صلح امام حسن(ع)؛ مصداق بارز امر به معروف و نهی از منکر
یک استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه صلح امام حسن(ع) با معاویه، مصداق بارز امر به معروف و نهی از منکر بود، گفت: امام با انجام این کار، از یک سو به شیعیان پیامی از آرامش و دوری از تعصبات داد تا در آن برهه پر از خفقان، جبهه آنها تقویت شود و از سوی دیگر، مانع تداوم منکر معاویه یعنی کشتن شیعیان شد.
حجت‌الاسلام مجتبی سپاهی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان اظهار کرد: ساختار امامت بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص)، دستور ویژه الهی برای روشنگری و تبیین معارف قرآن و وحی آسمانی بود و تا زمانی که پیامبر(ص) در جامعه حضور داشت، علاوه بر تلاوت قرآن برای مردم، به تبیین، تفسیر، تحلیل و بیان حکمت‌ها و ابعاد مختلف این کتاب آسمانی می‌پرداخت.
وی افزود: مردم به هنگام مراجعه به پیامبر(ص)، وحی را به واسطه ایشان دریافت می‌کردند و هیچ کس در این زمینه دچار سؤال و شبهه نمی‌شد. زمانی که پیامبر(ص) تفسیر آیه‌ای را بیان و منظور آن را تبیین می‌کرد، همه می‌پذیرفتند، چراکه غیر از ایشان، هیچ کس احاطه کافی به وحی الهی، سخن خدا و مراحل، کیفیت و اهداف نزول آیات نداشت. در واقع، پیامبر اکرم(ص) و قرآن کریم، دو کانون اصلی دین بودند و به همین دليل، پیامبر(ص) پیش از رحلت فرمود: من دو چیز گران‌بها در میان شما می‌گذارم؛ کتاب خدا و عترت، اهل بیتم.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان ادامه داد: طبق فرموده پیامبر(ص)، برای اینکه قرآن و عترت بعد از ایشان و در جریان تاریخ، حیات‌بخش باشند، باید کنار هم قرار گیرند و برای فهم و تأویل معانی و شناخت قلمرو و اهداف آیات قرآن، باید به سراغ عترت رفت. بنابراین، با توجه به این توصیه و حدیث ثقلین، عترت پیامبر(ص) جایگاه خاصی دارند. مصادیق عترت نیز به‌وسیله خود پیامبر(ص) مشخص شده است؛ ايشان نفرمود که من کتاب خدا و صحابه را در میان شما گذاشتم، بلکه از کتاب خدا و عترت نام برد و عترت پیامبر(ص) در زمان حیات ایشان در میان مردم کاملاً مشخص بود و آنها می‌دانستند که مراد از عترت چیست و مصادیق آن چه کسانی هستند. حتی همسران پیامبر جزو عترت رسول اکرم(ص) شناخته نمی‌شدند، اگرچه معمولاً همسر جزو اهل بیت محسوب می‌شود، ولی اهل بیت و عترت پیامبر(ص) در روایات مختلف ایشان مشخص شده بود.
رسالت اهل بیت(ع) تبیین معارف قرآن بود
وی با بیان اینکه عترت رسول اکرم(ص) بعد از ایشان وظیفه بزرگی به عهده داشتند، گفت: تبیین هر چیزی که از طرف رسول اکرم(ص) در میان مردم گذاشته شده بود و به‌طور خاص، قرآن، وظیفه اهل بیت(ع) بود. بعد از پیامبر(ص)، سه امام در کنار هم قرار داشتند؛ امام علی(ع) که طبق نص صحیح تاریخی، به‌عنوان آغازگر امامت و کسی که می‌تواند بعد از پیامبر(ص)، جریان نبوت را ادامه دهد، از سوی ایشان معرفی شد و همزمان با امیرالمؤمنین(ع)، فرزندان ایشان نیز دارای مقام امامت بودند.
حجت‌الاسلام سپاهی بیان کرد: امام حسن(ع) و امام حسین(ع) همچنان که در دوره پیامبر(ص)، وحی الهی و ودایع امامت را از ایشان دریافت می‌کردند، بعد از رحلت پیامبر(ص) نیز در کنار علی(ع) که به تمام ابعاد مختلف قرآن احاطه پیدا کرده بود و تمام زوایای این کتاب آسمانی را می‌شناخت، رشد و پرورش یافتند. بنابراین، با دقت در این دوران می‌بینیم که امام حسن(ع) و امام حسین(ع) با اینکه ردای امامت به تن داشتند، در کنار امام علی(ع) به‌عنوان سرباز قرار گرفته و زندگی می‌کردند، با مردم ارتباط و رفت‌وآمد داشتند، در جنگ‌ها شرکت می‌کردند و در سختی‌ها و خوشی‌های جامعه بدون هیچ گونه ویژه‌خواری خاصی حضور داشتند. حتی زمانی که امام علی(ع) پس از ۲۵ سال، به خلافت رسید، هیچ مقام و جایگاهی در اختیار امام حسن(ع) و امام حسین(ع) قرار نگرفت. بنابراین، انتظاری که از رسول خدا(ص) و امام علی(ع) در تبیین قرآن و ارتباط با مردم می‌رفت، همان انتظارات از امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نیز وجود داشت.
