تبیین سبک زندگی اسلامی در کتاب عیون اخبارالرضا(ع)

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا سالاری‌فر، استاد و پژوهشگر حوزه علمیه قم، شامگاه 24 آذر در نشست علمی «سبک زندگی اسلامی در کتاب عیون اخبارالرضا(ع)» با بیان اینکه سبک زندگی از موضوعات جدید در روانشناسی و جامعه‌شناسی است، گفت: اولین بار روان‌شناسی به نام آدلر مفهوم سبک زندگی یا «life style» را مطرح کرد؛ بنابراین سبک زندگی شیوه نسبتاً ثابت برای رسیدن به اهداف است.

وی افزود: در سبک زندگی با مفهوم عینی و عملیاتی روبرو هستیم که مجموعه رفتارهای فرد را به عنوان یک مدل و شیوه برای رسیدن به اهداف ارائه می‌دهد؛ بنابراین این مجموعه کاملاً عینی و کمیت‌پذیر است و به عبارتی سبک زندگی نمود رفتاری و عینی شخصیت است، لذا باید از رفتارها آغاز کنیم؛ رفتارها هم مبتنی بر احساسات و عواطف و اندیشه‌هاست، نه اینکه چیزی در خلأ شکل بگیرد. از این‌رو سبک زندگی اسلامی خاستگاهی دارد که شامل فطرت و تربیت است؛ این سبک از دوره کودکی شکل می‌گیرد و در بزرگسالی به روش پایدار تبدیل می‌شود.

این نویسنده حوزوی با بیان اینکه نگرش سبک زندگی مبتنی بر نگاه فرد به هستی و خود انسان است، افزود: کتاب عیون اخبارالرضا(ع) ظرفیت تولید و تبیین سبک زندگی را دارد؛ این کتاب جامعیتی دارد که می‌توانیم الگوی سبک زندگی را از آن استخراج کنیم؛ زیرا امام رضا(ع) در سخنانشان راه و سبک را نشان داده و این مواضع در عیون اخبار الرضا(ع) منعکس است.

ظرفیت عیون برای تولید سبک زندگی

سالاری‌فر تصریح کرد: نگرش به جهان و اینکه جهان خالق واحد دارد؛‌ (توحیدمحوری) نگرشی است که سازنده سبک زندگی اسلامی است و در باب‌های مختلف عیون به آن پرداخته شده از جمله در باب یازدهم، 50 روایت در زمینه توحید و نگرش توحیدی ارائه شده است. امام(ع) در حدیث 23 به صفات خداوند مانند السمیع، البصیر، الواحد، الاحد و ... اشاره کرده و خدا را منشأ همه چیز می‌دانند. همچنین خطبه توحیدیه حضرت مملو از مباحث توحیدی است.

وی اضافه کرد: ایشان توحید را معرفةالله و نفی برخی صفات از خدا دانسته‌اند، بنابراین توحیدمحوری یکی از مبانی سبک زندگی اسلامی است؛ همچنین مبنای دیگر اینکه ما در جهان نیروها و عناصر مؤثر فرامادی زیادی مانند جبرئیل، فرشتگان، شیطان و ... داریم که بر سبک زندگی افراد مؤثر هستند. نگرش اعتقاد به نبوت و رسالت انبیاء، عصمت و جایگاه انبیاء همچنین علت بعثت انبیاء هم از دیگر مبانی کلی برای سبک زندگی است.

اعتقاد به ولایت؛ مبنای کلیدی در سبک زندگی

این نویسنده حوزوی اضافه کرد: همچنین اعتقاد به ولایت و لزوم وجود حجت خدا بر روی زمین از دیگر نگرش‌های کلیدی در مبنای سبک زندگی است، پیام اصلی و محوری کتاب عیون هم این است که ولایت امری ضروری است و زمین هیچ‌گاه از حجت خالی نخواهد بود. روایتی نقل شده که از امام رضا(ع) پرسیدند، آیا زمین بدون حجت الهی و امام می‌تواند باقی بماند و امام فرمودند اگر این اتفاق رخ دهد «لصاخت الارض ...»؛ یعنی زمین اهل خودش را فرو می‌برد و نابود می‌کند. روایت دیگری هم تأکید دارد که اگر «طرفة عیناً» (چشم برهم‌زدنی) زمین از حجت الهی خالی شود، اهلش نابود می‌شوند. بنابراین اعتقاد به ولایت یکی از مبانی کلیدی در تحقق سبک زندگی اسلامی است.

