همهگیری بیماری کرونا در ایران و جهان، فعالیتهای قرآنی را نیز تحت تأثیر قرار داده و بسیاری از جلسات و محافل را به تعطیلی کشانده است. در این شرایط با استفاده از فضای مجازی، گفتوگوهایی با فعالان قرآنی استانهای مختلف خواهیم داشت تا ضمن معرفی ظرفیتها و توانمندیهای قرآنی اقصی نقاط کشور، از مسئولان و نهادهای تصمیمگیرنده در توسعه فرهنگ قرآنی، حل مشکلات فعلی را مطالبه کنیم. طی هفتههای گذشته با فعالان قرآنی آذربایجان غربی، مازندران، سیستان و بلوچستان، سمنان، گیلان و لرستان به گفتوگو پرداختیم. در ایام شهادت سردار سلیمانی هستیم، فردی که مردم کرمان به داشتن چنین فرزندی افتخار میکنند. از این رو این هفته پای صحبتهای فعالان قرآنی استان کرمان نشستیم.
کرمان، استانی است در دل کویر. به عنوان یکی از شهرهای کهن و ریشهدار ایران و پهناورترین استان کشور شناخته میشود. کرمان با وجود بهرهمندی از معادن فراوان و نعمتهای خدادادی بیشمار، محرومیتهای دردناکی را تجربه میکند. این محرومیت به حوزه قرآن نیز رسیده است و البته توقع میرود شیوع کرونا، که بسیاری از مشاغل را از رونق انداخته است، فعالیتهای قرآنی این استان را نیز تحت تأثیر قرار داده باشد.
محمدعلی مشهدی، مدیر مؤسسه راه قرآن و محمد عربپور، مدیر مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت ایثارگران بصیر و از رزمندگان دفاع مقدس، که با فرماندهی سردار سلیمانی به دفاع از کشور پرداخته، چهرههایی هستند که در گفتوگو با ایکنا بخشهایی از مشکلات فعالیتهای قرآنی ادارات و مؤسسات قرآنی استان خود را بیان و راهکارهایی را نیز برای بهبود شرایط فعلی ارائه کردند. آنچه از نظر میگذرد، حاصل این گفتوگوست.
ایکنا ـ جناب مشهدی، چند مدتی است که به فعالیتهای قرآنی مشغولید؟
ما مسلمان هستیم و یکی از وظایف ما این است که با قرآن آشنا شویم. بنده نیز از کودکی فعالیت قرآنی خود را شروع و از سال 86 مدیریت مؤسسه قرآنی را آغاز کردم. 10 سال قبل از آن نیز مدیریت جلسات قرآنی را عهدهدار بودم. تقریباً از سال 76 به مدیریت جلسات قرآن در کرمان مشغولم.
ایکنا ـ در حال حاضر وضعیت مؤسسات و نهادهای قرآنی استان کرمان را چطور ارزیابی میکنید؟
مؤسسات قرآنی استان با توجه به وضعیتی که بر کشور حاکم است، برای اینکه فعالیتهای قرآنی قطع نشود، تمام تلاششان را به کار میگیرند.
در استان کرمان با شیوع کرونا فعالیتهای قرآنی، همچون نقاط دیگر کشور با رکود مواجه شده و دوستان ما مجبور شدند از فضای مجازی، که تاکنون تجربه آن را نداشتند، به عنوان فضایی برای برگزاری کلاسها و فعالیتهای قرآنی خود استفاده کنند. در نتیجه قرآنآموزان در کلاسهای قرآن حضور نمییابند و فعالیتها شکل دیگری به خود گرفته است. به نظر میرسد فعالیتهای قرآنی 40 تا 50 درصد نسبت به قبل از شیوع کرونا کمتر شده است، ولی فعالان قرآنی تلاش میکنند تا راکد نماند.
ایکنا ـ از اساتید مطرح استان چند نفر را برای مخاطبان ایکنا نام ببرید؟
مثلاً کلاسهای استاد مجید طالبی از قرای بنام استان که تلاوتهای متعددی در چند کشور داشته و عناوین مختلفی را کسب کرده است، دایر است. محمدهادی قهاریکرمانی نیز، که استاد دانشگاه، روحانی و فارغالتحصیل دکتری علوم قرآنی است، از فعالان قرآنی استان محسوب میشود.
