگر زیادتر شوند تعارضات هم بیشتر می‌شود و هیجانات عاطفی و ضایعات آن هم باید دفع شود وگرنه تبدیل به عفونت می‌شود.

گفت‌وگو از مصطفی اعتباری