سطح تاب‌آوری مردم در بحران‌ها قابل قبول است + فیلم
نامی تمرکز بر حوزه آموزش را از جمله برنامه‌های خود در سازمان مدیریت بحران بیان کرد و گفت: آموزش می‌تواند تاب‌آوری مردم را افزایش دهد، هرچند تاب‌آوری مردم در شرایط فعلی قابل قبول است. سازمان صداوسیما و هلال احمر در آموزش مردم بیشترین نقش را دارند و در کنار آموزش مردم آموزش مدیران در تمام سطوح مدیریتی نیز در دستورکار قرار گرفته است.
ایران همواره کشور بحران‌خیزی بوده است؛ بحران‌هایی اعم از آتش‌سوزی، سیل و زلزله. همین مسئله بر ضرورت توجه مسئولان برای مدیریت بحران افزوده و با توجه به تنوع بحران‌های طبیعی که غالباً نقش انسان در وقوع چنین بحران‌هایی اثرگذار است، حتماً باید سازمان مدیریت بحران دارای برنامه و قدرت پیشگیری و پیش‌بینی باشد. به همین منظور خبرنگار ایکنا با محمدحسن نامی، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور درباره عوامل مؤثر در مقابله با بحران‌های طبیعی به گفت‌وگو نشسته که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
ایکنا- حوزه مدیریت بحران، حوزه بسیار وسیعی است، مهترین ابعادی که از نظر سازمان مدیریت بحران در بحث مقابله با بحران‌ها حائز اهمیت است، چیست؟
ابتدا باید بگویم از اینکه در خبرگزاری قرآن حضور پیدا کرده‌ام، خرسندم. باید در همه عرصه‌ها به قرآن تمسک داشت. در سازمان مدیریت بحران کشور تلاشمان بر این است که برای مدیریت بحران‌ها به قرآن مراجعه داشته باشیم و این می‌تواند یک مسیر پایدار، اصولی و خدایی محسوب شود.
همانطورکه مستحضر هستید قانون مدیریت بحران در سال 1398 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و تقریباً همه اقدامات ما بایستی طبق این قانون باشد.
سه بعد بسیار مهم در مدیریت بحران وجود دارد که یکی پیشگیری است، دومی آمادگی و پاسخ و سوم بازسازی و بازتوانی. الحمدالله کشور ما در حوزه آمادگی و پاسخ یک کشور بی‌نظیری است و شاید بتوان گفت جزء برترین‌های جهان محسوب می‌شود، چون به محض وقوع یک واقعه یا مخاطره قسمت یا بخشی از جامعه جمهوری اسلامی ایران درگیر شده و همه سازمان‌ها برای مدیریت آن واقعه وارد می‌شوند و در اینجا نقش مردم بسیار محسوس بوده و بعد از آن برخی از سازمان‌ها مخصوصاً بسیج، سپاه پاسداران، ارتش و سپس سازمان‌هایی نظیر هلال احمر و حتی شهرداری‌ها می‌توانند نقش مفیدی در مدیریت این واقعه داشته باشند.
آنچه که مورد نظر ماست، بحث پیشگیری است، البته در بعضی موارد پیشگیری پاسخ نمی‌دهد مثلاً همین سیلاب اخیر ناشی از توده رطوبتی مونسون بود و در این زمینه پیشگیری خیلی کاربرد ندارد، زیرا دوره تکرار آن هر 45 تا 50 سال یکبار بوده و یکی از خصوصیت‌های خطرناکش این است که در یک منطقه جغرافیایی ظرف چند دقیقه حجم عظیمی از آب را فرو می‌ریزد.
اما به طور کلی پیشگیری، در حوزه سیلاب و هم در حوزه زلزله کاربرد دارد. در رابطه با سیلاب لازم است در بیشتر مناطق بحث آبخیزداری جدی گرفته شود. آبخیزداری در بالادست انجام می‌شود و در بخش میانی آبخوان‌داری مطرح بوده و زیرمجموعه آبخوان‌داری، احداث چاه‌نیمه‌ها برای انتقال آب بیشتر به سفره‌های زیرزمینی مطرح است و اکنون یک دهه هم کار ساخت سدهای زیرزمینی شروع شده است. گفته می‌شود حدود 24 سد زیرزمینی به اندزه یک سد روباز هزینه ندارد ضمن اینکه خود این سدهای زیرزمینی باعث می‌شود آب‌های بیشتری به سفره‌های زیرزمینی منتقل شود و همانند سدهای روزمینی آنچنان با تبخیر آب مواجه نمی‌شوند.
