اخلاق در خانه و خانواده در سیره نبوی

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین کاظمی، مدیر حوزه علمیه سربیشه در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، به‌مناسبت 28 ماه صفر و سالروز رحلت پیامبر اکرم(ص) اظهار کرد: پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «الا کلُّکمْ راعٍ وَ کلُّکمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیتِهِ، وَ الْامیرُ الَّذی عَلَی النَّاسِ راعٍ وَ هُوَ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیتِهِ، وَ الرَّجُلُ راعٍ عَلی اهْلِ بَیتِهِ وَ هُوَ مَسْئُولٌ عَنْهُمْ، وَ الْمَرْئَةُ راعِیةٌ عَلی اهْلِ بَیتِ بَعْلِها وَ وَلَدِهِ وَ هِی مَسْئُولَةٌ عَنْهُمْ...، بدانید همه شما نگهبان و مسئول رعیت و زیردستان خود هستید. امیر، نگهبان مردم و درباره مردم مورد مؤاخذه قرار می‌گیرد، مرد، نگهبان خانه و مورد سؤال از آن‌هاست، زن نیز نگهبان اهل و عیال شوهرش و فرزندان وی بوده و در مورد آن‌ها مورد بازخواست قرار می‌گیرد. (ارشاد القلوب، ص184).

وی ادامه داد: در واقع کسی که مسئولیت و سمتی دارد نگهبان مردم و زیردستانش است و در پیشگاه الهی در مورد مردمی که زیردستش هستند، بازخواست می‎شود و هر انسانی نسبت به مجموعه زیر دستش باید پاسخگو باشد. به‌عنوان نمونه خداوند در بخشی از آیه ۶ سوره تحریم می‎فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید، خودتان و کسانتان را از آتشى که سوخت آن، مردم و سنگ‎هاست حفظ کنید.» براساس ظاهر این آیه لزوم حفظ خانواده از مسائل منفی قابل برداشت است، اما درباره کیفیت و عملکرد آن، اهل‎بیت(ع) احادیثی ذیل این آیه بیان فرمودند.

مدیر حوزه‌ علمیه سربیشه اظهار کرد: امام صادق(ع) درباره این آیه فرمودند: «هنگامی که این آیه نازل شد، مردم گفتند: ای رسول خدا، چگونه خود و خانواده‎مان را حفظ کنیم؟ فرمود: به خیر و خوبی عمل کنید و آن را به خانواده خود تذکر دهید و آن‌ها را بر اطاعت خداوند تربیت کنید، اعْمَلُوا الْخَیْرَ وَ ذَکِّرُوا بِهِ أَهْلِیکُمْ فَأَدِّبُوهُمْ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ»

کاظمی تصریح کرد: در نگاه پیامبر، برخورد زننده زن و مرد نسبت به یکدیگر مورد نکوهش و سرزنش قرار گرفته است. همچنین پیامبر در خصوص رفتار زن و مرد در خانواده می‌فرماید: «پدر و مادر خود باید اهل عمل به خیر باشند و سلامت رفتار داشته باشند» چراکه شاه کلید تربیت خانواده نیز باید اطاعت الهی باشد. پیامبر(ص) می‌فرماید: «من کان له امرأة تؤذیه لم یقبل الله صلاتها ولا حسنة من عملها حتی تعینه وترضیه وإن صامت الدهر… وعلی الرجل مثل ذلک الوزر والعذاب إذا کان لها مؤذیا ظالما. «وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۱۶»؛ هر که زنی داشته باشد که آن زن وی را بیازارد، خداوند نه نماز آن زن را قبول کند و نه کار نیکش را، هر چند همه عمر روزه بگیرد تا زمانی که به شوهرش کمک کند و او را خشنود سازد، مرد نیز اگر زن خود را بیازارد و به او ستم کند همین گناه و عذاب را دارد.

وی گفت: سعدبن‌معاذ یکی از بهترین اصحاب و یاوران پیامبر(ص) بود. او بزرگ و آقای انصار و از نخستین کسانی از مردم مدینه بود که اسلام آورد و پیامبر(ع) را به مدینه دعوت کرد. او بازوی ولایت و رسالت بود. وقتی که خبر رحلت سعدبن‌معاذ را به پیامبر دادند، آن حضرت به سرعت با پای پیاده و برهنه به سوی جنازه سعد شتافتند در حالی که بین راه عبا از دوش مبارکشان افتاد و حضرت اعتنایی نکردند. به هنگام تشییع جنازه سعد دیدند که رسول خدا(ص) در پشت تابوت، سمت راست تابوت، جلوی تابوت و سمت چپ تابوت حرکت می‌کنند. پرسیدند: «یا رسول الله، این چه حالی است که از شما می‌بینیم؟!» فرمودند: به خدا، دستم در دست برادرم جبرائیل است که مرا دور تابوت سعد طواف می‌دهد. اینک جبرائیل و میکائیل به همراه هفتاد هزار ملک در تشییع جنازه سعد شرکت کرده‌اند».

وی افزود: پیامبر اکرم(ص) با دست مبارک خویش بدن سعد را درون قبر گذاشت و برای او از خداوند طلب مغفرت فرمود. مادر سعد وقتی این صحنه را دید، خطاب به فرزندش سعد گفت: «یا سعد، هنیئاً لَکَ الجَنَّةُ؛ فرزندم، بهشت گوارای وجودت باد!» پیامبر با شنیدن این جمله چهره درهم کشید و با ناراحتی و عتاب فرمود: «مادر سعد! درباره امر پروردگار این‌گونه با قاطعیت سخن مگو! همینک قبر، چنان فشاری بر فرزندت سعد وارد ساخت که شیری که در دوران کودکی از سینه تو نوشیده بود، از سر انگشتانش خارج شد. همه مات و مبهوت مانده بودند، آخر چرا؟ کسی که هفتاد هزار ملک به تشییع جنازه‌اش آمده‌اند و پیامبر با دست خویش او را دفن کرده و برایش طلب مغفرت فرموده‌اند، چرا باید چنین فشار قبری داشته باشد؟ حضرت در پاسخ فرمودند: «آری، برای آن که اخلاقش با اهل و عیالش بد بوده است.»

مدیر حوزه‌ علمیه سربیشه اظهار کرد: واژة «سوءٌ» در سیاق نکره آمده است تا نشانه تصغیر باشد. یعنی نه آنکه به طور مطلق بداخلاق بوده، بلکه بدین معناست که اخلاقش با اهل و عیالش اندکی بد بوده و در عرصه اخلاق خانوادگی کامل نبوده است.