نوای رمضان در عربستان
رمضان ضیافتی است که آیین موسیقایی آن در تمامی کشورهای مسلمان از ظهور اسلام اجرا می‌شده است آوازهای رمضان برای قرن‌ها بخشی از فرهنگ عربی بوده است.
رمضان ضیافتی است که آیین موسیقایی آن در تمامی کشورهای مسلمان از ظهور اسلام اجرا می‌شده است آوازهای رمضان برای قرن‌ها بخشی از فرهنگ عربی بوده و دارای تاریخ غنی است که نمایانگر اهمیت معنوی و فرهنگی این ماه مبارک است. این سرودها معمولاً در جمع‌های خانوادگی، رویدادهای اجتماعی و مراسم مذهبی خوانده می‌شوند و اغلب با سازهای سنتی عربی مانند عود، تبله و دف همراه می‌شوند.
منشأ ترانه‌های رمضانی را می‌توان در روزهای اولیه اسلام جستجو کرد، زمانی که مسلمانان برای خواندن شعر و آهنگ‌هایی در ستایش خداوند و رسولش، حضرت محمد(ص) گرد هم می‌آمدند. با گذشت زمان، این گردهمایی‌ها به جشن‌های مفصل رمضان تبدیل شدند که امروزه می‌شناسیم، با موسیقی و آواز نقش محوری در جشن‌ها ایفا می‌کند.
به روایت ابن بطوطه
«با دیده شدن هلال ماه رمضان طبل‌ها و دبدبه‌ها زده می‌شود و مسجدالحرام رونقی تازه به خود می‌گیرد. حصیرها را نو می‌کنند و بر عدد شمع‌ها و مشعل‌ها می‌افزایند چندان‌که حرم غرق در روشنایی و نور می‌شود و درخشندگی آن چشم فلك را خیره می‌گرداند. پیش‌نمازان به چند گروه شافعی و حنفی و حنبلی و زیدی تقسیم می‌شوند. اما مالكیان چهار قاری دارند كه به‌تناوب برای آنان قرآن می‌خوانند، در حرم گوش‌های باقی نمی‌ماند مگر آنكه نمازی در آنجا اقامه می‌شود، مسجد از ولوله قاریان به لرزه درمی‌آید و حضور قلبی به مردم دست می‌دهد كه اشك از دیدگان آدمی فرومی‌ریزد.»
جملات بالا، روایاتی است از سفرنامه ابن بطوطه به ترجمه محمدعلی موحد که نشان می‌دهد موسیقی رمضان در ایران آن‌قدر زیبا اجرا می‌شد که طبل‌زنی ایرانی‌ها به عربستان؛ جایی که اسلام از آنجا ظهور کرد نیز صادر شده است.
از نگاه ابن خلدون
ابن خلدون نیز در مقدمه خود این موضوع را به گونه‌ای دیگر آورده و می‌نویسد: « مسلمانان نواختن طبل‌ها و دمیدن در نای‌ها یا بوق‌ها را در آغاز ظهور مذهب اسلام به كار نمی‌بردند و از لحاظ اجتناب از شهرت کشورداری و فروگذاشتن كیفیات آن و تحقیر ابهت و عظمتی كه به هیچ رو متكی به حق نیست، از به كار بردن آنها امتناع می‌ورزیدند تا آن كه خلافت به پادشاهی تبدیل یافت. مسلمانان در بحبوحه شكفتگی و ناز و نعمت دنیا واقع شدند و موالی ایرانی و رومی كه كشورهای ایشان دولت‌های كهن داشتند با مسلمانان آمیزش كردند و این گروه شیوه‌های جلال و شكوه و تجمل‌پرستی را كه دولت‌های پیشین ایران و روم معمول می‌داشتند به مسلمانان نشان دادند. ازاین‌رو مسلمانان ازجمله آداب و رسومی كه پسندیدند به كار بردن ساز كارزار بود.»
