واقعیت اعتبارات فرهنگی آن‌ سوی هیاهو؛ کاهش سهم دین و مذهب

به گزارش ایکنا، لایحه بودجه بیست و چهار میلیون و سیصد و پنجاه و هفت هزار و هفتاد و هشت میلیارد و نهصد و هشتاد و شش میلیون ریالی کل کشور (24.357.078.986.000.000) در سال ۱۴۰۰ در جلسه علنی چهارشنبه، ۱۲ آذر، خانه ملت از سوی حسینعلی امیری، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور، تقدیم هیئت‌ رئیسه مجلس شد. 

خبرگزاری ایکنا، طبق رسالت خود در سال‌های اخیر، به طور مفصل در سلسله گزارش‌هایی به جزئیات اعتبارات صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی، کل اعتبارات قرآنی، سهم فصل فرهنگ و بخش دین و مذهب از کل بودجه پرداخته که در بخش نخست، نگاهی به روند تغییر اعتبارات شورای توسعه فرهنگ قرآنی به عنوان نهاد بالادستی در فعالیت‌های قرآنی در آخرین لایحه بودجه دولت دوازدهم داشتیم. در بخش دوم وضعیت اعتبارات هزینه‌‍‌ای امور دهگانه در لایحه بودجه 1400 و سهم بخش دین و مذهب از این بخش بررسی می‌شود.  

نگاهی اجمالی به تاریخچه بودجه‌های قرآنی

ابتدا نگاهی به وضعیت و روند بودجه‌های قرآنی و سهم اعتبارات قرآنی در دوازده سال اخیر می‌اندازیم:

سقف بودجه کل کشور در سال ۱۳۸۹ به میزان ۳۷۰ هزار میلیارد تومان بسته شد که اعتبارات قرآنی معادل بیش از ۴ هزارم درصد از کل آن بود. در ادامه در سال 1390 سقف بودجه کل کشور ۵۰۸ هزار میلیارد تومان بود که سهم اعتبارات قرآنی بیش از ۴ هزارم درصد بود.

قانون بودجه سال ۱۳۹۱ کل کشور با عدد ۵۷۰ هزار میلیارد تومان نهایی شد که در این میان سهم اعتبارات قرآنی نزدیک به ۸ هزارم درصد از کل آن بود. همچنین سقف بودجه کل کشور طی سال ۱۳۹۲ تا 1395 به ترتیب ۷۳۰ هزار میلیارد تومان، ۸۰۳ هزار میلیارد تومان، 847 هزار میلیارد تومان و 979 هزار میلیارد تومان  بود و سهم اعتبارات قرآنی نیز در این سال‌ها به ترتیب بیش از ۴۶ صدم درصد، ۳ هزارم درصد، بیش از ۴ صدم درصد و نزدیک به ۳ صدم درصد از کل آن بوده است.

همچنین سقف بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۶ به میزان ۱۱۵۲۴۵۶۵۹۶۹۰۰۰۰۰۰ (یازده میلیون و پانصد و بیست و چهار هزار و پانصد و شصت و پنج میلیارد و نهصد و شصت و نه میلیون ریال) بود که این بودجه سهم اعتبارات قرآنی کمی بیش از ۲ صدم بود. در سال 1397 نیز سقف بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۷ به میزان ۱۲۲۲۵۵۲۳۷۴۰۰۰۰۰۰۰ (دوازده میلیون و دویست و بیست و پنج هزار و پانصد و بیست و سه میلیارد و هفتصد و چهل میلیون ریال) تعیین شد و اعتبارات قرآنی نزدیک به ۳ صدم درصد از کل را به خود اختصاص داده بود.

