عید قربان؛ نمایانگر میزان تسلیم انسان در برابر خالق

روز دهم ذی‌الحجه، روز عید قربان یا عید أضحی، یکی از اعیاد بزرگ اسلامی است. این روز، روز امتحان حضرت ابراهیم(ع) و اسماعیل(ع) بوده است. در این روز حضرت ابراهیم(ع) به فرمان الهی فرزندش اسماعیل را به قربانگاه برد تا او را در راه خدا ذبح کند، اما جبرئیل به همراه «قوچی» بر وی نازل شد و حضرت ابراهیم(ع) مأمور به ذبح آن شد. این چنین بود که حضرت ابراهیم و اسماعیل، هر دو از این امتحان بزرگ الهی سربلند بیرون آمدند و ابراهیم، خلیل الرحمن لقب گرفت و اسماعیل ذبیح‌الله. اطاعت این پدر و فرزند در تاریخ ماندگار شد و در قرآن مجید جلوه‌ای ویژه یافت.

یکی از مستحبات این روز قربانی کردن است، چنانکه بر مسلمانانی که برای حج مشرف شده‌اند، واجب شده است در سرزمین منا، قربانی کنند و دیگران در هر جا که هستند، می‌توانند به این مستحب پرفایده عمل کنند، تا نیازمندان نیز از آن بهره ببرند.

خبرنگار ایکنا در سمنان در این‌باره با داود صائمی عضو هیات علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم گفت‌و‌گویی داشته که در ادامه می‌خوانید؛

ایکنا - آیا قربانی کردن و مناسکی به عنوان عید قربان ویژه دین اسلام است یا در ادیان دیگر هم وجود دارد؟

کلمه قربانی از کلمه قرب گرفته شده یعنی انسان با این کار تقرب به خداوند پیدا می‌کند و با توجه به اینکه اسلام جزء ادیان توحیدی است، این قرب به خداوند در قربانی کردن بسیار نقش مهمی دارد و قربانی کردن در مسیر توحید و یگانگی و تایید جایگاه خداوند است. منسک قربانی کردن مخصوص دین اسلام نیست و تقریبا همه ادیان چه توحیدی چه غیر توحیدی چه ابراهیمی چه غیر ابراهیمی ماجرای قربانی کردن را دارند، اما شکل و نیت آن متفاوت است و دیدگاه‌ها با هم فرق می‌کند. اما آنچه اسلام به آن تأکید دارد و آن را به عنوان یک منسک قرار داده و حتما حجاج باید آن را انجام دهند در حج واجب این است که انسان با قربانی کردن درجه تسلیم خود را در برابر خالق یکتا به منصه ظهور می‌رساند.

انسان خود را تسلیم امر خداوند می‌کند که به گفته عرفا شهوات و هواهای نفسانی قربانی می‌شود و با نشان دادن درجه تسلیم در مقابل حضرت حق هر چه بیشتر بندگی خود را به خداوند نشان می‌دهد و یکی دیگر از ویژگی‌های قربانی کردن در اسلام این است که با این کار می‌توان به نیازمندان و فقرای جامعه کمک کرد و حق انفاق را بجا آورد. فقرای جامعه از این منسک بهره لازم را خواهند برد که در این راستا عید قربان یک امر فردی و اجتماعی است، لذا بسیار جایگاه ویژه‌ای در اسلام دارد تا انسان در مقام تسلیم وظیفه خود را در مقابل حضرت حق انجام دهد.

ایکنا - چرا عید قربان بزرگترین عید مسلمانان است؟

یکی از وجوه اصلی عید قربان، اشتراک بین تمامی فرق اسلامی اعم از شیعه سنی و ... است و عید رسمی مسلمین است و وجه بعدی آن بخشش و انفاق است که پس از قربانی کردن یک کار فردی توسعه اجتماعی پیدا می‌کند این گوشت قربانی بین فقرا بخشش پیدا می‌کند و دلیل اهمیت آن واقعه‌ای در زندگی حضرت ابراهیم(ع) است و تحقق آن رویا و اینکه ایشان تابع فرمان خداوند شدند و آن رویا را به عمل رساندند و این روایت بین همه مسلمین اشتراک دارد برای همین یکی از بزرگترین اعیاد اسلامی است.

فلسفه قربانی کردن در دو دسته از خلقیات انسان است. یکی بُعد انسانی که معنوی و ملکوتی است. بعد دیگر حیوانی است که قربانی کردن یک حیوان، نماد حذف امیال حیوانی، شهوانی و نفس انسان است و برای رسیدن به خداوند که عشق و معبود ماست، نَفس خود را قربانی می‌کنیم و چون دستور خداوند است، کسب تقوا کرده و امر الهی را پیاده و اجرا می‌کنیم و به درجه‌ای بالا از تقوا می‌رسیم.

ایکنا - عید قربان چگونه موجب وحدت بین مسلمانان می‌شود؟

این عید مشترک بین تمام فرق اسلامی است که خود عامل وحدت است. نکته بعدی اینکه با توزیع این گوشت قربانی همه بهره‌مند خواهند شد. مناسک حج به تنهایی یکی از نمادهای مهم وحدت جامعه اسلامی است و اقامه نماز عید قربان نیز از عوامل وحدت است. وقتی قربانی انجام و بین نیازمندان توزیع می‌شود به صورت خودکار در جامعه حس همبستگی ایجاد می‌شود که خود یک تاثیر اجتماعی خواهد داشت و موجب می‌شود افرادی که در جامعه زندگی می‌کنند حس همدلی و انسجام بیشتری پیدا خواهند کرد.

ایکنا - چگونه می‌توان معنای حقیقی از عید قربان را درک کرد؟

ریشه اصلی عید قربان تقرب به خداوند است که انسان نفس خود را کنار گذاشته و امیال نفسانی را نابود کند تا به خداوند نزدیک شود و اینکه انسان ایثار کند در راه رسیدن به خواست الهی مانند حضرت ابراهیم(ع) که از فرزند خود گذشت و تسلیم امر خداوند شد و این معنای حقیقی عید قربان است. این عید فقط یک عید مذهبی و معنوی نیست بلکه فرصتی برای نزدیک شدن به خداوند است که در این راستا انسان در این تقرب الهی هر چه بیشتر خودش را پالایش کند.

ایکنا - شرایط مهم قربانی کردن که مد نظر پرودگار است چیست؟

صحیح ذبح شدن، پاک بودن قربانی و ... از شرایط قربانی کردن به لحاظ فقهی است، اما به صورت عمیق و از همه مهم‌تر این است که وقتی انسان قربانی را انجام می‎‌‌دهد، فقط قرب الی الله و نیت خالص برای خداوند باشد همان گونه که حضرت ابراهیم(ع) خالصانه برای خداوند قدم به میدان گذاشت. لذا شرط اصلی نیت خالص و صحیح برای خداوند است که به تبع آن سایر شرایط ایجاد خواهد شد.

اعظم نظری