نوبت به نوبت
پیش‌ازاین گفتیم كه چون نواختن طبل و تبیره و كوس و دمیده كرنای و بوق و كوبیدن دهل روزانه در چند نوبت انجام می‌گرفت ازاین‌رو از سده دوم به این‌سو، این آیین را ‹‹نوبت›› و ‹‹ نوبت زدن›› و ‹‹نوبت نوازی›› و ‹‹نوبت نواختن›› می‌گفتند و نوازندگان و اجراکنندگان آن را ‹‹ نوبت زن››، ‹‹ نوبتی››، ‹‹ نوبتیان››، ‹‹ نوبت‌نواز››. رئیس آنان را نیز ‹‹ نوبتی‌دار›› و جای نواختن آنان را ‹‹ نوبتخانه›› و ‹‹ نوبتگاه›› و سازهای آنان را ‹‹اسباب نوبت›› و ‹‹آلات نوبت زدن›› نامیده‌اند. گاه از راه اطلاق كل به جزء، خود طبل یا دهل یا دنبلك را نیز ‹‹نوبت›› و اسب و شترانی كه افزارهای نوبتیان را با خود می‌کشیدند، ‹‹اسب نوبت››، ‹‹شتر نوبت›› گفته‌اند.
نوشته‌اند كه در آغاز نوبت زدن بر در ساری شاهان روزانه دو بار بهنگام برآمدن و فرورفتن خورشید انجام می‌گرفت، لیک اسكندر آن را سه نوبت كرد، دو نوبت در روز و یك نوبت در شب می‌نواختند ولی برخی از شاعران، سه نوبت را از پادشاهان روزگار باستان ایران دانسته، نامی از اسكندر نبرده‌اند. چنانكه مجیر بیلقانی گوید:
زان سه نوبت كز ملوك باستان آمد پدید
چار ركن خانه اقبال تو ویران مباد
نیز نوشته‌اند، سه نوبت سپس چهار نوبت شد و سلطان سنجر پادشاه سلجوقی آن را به پنج نوبت رسانید:
سه از وی بدو پنج سنجر نهاد
چو بیناد نوبت سكندر نهاد
نواهای عربی
آهنگ‌های بیشماری در ماه رمضان وجود دارد که مورد علاقه مسلمانان سراسر جهان است که هر کدام ملودی و اشعار منحصربه‌فرد خود را دارند. برخی از مشهورترین نمونه‌های آهنگ رمضان در فرهنگ عربی عبارتند از:
آهنگ عربی رمضان از حافظ حبیب قادری ؛ هلا یا مطر
این آهنگ شاد در مجالس ماه رمضان و رویدادهای اجتماعی مورد علاقه است. ملودی جذاب و اشعار شاد آن را راهی عالی برای جشن گرفتن برکات ماه مبارک کرده است.
رمضان یا حبیب
این آهنگ کلاسیک ماه مبارک رمضان برای نسل‌ها خوانده شده است و همچنان یک سنت محبوب در فرهنگ عربی است. ملودی مهیج و اشعار کوبنده آن حس احترام و هیبت به زیبایی ماه مبارک را برمی‌انگیزد.
اسماء‌الله الحسنه
این آهنگ معنوی بیانی قدرتمند از فداکاری و ستایش خداوند است. ملودی زیبا و اشعار دلنشین آن را در میان مسلمانان سراسر جهان به ویژه در ماه رمضان محبوب کرده است.
سرود به مثابه بخشی از فرهنگ
رمضان ماه مبارکی برای مسلمانان در سراسر جهان است و با سنت‌های خاصی همراه است که آن را به زمانی منحصربه‌فرد از سال تبدیل می‌کند. یکی از این سنت‌ها، آواز رمضان است که راهی شاد و معنوی برای جشن گرفتن برکات این ماه مبارک است. در این مقاله به بررسی تاریخچه و اهمیت ترانه‌های ماه مبارک رمضان در فرهنگ عربی و همچنین نمونه‌های محبوب این آهنگ‌ها می‌پردازیم که مورد توجه مسلمانان سراسر جهان است. سرودهای رمضان بخش مهمی از فرهنگ عربی است و نقش بسزایی در جشن این ماه مبارک دارد. این سرودها چه در مجالس خانوادگی و چه در رویدادهای اجتماعی خوانده شوند، یادآور برکات و شادی‌های ماه رمضان هستند و به حفظ سنت‌ها و میراث غنی منطقه کمک می‌کنند. در حین برگزاری این ماه مبارک، بیایید لحظه‌ای به زیبایی و اهمیت این سرودهای دوست‌داشتنی قدردانی کنیم و در غنای معنوی و فرهنگی که معرف آن هستند تأمل کنیم.
الهام نادری فرید
انتهای پیام