وی در بررسی تاریخی زندگی امام حسن(ع)، گفت: ایشان در مدت ۳۰ سال پس از پیامبر اکرم(ص)، همواره در کنار امیرالمؤمنین(ع) قرار داشتند، از محضر ایشان استفاده می‌کردند، با مردم ارتباطی تنگاتنگ داشتند و دستورات حضرت را اطاعت می‌کردند. حتی در جریان تجمع و اعتراض مردم برای قتل عثمان، کسانی که به دستور حضرت علی(ع)، از خلیفه سوم دفاع کردند، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بودند، چراکه تشخيص حضرت این بود که نباید خلیفه‌کشی صورت گيرد. ارتباط و زندگی با همه مردم، رسیدگی مخفیانه به فقرا و بخشش استثنایی، از ویژگی‌های شاخص در سیره امام حسن(ع) بود.
صلح امام حسن(ع)؛ چتری امنیتی برای شیعیان
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه بعد از امام علی(ع) و با جریان‌هایی که در جامعه اسلامی شکل گرفت، شکاف اجتماعی عمیقی بروز کرده بود، اظهار کرد: بسیاری از شیعیان و افرادی که ادعای همراهی با امام حسن(ع) را داشتند، به دلایل مختلف سیاسی و اجتماعی، از یاری ایشان دست کشیدند. خوارج هم که در جریان جنگ جمل ظهور کرده و در مقابل حضرت علی(ع) بودند، همچنان در جامعه حضور داشتند. عده‌ای هم بودند که خالصانه با امام حسن(ع) بیعت کردند، ولی امام با ارزیابی مسائل و جریان‌های اجتماعی و با توجه به نفاقی که در داخل حکومت وجود داشت، به این نتیجه رسید که جنگ فقط باعث از بین رفتن شیعیان خالص باقی‌مانده خواهد شد. بنابراین، صلح امام حسن(ع) با توجه به شرایط زمانی و مکانی، چتری امنیتی متناسب با مصالح کلی جریان اسلام ایجاد کرد تا شیعیان حفظ و تقویت شوند و معاویه قادر به از بین بردن آنها نباشد.
وی افزود: این همان اسلامی است که طبق سفارش پیامبر(ص)، از ثقلی به نام عترت نشئت می‌گیرد، ولی بسیاری از افراد در طول تاریخ اسلام، از دین سوءاستفاده و آن را به نحو خاصی تفسیر کردند، کمااینکه معاویه دین و قرآن را تفسیر و از آن بهره‌برداری می‌کرد، در حالی که عترت پیامبر(ص) بر تفسیر قرآن و اجرای آن احاطه داشتند.
حجت‌الاسلام سپاهی با تأکید بر اینکه صلح امام حسن(ع) با معاویه، مصداق بارز امر به معروف و نهی از منکر بود، تصریح کرد: امام با انجام این کار، از یک سو به شیعیان پیامی از آرامش و دوری از تعصبات داد تا در آن برهه خاص و پر از خفقان، جبهه آنها تقویت شود و از سوی دیگر، مانع تداوم منکر معاویه یعنی کشتن شیعیان شد و این در حالی بود که همان زمان، برخی از شیعیان به امام طعن و کنایه زدند و نام «مذل المؤمنین» به ایشان دادند. بنابراین، امر به معروف و نهی از منکر، یک ضرورت عقلانی و انسانی و در درجه بعد، دینی است و تأکید قرآن و روایات اهل بیت(ع) بر این فریضه، از باب زنده کردن این امر انسانی و عقلانی است. جامعه انسانی با تقید به هر دینی باید برای برقراری امنیت، نهی از منکر انجام دهد و جلوی ظلم، زور و فساد بایستد. در غیر این صورت، زور و ظلم و ستم همه‌گیر شده و جامعه را به هرج‌ومرج می‌کشاند.
بی‌تفاوتی نسبت به جامعه با منطق قرآن سازگار نیست
وی تأکید کرد: هر انسان آزاده و زنده‌ای وقتی شاهد ظلم عده‌ای باشد، باید مقابل آن بایستد و منطق قرآن نیز بر احیای همین اصل انسانی و بی‌تفاوت نبودن افراد نسبت به جامعه پیرامون استوار است.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با اشاره به شیوه امر به معروف و نهی از منکر در سیره اهل بیت(ع)، قرآن و اهمیت آن، ادامه داد: در سیره اهل بیت(ع)، امر به معروف با زبان و بیان خوش، خواهش و تمنا و حتی انجام عمل معروف به‌وسیله گوینده انجام می‌شود و درگیری، توهین و اهانت در این منطق جایی ندارد.
وی اظهار کرد: امنیت در جامعه از طریق نیروهای پلیس برقرار می‌شود و اکثر این نیروها در جامعه ما از طبقه متوسط هستند که جان خود را برای برقراری امنیت به خطر انداخته‌اند. حتی در صورت خطای پلیس، همزمان با اعمال قانون و مجازات صد درصد خاطی، نباید نماد پلیس به‌عنوان برقرارکننده امنیت خدشه‌دار شود، چرا که همه اعضای جامعه به امید امنیتی که پلیس برای آنها ایجاد می‌کند، زندگی می‌کنند. در تمام کشورها، مفهوم پلیس به معنای برقراری امنیت و آرامش است و از بین بردن این اصل، اساس زندگی اجتماعی را دچار اشکال و خدشه می‌کند.
حجت‌الاسلام سپاهی با اشاره به اتفاقات اخیر در جامعه، تأکید کرد: برخورد با خاطی و برکناری او، رسیدگی شفاف به مشکلات پیش آمده و عذرخواهی از مردم، اقداماتی است که باید انجام شود، چون در سیره اهل بیت(ع)، تواضع حکومت در برابر مردم، عین بزرگی است، ولی در عین حال، نماد امنیت در جامعه نیز باید حرمت داشته باشد.
گفت‌وگو از پریسا عابدی
انتهای پیام