مجموع بودجه کل کشور در سال ۱۳۹۸ به میزان ۱۷۴۴۳۱۶۰۲۳۰۰۰۰۰۰۰ (هفده میلیون و چهارصد و چهل و سه هزار و یکصد و شصت میلیارد و دویست و سی میلیون ریال) به تصویب رسید که اعتبارات قرآنی نزدیک به ۲ صدم درصد از کل آن بود و در نهایت سقف اعتبارات کل کشور برای سال ۱۳۹۹، نوزده میلیون و هشتصد و هشتاد و هفت هزار و سیصد و هفتاد میلیارد و نهصد و ده میلیون ریال (۰۰۰، ۰۰۰، ۹۱۰، ۳۷۰، ۸۸۷، ۱۹)  بود که میزان اعتبارات قرآنی در آن به میزان ۰۰۰، ۷۰۰، ۳۵۹، ۲۱۵ نهایی شد که نزدیک به یک صدم درصد کل بودجه است.

اما سقف اعتبارات کل کشور در لایحه پیشنهادی دولت برای سال 1400، بیست و چهار میلیون و سیصد و پنجاه و هفت هزار و هفتاد و هشت میلیارد و نهصد و هشتاد و شش میلیون ریالی(24.357.078.986.000.000) میلیون ریال است که میزان اعتبارات قرآنی در آن 256 میلیارد تومان دیده شده که حدود یک صدم در صد از میزان کل بودجه است. 

با مقایسه اعتبارات قرآنی سال 99(تمام ردیف‌هایی که عنوان قرآن در آن‌ها ذکر شده) با میزان بودجه در نظر گرفته شده در لایحه بودجه سال 1400، مشخص می‌شود که این اعتبارات رشد 19/3 درصدی را داشته و از عدد 215 میلیارد تومان به 256 میلیارد تومان افزایش یافته است.

اعتبارات امور دهگانه

اعتبار بخش امور خدمات عمومی در لایحه بودجه سال 1400 به میزان 260418025 میلیون ریال، اعتبار بخش امور دفاعی - نظامی به میزان 1221640257 میلیون ریال، اعتبار بخش امور قضایی در این لایحه به میزان 239875435 میلیون ریال، اعتبار بخش امور اقتصادی  446793547 میلیون ریال، اعتبار بخش امور محیط زیست در این لایحه به میزان 17425536 میلیون ریال، اعتبار بخش امور مسکن، عمران و شهرسازی 79753328  میلیون ریال، اعتبار بخش امور سلامت  1055362343 میلیون ریال، اعتبار بخش فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری، در این لایحه به مبلغ 132959716 میلیون ریال، اعتبار بخش آموزش و پرورش 1608646129  میلیون ریال و در نهایت اعتبار بخش امور رفاه اجتماعی در لایحه بودجه 1400 کل کشور، مبلغ 1743487580 میلیون ریال است.

همچنین جمع امور دهگانه مصوب در بخش بودجه عمومی در سال 1399 کل کشور به میزان   4136364493 میلیون ریال و در لایحه بودجه سال 1400 به مبلغ 6755624933 میلیون ریال است که درصد تغییر آن 63/3  درصد است. جمع امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری، مصوب سال 99 به میزان 102989837 میلیون ریال و در لایحه سال  1400 به مبلغ  132959716 میلیون ریال است که رشد 29 درصدی را نشان می‌دهد.

اعتبارات امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری

براساس این گزارش سهم امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری، از امور دهگانه مصوب سال 1399، 2/4 درصد بوده که این سهم در لایحه پیشنهادی سال 1400 به 1/9 درصد رسیده که در واقع نیم درصد کاهش را در آن شاهدیم.

در سال 1400 سهم فرهنگ در لایحه پیشنهادی دولت به مجلس از کل بودجه پیشنهادی 0/54 درصد است است که نسبت به سال قبل یعنی سال 99، نزدیک به سه صدم درصد کاهش یافته است.

فصل دین و مذهب

بودجه مصوب فصل دین و مذهب در بخش عمومی بودجه در سال 99، 23308037 میلیون ریال و در لایحه سال 1400 به میزان 29019365 میلیون ریال پیشنهاد شده است که 24/4 درصد رشد را در آن مشاهده می‌کنیم. در این زمینه باید اشاره شود که سهم فصل دین و مذهب از امور فرهنگ در سال 99 به میزان 22/6 درصد از کل آن بوده که در این رقم در لایحه بودجه 1400 به 21/8 درصد رسیده است؛ یعنی با این اوصاف در این بخش بیش از یک درصد نیز نسبت به سال گذشته کاهش را شاهدیم.

