نقش امام رضا(ع) در ترویج و تقویت تفکر صحیح میان شیعیان

حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع) فرزند امام موسی کاظم(ع) و امام هشتم شیعیان اثنی عشری است. مدت امامت ایشان ۲۰ سال است که همزمان بود با خلافت هارون‌الرشید، امین و مأمون عباسی. آن حضرت در سال ۲۰۰ هجری به اصرار و اجبار مأمون از مدینه راهی شهر «مرو» در خراسان محل خلافت این خلیفه عباسی شدند. مأمون امام رضا(ع) را مجبور به پذیرش عنوان ولایت‌عهدی کرد و سرانجام در سال ۲۰۳ هجری ایشان را با زهر مسموم کرد و به شهادت رساند. محل دفن پیکر مطهر ایشان بعدها به «مشهدالرضا» معروف شد که امروزه زیارتگاه بزرگ شیعیان جهان است. امام رضا(ع) با دیدگاه جهانی خود، معارف اهل بیت(ع) را برای تمام بشریت مطرح کرد و نه تنها شیعیان بلکه تمامی انسان‌ها را دعوت به پیروی از این معارف کرد.

برای بررسی نقش امام رضا(ع) در تمدن‌سازی اسلامی خبرنگار ایکنا از سمنان با داوود صائمی، رئیس دانشکده علوم قرآنی شاهرود گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در ادامه می‌‎خوانیم:

ایکنا- نقش امام رضا(ع) در تمدن‌سازی و مبارزه با انحراف چیست؟

تمدن‌سازی به معنای یک آموزه یا فرهنگ خاصی است که این فرهنگ باید تأثیرگذاری در همه زمان‌ها علاوه بر زمان خودش را داشته باشد. برخی فرهنگ‌ها زمانی باب می‌شود و زمانی از بین می‌رود که این تمدن نیست. تمدن باید استمرار داشته باشد و ماندگار. برای تمدن‌سازی نیاز به تولید فکر و فرهنگ داریم و علاوه بر این تولید باید آن را گسترش دهیم و برای آن مبارزه کنیم. برای یک تمدن‌سازی ناب یک مقتضی ایجاد شود و موانعی رفع شود که برای آن نیاز به رسانه است.

رسانه امام رضا(ع) شاگردان ایشان بودند؛ یکی از این شاگردان امامزاده‌هایی هستند که از مدینه تا طوس حضور دارند. سفر آنان تمدن‌سازی را شکل داد. ایشان حرکت‌های کنش‌گرانه سیاسی و آن فکر ناب را گسترش دادند. امام رضا(ع) عالم آل محمد(ص) هستند.

فرقه‌‌های انحرافی زیادی از جمله جبریه، معتزله و... در زمان حضرت بودند که این به‌دلیل مدل نگاه مأمون بود. مأمون در سیاست از برخورد سخت با مخالفان به برخورد نرم تغییر رویه داد و کرسی‌ها و نشست‌های علمی را ایجاد کرد. او در این دوره مناظرات زیادی بین امام رضا(ع) و گروه‌های مختلف ترتیب داد و هدفش این بود تا امام(ع) و تفکر شیعی را ضایع کند.

امام رضا(ع) با شرکت در این جلسات و مدل برخوردی که داشتند با گروه‌های انحرافی مبارزه می‌کردند و به معرفی و گسترش تفکر ناب شیعی می‎پرداختند. ایشان در این جنگ نرم نه تنها منفعل عمل نمی‌کردند بلکه در ترویج و تقویت تفکر و اندیشه صحیح در میان شیعیان جامعه نقش مؤثری داشتند. درواقع، امام رضا(ع) از زمانی که از مدینه به طوس هجرت کردند به تفکر شیعی ناب کمک کردند. ایرانیان و جهان اسلام مدیون مدل تمدن‌سازی آن حضرت هستند. 

ایکنا- رویکرد امام رضا(ع) در مواجهه با ظلم چگونه بود؟

ایشان اهل تبیین و روشنگری بودند؛ از ابتدای سلسله امامت، هر امامی به یک روش و شیوه امامت و رسالت خود را انجام داده است، اما در زمان امام رضا(ع) صحنه متفاوت بود. مأمون پیشنهاد ولایت‌عهدی به حضرت می‌دهد و ایشان با گذاشتن شروط خود با ولایت‌عهدی و عدم دخالت در حکومت‌داری درواقع ظلم‌ستیزی را عیان می‌کنند. امام رضا(ع) در نشست‌های علمی مردم را به ظلم‌ستیزی دعوت می‌کردند و از افراد ظالم برائت می‌جستند و در برابر انحرافات فکری و اعتقادی تبیین و روشنگری داشتند.

ایکنا- درباره ابعاد شخصیتی امام رضا(ع) توضیح بفرمایید.

ایشان گذشته از تقوا، ادب و احترام و... در دوران ولایت‌عهدی خود نسبت به ولایت اهل بیت(ع) بدون پرده سخن می‌گفتند و معتقد بودند ولایت حق اهل بیت(ع) است. اخلاق و فضایل فردی امام رضا(ع) واقعاً مثال‌زدنی و سرشار از درس‌هایی برای زندگی ماست. ایشان در برخورد با مسئولان حکومتی و همچنین با مردم مستضعف، یک سری اصول و ضوابط خاص را رعایت می‌کردند و همواره مدافع اصول و مبانی اسلام بودند و بر طبق موازین اسلامی عمل می‌کردند. قوای امام(ع) به حدی بود که حتی دشمنان ایشان هم به آن اعتراف داشتند. تمام فکر و اندیشه ایشان، حفظ دین خدا و اجرای وظایف الهی بود. امام رضا(ع) نجات خود و مردم را در تقوا و پرهیزکاری می‌دانستند.

اعظم نظری