پس باید به بحث آبخیزداری در حوزه پیشگیری خیلی توجه کرد. طبق آمارهای موجود حدود 38 تا 43 میلیون هکتار آبخیزداری انجام شده و حدود 88 تا 93 میلیون هکتار دیگر باقی مانده که بایستی روش آبخیزداری در آنها اجرا شود.
آبخیزداری می‌تواند به توسعه فضای سبز کشور کمک کند و هم می‌تواند مانع توسعه حرکت سیلاب‌ها و رسوبات شود و از سوی دیگر به نگهداری آب و خاک هم منجر خواهد شد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی فرموده‌اند «شاید بتوان آب را از خارج وارد کرد اما خاک را نمی‌توان.» 62 درصد کشور پوشش سنگی دارد و 38 درصد آن را خاک تشکیل داده است. وقتی در یک زمینی که شیب آن بیش از 15 درجه است، چنین حجمی از آب فرو می‌ریزد، در هر هکتار 16 تُن خاک را از دست خواهیم داد و ما این را می‌دانیم که برای جایگزین شدن یک متر مکعب یا یک سانتی‌متر مکعب خاک به 800 سال و بلکه بیشتر به زمان نیاز داریم. از طرفی خسارات پنهان دیگری هم وجود دارد، چون وقتی سیل جاری می‌شود مقدار انبوهی از خاک وارد سد شده و حجم عظیمی از سدها را پر خواهد کرد.
اگر نتوانیم آبی را که وارد کشورمان می‌شود به سفره‌های زیرزمینی منتقل کنیم، در نتیجه فرونشست را به دنبال خواهیم داشت و قبل از اینکه فرونشست خطرات قابل توجهی داشته باشد باید آبخوان‌های موجود در زیر زمین به طور قابل توجهی پر شوند اما اگر آبخوان‌ها پر نشوند، شاهد مرگ آنها خواهیم بود.
از 609 دشت موجود در کشور حدود 208 یا 209 دشت دچار فرونشست شده‌اند و بایستی هرچه سریع‌تر به فکر اینها بود.
آبخیزداری زمان‌بر است و آن 38 تا 43 میلیون هکتاری هم که آبخیزداری در آن انجام شده حدود 36 سال زمان برده است. اگر بخواهیم با روش قبلی که کُند بوده آبخیزداری را انجام دهیم همچنان زمان‌بر خواهد بود، لذا برای آبخیزداری سایر زمین‌ها باید از مدیریت جهادی استفاده شود که با مدیریت جهادی می‌توان ظرف دو سال، بیشتر زمین‌ها را آبخیزداری کرد. اخیراً شرایط را برای وزیر کشور و آقای رئیس جمهور تشریح کردم و رئیس جمهور برای رسیدگی به آن دستور دادند و بودجه لازم را هم در نظر گرفتند. ما بایستی برنامه‌ریزی کنیم که حداکثر ظرف دو یا سه سال بتوانیم بحث آبخیزداری را در مابقی اراضی پیش ببریم و برای شروع از یکی، دو استان کار را به صورت آزمایشی شروع خواهیم کرد و سپس به سراغ بقیه استان‌ها خواهیم رفت. در آبخیزداری مباحثی مانند توسعه فضای سبز، ایجاد پوشش‌های سبز، درختکار و نهال‌کاری حائز اهمیت است.
در بحث زلزله هم همین‌طور است. می‌گویند زلزله بلاست، درصورتی‌که می‌تواند بلا نباشد و آزاد شدن انرژی گسل‌ها به انرژی مثبت تبدیل شود و در اختیار بشر قرار بگیرد. چه زمانی زلزله می‌تواند بلا نباشد؟ زمانی‌که نوع ساخت و سازها متحول شود و دوام ساختمان‌ها را افزایش داد.