همچنین سهم اعتبارات قرآنی از فصل دین و مذهب در لایحه بودجه 1400، 8/84 درصد است که نسبت به عدد 9/2 درصدی مصوب سال 1399، باز هم کاهش داشته است.

مروری بر اعتبارات قرآنی در سال 1400

اعتبارات قرآنی دستگاه‌های اجرایی در سال 1400 بنا به لایحه بودجه پیشنهادی از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی به شرح زیر است:

اعتبارات قرآنی وزارت جهاد کشاورزی (151014) با عنوان برنامه ساماندهی و ارتقای فعالیت‌های فرهنگی (1701007000) و برنامه ترویج و توسعه فعالیت‌های دینی و قرآنی کشاورزی (1701007019) به میزان 11041 میلیون ریال لحاظ شده است.

برنامه توسعه فعالیت‌های تبلیغی – ترویجی قرآنی کشور (1701059000)، در بودجه سازمان اوقاف و امور خیریه (109500)، به میزان 126000 میلیون ریال در نظر گرفته شده است.

بودجه صندوق مشارکت توسعه فرهنگی قرآنی (113605) به میزان 200000 میلیون ریال است.

بودجه برنامه توسعه فعالیت‌های تبلیغی – ترویجی قرآنی کشور (170159000)، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به میزان 527000 لحاظ شده است. برای حمایت امور رفاهی و اجتماعی نویسندگان، هنرمندان و روزنامه‌نگاران(1903050000)؛ برنامه کمک به بیمه فعالان قرآنی (1903050003)، 155003 میلیون ریال اختصاص یافته است.

در سازمان تبلیغات اسلامی (114300) به برنامه توسعه فعالیت‌های تبلیغی ـ ترویجی قرآنی کشور (1701059000) به میزان 258000 میلیون ریال اختصاص یافته و میزان بودجه دانشگاه علوم معارف نیز با ردیف (109500)، 445000 میلیون ریال در نظر شده است.

نکته‌ای که طی چندسال اخیر به ویژه بعد از ارائه لوایح بودجه سالانه از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی شاهد بوده‌ایم، حواشی مربوط به بودجه دستگاه‌های فرهنگی به ویژه حوزه دین و مذهب بوده است؛ عموماً میزان اعتبارات این دستگاه‌ و عملکرد آن‌ها محل چالش بوده و عده‌ای از نبود شفافیت در هزینه‌کرد این بودجه‌ها نقد دارند، اما گروهی تخصیص اعتبار به این دستگاه‌ها را اشتباه می‌دانند و از آن برای تخریب جایگاه این نهادها و نگاه حاکم بهره می‌گیرند؛ هیاهویی که در بسیاری از مواقع هیچ ارزیابی درست و دقیقی پشت آن نیست.

به طور مثال در لایحه بودجه سال 1400 با وجود رشد بیش از 24 درصدی اعتبارات امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری که با وجود تورم و هزینه‌های بالای کشور نمی‌تواند چشمگیر باشد، مشاهده می‌شود که سهم اعتبارات فصل دین و مذهب این بخش که شامل بودجه نهادها و دستگا‌ه‌های فعال در حوزه دین و مذهب است، نسبت به سال 99 نه تنها افزایش نداشته، بلکه نزدیک به یک درصد نیز کاهش داشته که اگر تورم سالانه را در نظر بگیریم، این رقم بسیار فراتر می‌رود.

همچنین، در کنار این مسئله، موضوع تخصیص اعداد مذکور حکایت دیگری است و متأسفانه طی چند سال اخیر به طور خاص در حوزه اعتبارات شورای توسعه فرهنگ قرآنی در کنار کاهش شدید، تخصیص حداقلی را نیز شاهد بوده‌ایم.

گزارش از خداداد خادم