آداب و رسوم مردم سمنان در ماه رمضان

حمیدرضا حسنی، مردم‌شناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سمنان در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه استقبال مردم استان از ماه رمضان و آئین مرسوم در این خطه گویای متعهد بودن و دین‌مداری مردمان این سرزمین است، گفت: مردم استان با نزدیک شدن به ماه رمضان منازل خود و مساجد را غبارروبی و نظافت و مواد غذایی مایحتاج این ماه را تهیه می‌کنند و یک یا دو روز مانده به ماه رمضان را به پیشواز می‌روند و نذری می‌پزند تا با استعانت از خداوند و ماه پر خیر و برکت رمضان حاجت روا شوند.

وی با بیان اینکه اهالی استان سمنان هر روز ماه رمضان را با خواندن یک جزء قرآن می‌گذرانند، متذکر شد: در جلسات قرآن هر کس به فراخور وسع مالی خود مقداری نبات، نقل، برنج یا گلاب به جلسه آورده و به نیت برکت بین حاضران پخش می‌کند.

این مردم‌شناس از رسوم ویژه سمنان در ماه مهمانی خدا را خرد کردن سنگ نمک، شکستن قند، خرد کردن آجر برای مهیا ساختن پودر شستشوی ظروف و خشک‌کردن بادمجان و سبزی برای تهیه غذا دانست و گفت: بیشتر مردم سمنان پیش از ماه رمضان گوسفند ذبح می‌کردند تا از گوشت آن در این ماه استفاده کنند همچنین طبخ نان خانگی، شیره انگور و نگهداری آن در خمره از جمله آداب پیش از ماه رمضان در سمنان بود.

وی با تأکید بر اینکه مردم استان در شب‌های قدر  در مساجد با خواندن دعا‌های جوشن کبیر، مجیر، افتتاح و ذکر مصیبت و توزیع غذا، شله‌زرد، فرنی، آش رشته، نون محلی، خرما و غیره شب را سحر می‌کنند، یادآور شد: در شب قدر با خواندن دعای جوشن کبیر ظرفی از آب حاوی زعفران نزد خود نگه داشته و یا بر نخی که بعد از خواندن یک آیه گره می‌بندند برآن می‌دمند و بعد از اتمام به‌عنوان تبرک و شفا به منازل خود می‌برند.

مراسم شوخوانی وقت سحر

وی به مراسم شوخوانی به وقت سحر در برخی روستاهای استان اشاره کرد و گفت: مردم برای بیدار کردن همشهریان خود اقدام به خواندن مراسم شب‌خوانی می‌کنند که نمونه‌هایی از آن عبارتند از:

الله تویی، مرد تویی، دانایی / از مورچه‌ای که دم زند در ته چاه / از دم زدن مور آگاه تویی یا الله / یا رب تو گناهان مرا دو نیمه کن در عرصات / نیمی به حسن ببخش، نیمی به حسین.

چاووشی‌خوانی در منطقه خوارتوران شاهرود

به گفته این مردم‌شناس، اهالی روستای عشقوان در منطقه خوارتوران بیارجمند شاهرود مراسم شب‌خوانی را چووشی (چاوشی) می‌گویند، آن‌ها با پنهان شدن ستاره َپل از خوردن سحری دست می‌کشند که هنگام غروب آفتاب و به گوش رسیدن صدای اذان، وقت افطار و باز کردن روزه است و زنان برای تهیه افطار از هنگام ظهر مشغول پخت غذا و تهیه سفره افطاری می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه مرسوم است که پس از صرف افطار مردان و زنان خود را به مسجد محل رسانده و نماز مغرب و عشاء را به جماعت می‌خوانند، اظهار کرد: در برخی مساجد نیز نماز جماعت قبل از بازکردن روزه اقامه می‌شود.

حسنی با بیان اینکه به طور کلی حضور افراد در نمازهای جماعت یومیه در ماه مبارک رمضان بیشتر مورد توجه است، یادآور شد: مردان و زنان پس از خواندن نماز جماعت ظهر و عصر به تلاوت قرآن می‌پردازند که قرائت یک جزء از کلام‌الله مجید در هر روز از ایام این ماه مورد توجه اهالی منطقه است که در برخی نقاط پس از ختم کامل قرآن، هر کس به فراخور وسع مالی خود مقداری نبات، نقل، برنج یا گلاب به جلسه آورده و به نیت برکت بین حاضران پخش می‌کند.

وی متذکر شد: در برخی مناطق هر فردی که بر اساس نوبت سوره اخلاص را قرائت کند، پس از ماه رمضان دیگر افراد جلسه را برای خوردن آش و یا شیرینی به منزل خود دعوت می‌کند که در این راستا دعوت از دوستان، اقوام و آشنایان برای صرف افطار از دیگر رسومی است که در این ایام برگزار و برخی اهالی شهر دامغان در اولین جمعه ماه مبارک رمضان در خانه‌های خود نماز جعفر طیار می‌خوانند.

این مردم‌شناس با اشاره به اینکه اهالی استان در ماه رمضان برای وعده سحری از غذاهایی چون برنج و خورشت و گاهی ته چین و آبگوشت استفاده می‌کنند، افزود: به هنگام غروب آفتاب و با شنیدن اذان، روزه خود را با قدری آب گرم، نمک یا خرما باز کرده، سپس غذای افطاری که شامل کوکو، نان، پنیر، سبزی، سوپ ویا انواع آش است را میل می‌کنند.

به گفته حسنی، در برخی نقاط تهیه اقلامی چون شیر برنج، فرنی، شله زرد، حسّو (در شهر شاهرود)، لرزان (شاهرود، دامغان)، آروشه و حلوای آروشه (سمنان و توابع) مبادرت می‌کنند. در شهرستان دامغان پخت کشمش پلو برای اولین شب از ماه مبارک رمضان مرسوم است.

وی بیان کرد: در باور اهالی حضرت علی(ع) برای افطار نان جو و خرما میل کرده، بر این اساس برخی نیز روزه خود را با نان و خرما افطار می‌کنند. پخت انواع نان به ویژه نان‌های روغنی در طول ماه رمضان مرسوم است.