در بخش جلسات و فعالیتهای سنتی کلاسهای قرآن، استادان طیب و حیدرآبادی و سایر دوستان در شهر کرمان فعال است و بزرگوارانی از شمالیترین تا جنوبیترین نقطه استان در حال انجام فعالیت قرآنی هستند.
ایکنا ـ سطح اساتید را چطور ارزیابی میکنید؟ آیا برای ارتقای سطح قرآنی استان، نیاز به بهرهمندی از ظرفیت استانهای دیگر هست؟
در شهر کرمان فقط در راستای قهرمانپروری یا نخبهپروری، نیاز به یکسری اساتید داریم تا اطلاعات قاریان و فعالان قرآنی ما بهروز شوند، اما مهمترین نیازی که در استان کرمان میبینم در بخشهای جنوبی و شرقی استان است که با توجه به محرومیتهای این مناطق، به شدت به مربیان قرآن حتی در سطح روخوانی و روانخوانی نیاز دارند.
نقاطی در استان کرمان فاقد کمترین امکانات شهری و خدمات شهری هستند؛ لذا فعالان قرآنی آنجا، معمولاً جلسات قرآن را به شکل سنتی اداره میکنند و این باعث شده که نتوانیم آنچنان که باید و شاید در این مناطق، فعالیت قرآنی داشته باشیم؛ گرچه تلاشهایی میشود؛ اما باید در مناطق جنوبی و شرقی استان، جهاد قرآنی اتفاق بیفتد.
ایکنا ـ کدام مناطق کرمان بیشتر درگیر فقر قرآنی هستند؟
در استان به جز شهر کرمان، 22 شهرستان داریم، 7 شهر جنوبی و 3 شهرستان شرقی فاقد کمترین امکانات هستند. هنوز مردم مناطقی کپرنشین و از کمترین امکانات شهری بیبهره هستند و حتی روستاهایی، آسفالت و لولهکشی آب ندارند. این مشکلات باعث شده که فعالیتهای بهروز قرآنی نیز انجام نشود و نیاز بسیاری وجود دارد که این کار صورت گیرد. البته در یکی از مناطق به نام زهکلوت، یکی دو سال است که فعالیتی را شروع کردهایم. یکی از خواهران بزرگوارمان را مأمور کردهایم تا تعدادی مربی قرآن تربیت کند و آنها شروع به فعالیت کنند، اما با توجه به وسعت آن منطقه و نبود امکانات مالی، این کار هنوز طبق انتظارمان تحقق نیافته است.
ایکنا ـ عملکرد ادارات قرآنی استان مثل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، اداره اوقاف و امور خیریه و ... را چطور ارزیابی میکنید؟
متأسفانه در کشورمان اشکالی در حوزه فعالیتهای قرآنی وجود دارد و آن این است که فعالیتهای قرآنی به صورت دستورالعملی انجام میشود و معمولاً بودجههایی نیز صرف این برنامهها میشود. اکثر برنامههای سازمانها در حوزه فعالیتهای تبلیغی است، یعنی محافل، نمایشگاه و...؛ اثر این فعالیتها روی بخش کف جامعه حس نمیشود و در بسیاری از برنامههایی که اجرا میشود، عموم مردم و قرآنیهای عام هیچ دخالت یا حضوری ندارند و این مایه تأسف است.
بسیاری از فعالیتهای قرآنی استان محدود به شهر کرمان یا چند شهر خاص مثل سیرجان و رفسنجان است. بعضی سازمانها، نهادها یا معادن مثل مس سرچشمه نیز فعالیتهایی دارند و حمایتهایی میکنند، اما در شهرهای جنوبی و شرقی اینگونه نیست. باید از سازمانهای قرآنی مثل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و اداره اوقاف، که برنامههایشان را به صورت محدودی اجرا میکنند، گِله کنم؛ حتی به ندرت از همه مؤسسات حمایت و همیشه قراردادها و تفاهمنامهها با مؤسسات خاصی منعقد میشود. شاید در استان ما 4 یا 5 مؤسسه باشند که مورد توجه ادارات و نهادها هستند و همه آنها فعالیتهای قرآنی را با تفاهمنامههایی به این مؤسسات واگذار میکنند و این نقطه ضعف بسیار بزرگی برای ادارات ماست. امیدوارم برنامههای آتی بهروز شود و بومیگرایی توسعه یابد.