وی با بیان اینکه بخش اعظمی از عیون به بحث امامت و ولایت پرداخته است که مهم‌ترین روایت در این کتاب همان حدیث سلسلةالذهب است، گفت: عاقبت جامعه انسانی و جهان هم از دیگر موضوعات مؤثر در سبک زندگی اسلامی است که در حقیقت تداوم همان بحث ولایت و ظهور حضرت حجت(ع) است؛ این نگاه باعث خوش‌بینی و امیدواری نسبت به آینده می‌شود و سبک زندگی مبتنی بر امید به آینده را ایجاد می‌کند.

سالاری‌فر افزود: تأثیرگذاری حوادث طبیعت بر زندگی از دیگر موضوعات مؤثر بر سبک زندگی است؛ مانند قمر در عقرب که در ازدواج مؤثر است، همچنین توجه به اینکه زمان‌های مختلف با هم تفاوت دارند؛ برخی ماه‌ها مانند رمضان و شعبان از بقیه ماه‌ها والاتر و برخی شب‌ها و ایام از بقیه بهتر هستند و همین ایام بر سبک زندگی تأثیر دارند.

بازخوانی متناسب با دوره معاصر از دین

وی افزود: همچنین همه احکام از واجب و مستحب مبتنی بر نگرش‌های زیربنایی و در قالب نظام‌واره برای سبک زندگی است که در حقیقت همان نگاه توحیدی است که در امتداد آن نبوت و ولایت مطرح است؛ بنابراین برای داشتن سبک زندگی اسلامی در دوره امروز قرار نیست که دین جدیدی بیاوریم، بلکه قرائت و قالب جدید و منسجم و منطقی ارائه می‌دهیم.

وی با اشاره نگرش به انسان در سبک زندگی اسلامی گفت: پایه این نگرش براساس توحید، دوساحتی بودن انسان و برتری زندگی آخرت بر دنیا و هدف بودن آخرت و اینکه دنیا مزرعه آخرتاست؛ در روایتی در عیون بیان شده که زندگی توام با اطاعت از خدا بهتر از مرگ است؛ یعنی اگر بخواهیم ارزش‌گذاری در مورد دنیا و مرگ و آخرت داشته باشیم، این است که زندگی با اطاعت برتر از طلب مرگ است. موضوع مؤثر دیگر هم نگرش به خانواده است؛ مثلاً اگر سبک زندگی در کاهش فرزندآوری نقش دارد، نقص در نوع نگرش است.

وظایف معنوی عیون اخبار الرضا(ع)

استاد حوزه با اشاره به وظایف زندگی در سبک زندگی گفت: اولین موردی که باید به آن توجه کنیم، ایمان به خدا است، در تعریف ایمان هم گفته شده که معرفت قلبی، اقرار به لسان و عمل؛ وظیفه معنوی دیگر اعتقاد به قضا و قدر و حسن ظن به خداوند به عنوان نکته کلیدی است. امام در روایات متعدد بر حسن ظن به خدا تأکید فرموده است؛ پذیرش ولایت ائمه(ع) و ابراز محبت به آنها هم در عیون بسیار مورد تأکید است، یاد مرگ و رفتن به زیارت و توکل، سجده و عبادات، سکوت و صمت و... هم جزء وطایف معنوی است که از عیون برداشت می‌شود.

سالاری‌فر با اشاره به وظایف شخصی در سبک زندگی اظهار کرد: کسب صفات نیک مانند عفت‌ورزی و پرهیز از صفات بد از جمله این وظایف است؛ برخی وظایف جسمی مانند تغذیه مناسب، رعایت حلال و حرام، پوشیدن لباس مناسب، انجام تفریحاتی مانند شوخی و ورزش هم در سبک زندگی توحیدی وجود دارد که روایاتی از امام رضا(ع) در این کتاب نقل شده است. همچنین سبک زندگی زنان هم در عیون مورد اشاره است که الگو برای زن مسلمان را در قالب برخی احادیث نشان می‌دهد. همچنین وظایف خانوادگی، قواعد ازدواج، تسهیل ازدواج، طلاق و ... بحث شده است.