آشنایی با «میاندشت»؛ از بزرگ‌ترین کاروانسراهای تاریخی در جاده ابریشم
گروه فرهنگی ــ مجموعه کاروانسراهای میاندشت در فاصله ۴۵ کیلومتری شرق میامی قرار دارد که شامل ۳ کاروانسرا است.
به گزارش ایکنا از سمنان، شهر میامی دارای بیش از یک هزار سال قدمت است که در این سال‌ها قبایل مختلفی در این شهر زندگی می‌کرده‌اند.
این شهرستان از شمال به استان‌های گلستان و خراسان شمالی، از شرق به استان خراسان رضوی و از غرب به شهرستان شاهرود محدود شده است که با توجه به قرار گرفتن این شهرستان در محور ارتباطی تهران - مشهد اهمیت ارتباطی و ترانزیتی آن از گذشته‌های دور موردتوجه بوده و وجود هفت کاروانسرای میامی، سپنج (جهان‌آباد)، میاندشت، عباس‌آباد، الحاک، صدرآباد و محمدآباد پل ابریشم نیز گواه این مدعا است.
مجموعه کاروانسرای میاندشت شامل سه کاروانسرا است که یکی از آن‌ها مربوط به دوره صفوی و دو کاروانسرای دیگر مربوط به دوره قاجار است. کاروانسرای میاندشت با داشتن سه باب آب‌انبار، مأمن مناسبی برای کاروانیان بوده و هر سه کاروانسرا از ویژگی‌های برجسته معماری دوره خود برخوردار هستند؛ چاپارخانه و تلگراف‌خانه از جمله بناهای تاریخی این مجموعه است.
مجموعه کاروانسراهای میاندشت در فاصله 45 کیلومتری شرق میامی قرار دارد و شامل 3 کاروانسرا است که یکی در دورۀ صفوی و دوتای دیگر در دورۀ قاجار ساخته‌شده است و این مجموعه با دارا بودن مساحتی بالغ‌بر 22 هزار مترمربع عرصه و 10 هزار مترمربع اعیان به‌عنوان بزرگ‌ترین مجموعه کاروانسراهای ایران محسوب می‌شود.
کاروانسرای صفوی در غرب مجموعه قرار دارد و یکی از کاروانسراهای شاه‌عباسی است. پلان این کاروانسرا به‌صورت حیاط مرکزی و حیاط آن هشت‌ضلعی است. مصالح ساختمانی آن از آجر است.
حجره‌ها و رواق‌ها پیرامون حیاط و شترخوان‌ها در پشت رواق‌ها قرار دارند. دسترسی به شترخوان‌ها از سمت شمال و جنوب حیاط است. در قسمت بالای ورودی، شاه‌نشین با مقطع هشت‌ضلعی است و دسترسی به شاه‌نشین از طریق دو راه‌پله در طرفین دالان ورودی است.
در دورۀ قاجار به علت رونق زیارتی، بازرگانی و افزایش کاروان‌ها، دو کاروانسرای دیگر به این مجموعه اضافه شد. در شرق مجموعه، کاروانسرای قاجاری با پلان چهار ایوانی، دارای شاه‌نشین و سر درب ورودی است.
در وسط این کاروانسرا بارانداز ساخته‌شده که جهت نمایش و فروش کالا و تخلیه بار مورداستفاده قرار می‌گرفته است. کاروانسرای میانی رابط بین کاروانسرای صفوی و قاجاری است که در پیرامون آن، رواق‌ها و حجره‌ها و ایوانی قرار دارند و از آجرکاری‌های متنوع جهت پوشش طاق‌ها بهره برده‌اند. بر سر در این کاروانسرا کتیبه‌ای منظوم به تاریخ 1290 ه. ق است.
بانی این دو کاروانسرا حسین‌خان نظام الدوله، ایلخانی شاهسون، ملقب به «شهاب الملک» والی خراسان بوده است. این مجموعه علاوه بر موارد فوق دارای 3 آب‌انبار، حمام، چاپارخانه و تلگراف‌خانه بوده است و در مجاورت قلعه قدیمی میاندشت شکل‌گرفته که هم‌اکنون بقایایی از برج و بارو و دیوارهای داخلی آن باقی‌مانده است. مساحت این قلعه 5 هزار مترمربع است.
مؤلف مطلع‌الشمس در توصیف این سه کاروانسرا چنین می‌نویسد: در این مجموعه و بیرون آن، 20 هزار نفر می‌توانند اقامت کنند. جهانگردان و مستشرقان بسیاری در این کاروانسرا اقامت و در سفرنامه‌های خود به آن اشاره‌کرده‌اند. هانری رنه د آلمانی این مجموعه را بزرگ‌ترین کاروانسرای راه مشهد- تهران دانسته و نوشته است که در این کاروانسرا، مانند شهر، دکان‌های قصابی و نانوایی و سراجی و غیره وجود دارد. در سفرنامه خراسان و کرمان -تألیفی به سال 1321- آمده که در اینجا تلگراف‌خانه دولتی دایر بوده است.
این مجموعه ارزشمند تاریخی، به شمارۀ 1439 در تاریخ 14 شهریور 1336 ه. ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کار مرمت و احیاء این مجموعه از سال 1374 آغاز و همچنان ادامه دارد. این کاروانسرا به دلیل قرار داشتن در کنار جاده اصلی تهران - مشهد و میان دو منطقۀ حفاظت‌شده خوارتوران در جنوب و منطقه حفاظت‌شدۀ خوش ییلاق در شمال از طبیعتی زیبا و گونه‌های گیاهی و جانوری موردعلاقه گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است. رصد آسمان شب از دیگر جاذبه‌های گردشگری این مجموعه به شمار می‌رود.
انتهای پیام