ایکنا ـ در حال حاضر شورای هماهنگی و گسترش فعالیتهای قرآنی استان کرمان چه وضعیتی دارد؟
جلسات شورای هماهنگی و گسترش فعالیتهای قرآنی استان، که ریاست آن را امام جمعه برعهده دارد، به ندرت برگزار میشود. از سال 92 تا 97 اصلاً این جلسه برگزار نشد یا یکی دو جلسه برپا شد. بعد از آن جلسات محدود و به ندرت برپا شد. این شورا عملکردی را که باید داشته باشد، ندارد و آثار فعالیتهای آن در جامعه دیده نمیشود. کسانی که در شورا حضور دارند، مدیر کل یا مسئول هستند که معمولاً در جلسات به طور کامل شرکت نمیکنند و نمایندهای میفرستند که حق رأی ندارد؛ لذا آنطور که باید و شاید اثرش را حداقل در فعالیتهای مردمی نمیبینیم. شاید در حوزههای دیگری مثل حوزه پژوهشهای قرآنی، که مدیریت آن به عهده دانشگاه است، فعالیت میکنند. شاید در آنجا فعالیتهای خوبی را ببینیم، ولی در حوزه مردمی به ویژه تبلیغ و ترویج فعالیتها آنگونه که باید باشد، نیست.
ایکنا ـ از وضعیت بودجههای قرآنی استان کرمان و نحوه هزینهکرد آنها اطلاع دارید؟
نه متأسفانه. قبل از سال 86 یکسری کلاسهایی در تابستان و ایام دیگر سال برگزار میکردیم. آن زمان و در سالهای 83، 84 و 85 به ازای هر کلاس یا هر دو کلاسی که برگزار میکردیم، سازمان تبلیغات اسلامی 500 هزار تومان به ما پرداخت میکرد، ولی نزدیک به 10 سال است که یک ریال از سازمان تبلیغات اسلامی یا نهادهای دیگر برای برگزاری کلاسها پرداخت نشده است. متوجه نمیشویم که این بودجهها کجا میروند و چگونه توزیع میشوند. متأسفانه عدالت در این قضیه وجود ندارد. از روزی که مؤسسات شکل رسمی به خودشان گرفتند، از برخی مؤسسات خاص حمایتهای دولتی شد که ما از آنها بیبهره هستیم.
ایکنا ـ برای رشد و ارتقای فعالیتهای قرآنی در استان چه پیشنهادهایی دارید؟
اعتقاد واقعی درباره فعالیتهای قرآنی دارم، همان اعتقادی که مقام معظم رهبری نیز به آن اشاره کردند و فرمودند که باید جلسات مردمی و خانگی دوباره احیا شود. تجربه مؤسسات قرآنی در کشور خوب نبود و کش و قوسهایی که بین اتحادیههای کشوری اتفاق افتاد، همه به سبب منافع عدهای خاص بود. دعواهایی که بر سر ادغام اتحادیهها به وجود آمد، دعواهای قرآنی نبود، چون مدت زیادی درگیر این قضایا بودم و به وضوح میدیدم که این درگیریها گروهی و شخصی است نه درگیریهای قرآنی، گرچه بحثها و اختلافاتی که وجود داشت، ظاهراً به نتیجه رسید، اما هنوز بهره آن را در جامعه و در سطح مؤسسات قرآنی به وضوح نمیبینیم و شاهد فعالیت چشمگیری نیستیم. راهکار آن است که دوباره به سمت مردم برگردیم. هر چقدر تلاش کنیم که فعالیتهای مردمی را سازماندهی کنیم و شکل و شمایلی به آنها دهیم باعث میشود که فعالیتها محدودتر شود. به عنوان فردی که در شهر کرمان فعالیت قرآنی دارم، هر کاری را که فکر میکردم رنگ و بوی قرآنی دارد، انجام دادهام، چون کار مردمی بود، سازمانها نیز حمایت میکردند، اما از روزی که مؤسسات تأسیس شدند یک برنامه کلیشهای را به ما میدهند، تا انجام دهیم و در قبالش مبلغی را پرداخت میکنند. البته این مبلغ پرداخت نمیشود یا فقط با عده خاصی این تفاهمها منعقد میشود. لذا ما تقریباً از گردونه حمایتها خارج شدهایم.
