روش‌های هدایتی قرآن + فیلم

بندگی برای باریتعالی جز در مسیر صراط مستقیم محقق نمی‌شود؛ اما چه بسیار بیراهه‌ها که انسان را از مسیر اصلی منحرف می‌کند. ماه مبارک رمضان فرصت ارزشمندی است تا انسان روح را به سمت عروج و اعتلا سوق دهد و به خداوند تقرب جوید. اما قرار گرفتن در مسیر سعادت نیاز به دانش و آگاهی دارد؛ همان گوهرهای نابی که در قرآن کریم و سیره ائمه معصومین بیان شده و چراغ راه برای رسیدن به سرمنزل مقصود است.

در این راستا خبرگزاری ایکنا طی ماه رمضان بنابر رسالت رسانه‌ای خود، مجموعه درس‌گفتارهای «به سوی نور» را با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمد شریفانی، پژوهشگر قرآن کریم گردآوری کرده است و به صورت روزانه منتشر می‌کند. در دوازدهمین قسمت از این مجموعه آموزشی به موضوع «فرامحوری، درک زبان، نوآوری» پرداخته شده است که در ادامه می‌بینیم و می‌خوانیم.

«محور سخن، هدایت به صراط مستقیم است و برای هدایت به صراط مستقیم نیازمند برنامه هستیم. در گفتارهای پیشین به برنامه‌های چهارگانه پیامبر(ص) برای هدایت مردم به صراط مستقیم اشاره کردیم. صرف برنامه برای موفقیت کافی نیست و در این زمینه نیازمند روش‌های مختلف هستیم که در گفتارهای پیشین به 10 روش پیامبر(ص) برای هدایت به صراط مستقیم اشاره کردیم. به این دلیل که مسئله روش و هدایت بسیار مهم است، به یک نمونه دیگر از قرآن کریم در این رابطه اشاره می‌کنیم.

هر یک از آیات قرآن کریم می‌تواند مسیر و جهت را برای ما تبیین کند. در این گفتار به آیه 23 سوره مبارکه زمر و مسیری که قرآن برای هدایت پیش روی ما گذاشته است، می‌پردازیم. قرآن در میان کتاب‌های عالم، موفق‌ترین کتاب و دستورالعمل است و شواهد فراوانی برای این ادعا وجود دارد. هیچ متن و کلامی جامع‌تر و غنی‌تر از قرآن نیست؛ چراکه قرآن کریم منطق و روش منحصر به خود را دارد.  

در آیه 23 سوره مبارکه زمر به هشت روش خدای متعال در طریق هدایت بندگان اشاره شده است. جالب است که پایان آیه نیز با عبارت «ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ» همراه است. در این آیه شریفه آمده است: «اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَابًا مُتَشَابِهًا مَثَانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ؛ خدا زيباترين سخن را (به صورت) كتابى متشابه متضمن وعد و وعيد نازل كرده است. آنان كه از پروردگارشان مى‌هراسند، پوست بدنشان از آن به لرزه مى‌افتد، سپس، پوستشان و دلشان به ياد خدا نرم مى‌شود. اين است هدايت‏ خدا هر كه را بخواهد به آن راه نمايد و هر كه را خدا گمراه كند، او را راهبرى نيست».

سه روش هدایتی قرآن در ابتدای این آیه شریفه آمده است. قرآن کریم موفق است؛ چراکه تکیه آن بر خدا و کلام الهی است. این کتاب از نزد خدای حکیم آمده است. نتیجه‌ای که از عبارت «اللَّهُ نَزَّلَ» می‌‌گیریم، این است که کسانی که در زندگی به خدا تکیه می‌کنند، با تکیه‌گاه الهی کار را پیش می‌برند و همیشه موفق‌ترین خواهند بود.

دومین ویژگی و شیوه قرآن، نزول آن است که از کلمه نزول قابل فهم بودن و تواضع را به دست می‌آوریم. قرآن موفق است؛ چراکه به زبان مخاطب آشناست. امروز بزرگترین گرفتاری و مصیبت ما این است که رابطه میان مربیان و متربیان و رابطه بین والدین، معلمان و شاگردان بریده شده است. فرزندان امروز خط مشی خود را به جای اینکه از پدر و مادر، معلم و خانواده خود دریافت کنند، آن را از فضای مجازی می‌گیرند.

پیامبران ما موفق بودند؛ چون با مخاطب خود کاملاً عجین بودند. امروز ما از مخاطبان و مخاطبان از ما بریده‌اند. در وصف پیامبران(ع) آمده است که آن‌ها مأمور بودند به قدر عقل و زبان مردم با ایشان سخن بگویند. هنر پیامبران(ع) و قرآن، تکلم به قدر عقل و لسان مردم بوده است. 

پیامبران(ع) در حد فهم و فکر مردم نزول داشتند. ما امروز از مخاطبان خود فاصله داریم. امروز خط و مشی پیامبر(ص) که در کوچه‌ها با کودکان بازی می‌کرد، بی‌نظیر است. این مسئله اوج درک مخاطب است. ما امروز در کمترین جایگاه خود حاضر نیستیم با زیردستان خود تعامل داشته باشیم. این فاصله‌ها باعث شده است که ما نتوانیم مردم را به صراط مستقیم هدایت کنیم. 

سومین رمز موفقیت قرآن و پیامبر(ص) نوآوری بوده است. «أَحْسَنَ الْحَدِيثِ». قرآن موفق است؛ چون حرف، روش، محتوا و آهنگ نو دارد. نوآوری در ساختار، محتوا و حتی آهنگ در قرآن وجود دارد. امروز پس از گذشت 1400 سال از نزول قرآن کریم، هنوز مفسران بزرگ ما مانند علامه طباطبایی(ره) و ... حرف‌های نویی دارند که از قرآن است. اگر ما بتوانیم براساس تقاضای مخاطبان، کالای نو به بازار ارائه کنیم، قطعا موفق خواهیم بود. لذا تکیه بر خدا، درک زبان مخاطب و نوآوری سه شیوه موفقیت و هدایت قرآن به صراط مستقیم است».