«محبت»، جوهر اصلی تربیت است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن، در نشست مجازی که امروز ۳ اسفندماه، در خصوص «تربیت انسان» برگزار شد، اظهار کرد: تربیت اساسی‌ترین محک تحقق مفهوم انسانیت در میان فرزندان حضرت آدم(ع) بوده است. البته باید دانست که استوارترین و اصیل‌ترین منبع بیان راهکارهای تربیت صحیح، کلام حکیمانه خداوندی است که از روی آن سازوکارهای تربیت حکیمانه جوانه می‌زند و به بار می‌نشیند.

وی ادامه داد: برترین ارتباط میان انسان‌ها، چیزی است که زنجیره محبت پیوندش می‌دهد، زیرا خداوند سبحان آنگاه که از شیوه صحیح رابطه در اولین نهاد جامعه و مهم‌ترین واحد اجتماع، یعنی خانواده، نام می‌برد، جان‌مایه ارتباط میان زن و شوهر را «مَوَدَّة» می‌داند و در آیه ۲۱ سوره «روم» می‌فرماید: «وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً؛ و از نشانه‌های او اینکه از (جنس) خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدان‌ها آرام گیرید و میانتان دوستی و مهرورزی نهاد.»

انصاری بیان کرد: اگر مودت که برترین و عمیق‌ترین درجه محبت است، میان زن و شوهر حاکم شود، فرزندان بسیار کم به کژراهه و بیراهه می‌روند. فرزندانی که در آغوش والدین خود طعم حقیقی محبت را می‌چشند و فدایی بودن مادر و پدر برای یکدیگر و نیز محبت عمیق و صحیح آن‌ها را به خود لمس می‌کنند، چنان قلبشان از محبت آکنده می‌شود که محبت نادرست غیر در دلشان جا باز نمی‌کند، یعنی محبت جوهر تربیت است و تربیت زمانی اثر می‌کند که بر پایه محبت باشد.

صاحب تفسیر مشکاة افزود: علاوه بر محبت، ایمان‌آوری موجب تربیت انسان است. ایمان، سلسله برنامه‌هایی است كه آدمیان با عمل كردن به آن‌ها به هدف خلقت خویش می‌رسند و برای رسیدن به مقام «خَلِیفَۀُ اللَّهِی» گام‌های موفقیت‌آمیزی برمی‌دارند. اما لازم به ذکر است که تكمیل و تربیت نفوس، ساز و كار مكانیكی ندارد و جبر و زور بر آن كارساز نیست. به همین دلیل است كه خداوند ایمان جبری را برای هیچ كس نمی‌پسندد و آن را بی‌فایده می‌داند.

وی گفت: در حدیثی زیبا از پیامبر(ص) آمده است: «الشَّقِی مَنْ شَقِی فِی بَطْنِ أُمِّهِ وَ السَّعِیدُ مَنْ سَعِدَ فِی بَطْنِ أُمِّهِ؛ (انسان) بدبخت كسی است كه در شكم مادرش بدبخت شد و انسان سعادتمند كسی است كه در شكم مادرش سعادتمند شد.» اما متأسفانه این حدیث با برداشتی ناروا مواجه بوده است و برخی از افراد برای اعتباربخشی به باور سپید‌بختی و سیاه‌بختی از پیش‌تعیین‌شده انسان‌ها، از این حدیث استناد می‌كنند. حال آنكه شقاوت و سعادت در این حدیث معنایی زیبا و مترقی دارد.

انصاری افزود: معصوم در این سخن می‌فرماید که سعادت یا شقاوت فرد از بطن مادر آغاز می‌شود. یعنی انعقاد نطفه سالم، بارداری و سپس تربیت صحیح، فرد را از همان آغاز به سوی سعادت سوق می‌دهد و درمقابل، شقاوت ممكن است از زمان انعقاد نطفه آغاز شود. براساس این معنا، سعادت و شقاوت انسان به قضا و قدر الهی و تربیت خانواده بستگی دارد.

این مفسر قرآن در خصوص تاثیر تربیت پدر و مادر، بیان کرد: اگر قرار باشد فرزندی در پناه خدا حفظ شود و شیطان طمع خود را از او ببرد، لازم است ابتدا پدر و مادر مؤمن و متقی باشند و به وظیفه خویش عمل کنند و خود را در پناه حضرت باری‌تعالی بگنجانند. به تعبیری که در روایات اسلامی آمده است، خداوند به واسطه تلاش پدر و مادر به فرزندان پاداش می‌دهد: «به‌درستی که من فرزندان را به سبب تلاش پدران جزا می‌دهم، اگر سعی پدران خوب باشد پس جزای فرزندان آن‌ها خوب است و اگر شر باشد پس جزایشان شر است».

وی بیان کرد: پدران زحمت‌کش و مادران فداکار بسیاری بوده‌اند که برای آنکه فرزندانشان به‌خوبی تربیت شوند بر خود سخت گرفتند و محتاطانه عمل کردند و از آوردن لقمه‌ای شبهه‌ناک بر سر سفره زندگی حذر کردند. زیرا به سخن امام صادق(ع) که فرموده است: «کَسْبُ الْحَرَامِ‏ یَبِینُ فِی الذُّرِّیَّۀِ؛ درآمد حرام در نسل (انسان) آشکار می‌شود. اعتقاد و باور راسخ داشتند.» بنابراین اگر کسی بخواهد فرزند خود را از شر شیطان حفظ کند، باید خودسازی کند و ابتدا خود را به تقواورزی و انجام اعمال صالح وادارد و پیش از ولادت فرزند با تربیت خویش زمینه رشد و تربیت وی را فراهم آورد.