به جرئت میگویم بسیاری از مؤسساتی که رسماً ثبت شدهاند، دیگر فعالیت قرآنی ندارند و فعالیتهای خود را به سمت امور دیگری مثل پیشدبستانی، برگزاری دورههای غیرمرتبط و... سوق دادهاند؛ چراکه از آنها حمایت دولتی نمیشود.
ایکنا ـ گفتید که مؤسسات قرآنی تجربه موفقی نبود. منظورتان تأسیس آنهاست؟
بله، تعدادی از مؤسسات قرآنی فقط یک کلاس بودند که به دلیل اختلاف بین سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و یارکشی این دو نهاد، این کلاسهای قرآنی تبدیل به مؤسسه شدند. مدیران این مؤسسات معمولاً مخلصانه مشغول کار قرآنی بودند. یک کلاس یا چند کلاس قرآنی داشتند و هیچ تجربه مدیریتی نداشتند؛ لذا نتوانستند مؤسسات را آنچنان که باید و شاید اداره کنند. بسیاری از مؤسسات هماکنون در حد همان کلاسهای قرآن نیز فعالیت نمیکنند.
همچنین به دلیل اینکه مؤسسات شکل گرفت و بعضی از آدمهای متنفذ مؤسسه داشتند و میتوانستند بودجههای دولتی را جذب کنند، حمایتهای دولتی به سمت آنها رفت. آن مؤسسات گسترده شدند و این امر باعث شد که مؤسسات دیگر ضربه بخورند و آنهایی که فقط یک کلاس قرآن داشتند و آن را اداره میکردند، مؤسسه شده و جنبه حقوقی پیدا کرده بودند، ولی از آنها هیچ حمایتی نمیشد. لذا آن مؤسسات نیز فعالیتشان خیلی ضعیف شد و همان فعالیتی را که قبلاً انجام میدادند، ادامه ندادند.
بنده طرحها، پیشنهادها و برنامههای مدونی را برای فعالیتهای قرآنی تهیه کردهام و آمادگی دارم که با فعالان قرآنی کشور یک تفاهم و هماندیشی داشته باشیم تا این فعالیتها از رکود کنونی خارج شود. امیدوارم ارتباطی غیراداری و دوستانه بین فعالان و پیشکسوتان قرآنی کشور برقرار شود تا با هماندیشی بتوانیم برنامههایی را برای توسعه فعالیتهای قرآنی اجرا کنیم.
ایکنا ـ جناب عربپور، از فعالیتهای قرآنی و سوابق خود بگویید.
در مؤسسه قرآنی ایثارگران بصیر کرمان مشغول خدمت به قرآن کریم هستم. از دوره طفولیت به قرآن علاقهمند بودم و با لطف الهی و حمایتها و کمکهای والدین در کلاسها و جلسات قرآن اساتید متعددی حضور یافتم و دوست داشتم که روزی به عنوان مربی خدمتگزار قرآن باشم. جا دارد با توجه به اینکه در ایام سالگرد شهادت سردار سلیمانی هستیم و ایشان از خطه کرمان و فرمانده ما بودند، از ایشان یادی کنم. سالگرد شهادتشان را گرامی میدارم و به همه آنهایی که مانند ما عزادارند، شهادتشان را تسلیت میگویم.
همیشه در خدماتمان و فعالیتهای قرآنیمان از حمایت ایشان برخوردار بودیم. مرتب ما را تشویق میکردند و همیشه حامی ما بودند. ایشان فرمانده سپاه هفتم صاحبالزمان(عج) بود و ما هم به عنوان رزمنده در خدمت ایشان بودیم. بارها در جلسه قرآنی ما حضور مییافت و ما را مورد حمایت و تفقد قرار میداد، حتی بعضی سالها قرآنآموزان فعال را به مشهد مقدس اعزام میکرد و از برکت قرآن به زیارت امام رضا(ع) مشرف میشدیم.