ایکنا- انتظارات بسیار زیادی از سازمان مدیریت بحران می‌رود و از آنجا که حضرتعالی مدت زیادی هم نیست مسئولیت گرفته‌اید، چه برنامه‌هایی برای اداره و عملکرد بهتر این سازمان در نظر دارید؟
چند اقدام ضروری است که باید انجام شود. اول مبنای هرآنچه را که انجام می‌دهیم مطالعه، تحقیق، دانش و مبتنی بر محورهای دانش‌بنیان باشد.
دوم برنامه‌ای که مدنظر ماست بحث آموزش است. آموزش می‌تواند تاب‌آوری مردم را افزایش دهد، هرچند تاب‌آوری مردم در شرایط فعلی قابل قبول است. سازمان صداوسیما و هلال احمر در آموزش مردم بیشترین نقش را دارند و در کنار آموزش مردم آموزش مدیران در تمام سطوح مدیریتی در دستورکار قرار گرفته تا چگونگی عملکرد و کمک به بحران را فرا بگیرند. جامعه هدف بعدی ما، ترویج آموزش مدیریت بحران در دانشگاهها و مدارس است. در اینجا ضروری است بعضی از این آموزش‌ها به سیلابس‌های درسی نه‌تنها اختیاری بلکه اجباری تبدیل شوند و در نهایت ترویج آموزش مدیریت بحران در نیروهای مسلح و سازمان فنی و حرفه‌ای در دستور قرار دارد.
ایکنا – توان سازمان در پیش‌بینی بحران‌های چه میزان است؟
در بحث سیل و بارندگی قدرت پیش‌بینی تا حدودی وجود دارد، چون تصاویر ماهواره‌ای ملاحظه می‌شود و از قبل نسبت به وقوع بحران اطلاع‌رسانی انجام می‌شود، ولی در بعضی مواقع مانند همین توده مونسون امکان پیش‌بینی وجود ندارد، ولی اگر در همین زمینه هم در حوزه ساخت‌وساز ساختمان و پل‌سازی دقت صورت می‌گرفت و در حاشیه رودخانه‌ها ساختمان‌سازی صورت نمی‌گرفت، می‌شد از شدت خسارت کاست. در حوزه پیش‌بینی و پیشگیری باید از روش‌های علمی و مهندسی بهره برد به ویژه اینکه روش آبخیزداری خیلی اهمیت دارد.
ایکنا- در جمع‌بندی اگر نکته‌ای باقی مانده است، بفرمایید بیان کنید.
مخاطبان اصلی ما مردم عزیز ایران هستند. امروزه اگر قرار است واحد مسکونی خریداری شود باید پیش از خرید بپرسیم آیا آن واحد مسکونی پیوست بحران دارد؟ در این پیوست بحران بسیاری از موراد دیده شده است مثلاً آیا این آپارتمان روی گسل ساخته شده یا در حریم گسل قرار دارد یا مقررا ساخت و ساز برای آن رعایت شده و مقاوم است. به طور کلی این پیوست بحران می‌تواند از وقوع برخی بحران‌ها جلوگیری کند.
در کنار این مورد باید آمایش ملی رعایت شود. تهران بیش از این نمی‌تواند حجم بیشتری از جمعیت را در خود جای دهد و باید ساخت و سازها در تهران و برخی مراکز شهری مانند اصفهان متوقف شود و به جای اینها در جنوب کشور و در کنار دریا ساخت و ساز انجام شود، چون من بعد مطمئن‌ترین آب، آب دریاست و ضمن اینکه در سواحل جنوبی کمترین تمرکز جمعیت وجود دارد، درصورتی‌که باید بیشترین تمرکز جمعیت در آنجا وجود داشته باشد. رهبر معظم انقلاب بر توسعه سواحل جنوب تأکید دارند و دست بلند در دریاها را مطرح فرمودند، لذا باید به این سمت حرکت کنیم.
گفت‌وگو از سعید امینی
انتهای پیام