مؤسسه قرآنی ایثارگران بصیر به طور رسمی از سال 94 آغاز به کار کرد، اما از سال 67 جلسهای قرآنی به نام جلسه قرآنی ایثارگران داشتیم که حامی ما سردار سلیمانی بود. بعد از جنگ این جلسه تشکیل شد و به صورت غیررسمی فعالیت قرآنی انجام میدادیم تا سال 94 که مؤسسه قرآنی ایثارگران بسیج را تأسیس کردیم.
ایکنا ـ وضعیت مؤسسات قرآنی استان کرمان را در وضعیت شیوع کرونا چطور ارزیابی میکنید؟
در حال حاضر با توجه به شیوع کرونا، شرایط خیلی مطلوب نیست. آموزشهای قرآنی نیز مانند سایر سیستمهای آموزشی کشور با مشکلاتی مواجه است. آمادگی لازم را نداشتیم و زیرساختها برای ارتباط غیرمستقیم و آموزشهای غیرحضوری مهیا نبود. این مشکلات ماست و عموماً همه مؤسسات درگیر آن هستند. با کمبود قرآنآموز مواجه هستیم و تقریباً تعداد آنها یکسوم شده است. اکثر مؤسسات این مشکلات را دارند. بسیاری از قرآنآموزان ما وسیله ارتباطی ندارند تا بتوانند آموزش غیر حضوری ببینند. بسیاری از مؤسسات نیز از پس هزینههای جاری مؤسسات برنمیآیند.
از زمانی که به صورت تشکیلاتی مشغول فعالیتهای قرآنی هستم، فراز و نشیبهای مختلفی را دیدهام. گاهی اوقات حمایتهای دولتی را داشتهایم و حتی مورد بیمهری قرار گرفتهایم، ولی شرایط فعلی خوب است، مخصوصاً پس از اینکه اتحادیه تشکلهای قرآنی مدغم شد، خدمت بزرگی به مجموعه مؤسسات قرآنی بود.
ما یک مؤسسه قرآنی مردمی هستیم و انتظار نداریم که حقوق دولتی و پشتوانه مالی داشته باشیم. در واقع ما به کمک دولت آمدهایم و باید در قالب یک نهاد مردمی کمک کنیم تا زمینه آموزش و فراگیری قرآن و توسعه فرهنگ قرآنی فراهم شود.
ایکنا ـ عملکرد ادارات استان در مورد قرآن چگونه است؟
چون مؤسسه قرآنی ما زیر نظر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی است بیشتر ارتباط با این اداره است. البته با بعضی از دوستان که صحبت میکنیم، مؤسساتی که منتسب به سازمان تبلیغات اسلامی هستند نیز گلههایی دارند. از اداره ارشاد راضی هستیم و کمکهای معنوی به ما کردهاند. هر زمانی از مدیر کل ارشاد استان کرمان دعوت کردهایم، آمدهاند، حتی در برنامههای کوچکی که برای تشویق قرآنآموزان برگزار کردهایم، حضور پیدا کردهاند. در مجموع حالت معتدلی وجود دارد نه خوب است و نه رضایتبخش.
ایکنا ـ به نظرتان مهمترین مشکلات قرآنی استان چیست که اگر برطرف شوند، شاهد شکوفایی ظرفیتهای قرآنی استان خواهیم بود؟
یکی از مشکلاتی که همواره بوده، بحث تداخل کاری است. سازمانها و نهادهای مختلفی داعیهدار آموزش و ترویج فرهنگ قرآن هستند و هر کدام به راه خودشان میروند و این انسجام هنوز کاملاً ایجاد نشده است، هر چند ایجاد اتحادیه مدغم در سراسر کشور امیدبخش است، اما اصلیترین مشکل این است که تداخل کاری وجود دارد. به نظرم باید شورای عالی قرآن سیاستهای خود را مشخص کند و از نهادهای انقلابی و فرهنگی که در ارتباط با قرآن فعالیت میکنند، بخواهد که در راستای همان سیاستها حرکت کنند و در حد توانشان این انسجام را ایجاد کنند تا از کارهای پراکنده خودداری شود، چراکه این روش ضربهزننده است و کارها به خوبی پیش نمیرود. به طور مثال در مورد روشهای آموزش، هر مؤسسه و نهادی برای خود روشی را در پیش گرفته است. یکی اعتبار زیادی را صرف میکند و دیگری کم. یکی خدمات بهتری میدهد و دیگری کمتر. این باعث میشود که گروهی موفق شوند و گروهی خیر. عدم تقسیم عادلانه خدمات و پشتوانه مالی فعالیتهای قرآنی بین نهادها و مؤسسات قرآنی مشکلآفرین است، حتی ممکن است بعضی مؤسساتی که زیر نظر نهادی مثل ارشاد هستند، نیز از اعتبارات بهتری در قیاس با بقیه برخوردار باشند و به آنها توجه بیشتری شود، اما به بعضی مؤسسات کمتر توجه میشود و ضعیف ماندهاند.
ایکنا ـ به عنوان یک فعال قرآنی انتظارتان از نهادهای قرآنی و سازمانهای استان چیست؟
اصلیترین انتظارمان این است که سنگاندازی نکنند. اگر نمیتوانند کاری انجام دهند و مشکل مالی و اعتباری دارند، حداقل سنگاندازی نکنند. یکی از مشکلات ما بحث مالیات و واقعاً بحث مهمی است. در بین مؤسسات همه این مشکل را دارند. علیرغم اینکه در قانون تصریح شده که معاف از مالیاتیم، اما هنوز نهادهای مالیاتی جلوی پای مؤسسات قرآنی سنگاندازی میکنند و نمیگذارند بعضی کارها پیش برود.
ایکنا ـ برای رشد و ارتقای فعالیتهای قرآنی در استان چه باید کرد؟
استاندار و امامجمعه، که محورهای اصلی هر استانی هستند، با مدیریت فعالیتهای قرآنی از طریق هماهنگ کردن سازمانهای فرهنگی و نهادهای قرآنی میتوانند، هماهنگی و انسجام را ایجاد کنند، اما شاید سالی یک بار نیز جلساتشان برگزار نشود و هماهنگیها صورت نگیرد. قطعاً ناهماهنگیها ضربه میزند. اگر مشکلات مطرح شوند، کار انجام میشود و باعث شکوفایی و رشد فعالیتهای قرآنی استان خواهیم بود.
ایکنا ـ متولیان قرآنی استان چه حمایتی از فعالان قرآنی استان میکنند؟
در شرایط کرونایی بحث ارائه تسهیلات و وام مطرح شده که 12 درصد است و این امر یک معضل است. مؤسسات ما اصلاً رغبت نکردند که چنین وامی را دریافت کنند، چون بیشتر مقروض میشوند. وقتی درآمد و منابع نداشته باشیم، بازپرداخت این تسهیلات معضلی به معضلات دیگرمان اضافه میکند و مشکلی بر مشکلات میافزاید. البته شاید برای بعضی مؤسسات مفید باشد. البته حمایت نقدی هم مبلغ مختصری بود که جای تقدیر و تشکر دارد.
ایکنا ـ فعالیتهای قرآنی بانوان استان چه وضعیتی دارد؟
خوشبختانه بانوان استان کرمان نسبت به آقایان حضور فعالتری در مؤسسات و فعالیتهای قرآنی و حتی آموزش و یادگیری دارند. وضعیت مطلوب است و فکر نمیکنم در این مورد مشکلی باشد.
ایکنا ـ آینده فعالیتهای قرآنی استان را چطور ارزیابی میکنید؟
افرادی که الان در رأس کارند بدون غرض و با اخلاص و روحیه جهادی کار میکنند و فکر میکنم امیدبخش است. بعید میدانم مشکل خاصی وجود داشته باشد. ما بسیار امیدواریم.
گفتوگو از لیلا شرف
انتهای پیام