در آستانه پنجم دی، سالروز درگذشت مصطفی اسماعیل، قاری شهیر و صاحبسبک جهان اسلام، محمدحسین سبزعلی، قاری و داور بینالمللی قرآن کریم در گفتوگو با ایکنا، اظهار کرد: مصطفی اسماعیل از جمله قاریانی است که به سبک کلاسیک و استاندارد قرآن میخواند و همه مقامات و گوشهها را اجرا میکند، همچنین به تطابق آیه با معنا را بسیار دقت دارد، وقتی به تلاوت او گوش کنید و همزمان ترجمه را بخوانید، احساس میکنید که آیات را برای شما ترجمه و معنای آیات را برای مخاطب تجسم میکند.
این مدرس قرآن کریم افزود: من نمیخواهم اسم ببرم ولی بعضی از قاریان مصری واقعاً بدون توجه به معنا قرآن میخوانند، مصطفی اسماعیل بین آیات بهشت و جهنم تفاوت میگذارد یا مثلاً وقتی به آیه «وَ مَا يَسْتَوِیالْأَحْيَاءُ وَلَا الْأَمْوَات» میرسد، اَحیاء و اموات را یکسان قرائت نمیکند. به دلیل همین ظرافتهاست که مقام معظم رهبری عاشق تلاوت استاد مصطفی اسماعیل است.
تمجید مقام معظم رهبری از تلاوت مصطفی اسماعیل
وی اظهار کرد: وقتی استاد غلوش به ایران آمده بود، در یک جلسه خصوصی که با این استاد خدمت آقا بودیم، مقام معظم رهبری به مترجم فرمودند: «به غلوش بگو من صدای شما را دوست دارم اما عاشق تلاوت مصطفی اسماعیل هستم»، مترجم به عربی به غلوش گفت: «آقا میگوید من عاشق تلاوت شما و مصطفی اسماعیل هستم!»، آقا به مترجم فرمودند: «نه! بگو من صدای شما را دوست دارم اما عاشق تلاوت مصطفی اسماعیل هستم».
سبزعلی ادامه داد: مقام معظم رهبری در جلسه دیگری فرمودند: «اگر مصطفی اسماعیل زنده بود، حتماً او را به ایران میآوردیم»، ایشان در جای دیگری گفتند: «جامع و کاملتر از مصطفی اسماعیل در تلاوت نداریم». مصطفی اسماعیل به مدت بیش از سی سال اکبرُالقراء مصر بود، در حالی که همزمان با او قاریان بزرگی همچون عبدالباسط، ابوالعینین شعیشع، محمود علیالبنا و ... وجود داشتند اما اکبرالقراء، مصطفی اسماعیل بود. کسی نتوانست روی دست مصطفی اسماعیل بیاید، نیامد و نخواهد آمد.
سی سال تکیه بر جایگاه اکبرالقرائی مصر
قاری و داور بینالمللی قرآن کریم اظهار کرد: وقتی تلاوتهای مصطفی اسماعیل را با علاقه گوش کنید در تلاوت او میمانید و آن را رها نمیکنید. بعضی از قاریان مصری مثل طبلاوی در اکثر تلاوتها یک مدل میخوانند اما مصطفی اسماعیل تمام تلاوتهایش با هم فرق دارد. مصطفی اسماعیل قاریای است که در بعضی تلاوتها حدود بیست دقیقه و بلکه بیشتر، فقط مقام بیات را میخواند، کسی نداریم که چنین کارهایی کند. در مصر از ایشان به عنوان الگو، نمونه و قاریای که مادر نمونهاش را نزاییده است، یاد میکنند. البته تلاوت مصطفی اسماعیل بیشتر خواص را جذب میکند و عوام بیشتر جذب تلاوت استاد عبدالباسط و دیگران میشوند.
تقلید از سرچشمه تلاوت
وی درباره تقلید از «احمد نعینع» و تلاوتهای دوران جوانی «غلوش» که به سبک مصطفی اسماعیل نزدیک است، اظهار کرد: پنجاه سال پیش که تازه قرآن را شروع کردیم، میگفتند لحن مصطفی اسماعیل فراز و فرود و تحریر بسیار دارد لذا باید ابتدا منشاوی و عبدالباسط کار کنید آنگاه اگر قوی شدید سراغ مصطفی اسماعیل بروید، در حالی که این توصیه اشتباه است. امروز هم اگر کسی بگوید برای تقلید از مصطفی اسماعیل سراغ قاریان نزدیک به سبک او بروید، من موافق نیستم. همان ابتدا باید سراغ سرچشمه رفت، شاید در ابتدا تقلید از او سخت به نظر برسد اما کسی که عاشق باشد خداوند او را کمک میکند.
سبزعلی که خود به تلاوت در استاد مصطفی اسماعیل شهرت دارد، گفت: در دوران نوجوانی به پیشنهاد برخی اساتید از تلاوتهای منشاوی، غلوش، محمود علیالبنا و شعبان صیاد تقلید کردم، مثل آنها میخواندم و هنوز هم میتوانم به سبک آنها بخوانم، اما وقتی اولینبار حاج اکبر فارانی نوار مصطفی اسماعیل را به من داد انگار از رودخانه به دریا وارد شدم.
وی در پاسخ به این سؤال که کدام قاریان ایرانی بهترین تقلید را از مصطفی اسماعیل داشتهاند، اظهار کرد: قاریان بسیاری در ایران به خوبی از مصطفی اسماعیل تقلید کردهاند همچون استاد لطفینیا، استاد دکتر کاشفی، آقای حبیبالله پوراحمدی و آقای وحید نظریان. آقای نظریان قاری زبردستی است که تلفیقی از مصطفی اسماعیل و غلوش را میخواند. در حال حاضر تلاوت اکثر قاریان ایرانی، نشئتگرفته و تأثیرپذیرفته از تلاوتهای استاد مصطفی اسماعیل است.
سبزعلی درباره تلاوت خود نزد قاریان مصری در سال 1368 گفت: غلوش و بسیونی از تلاوت من که به سبک مصطفی اسماعیل انجام شد، خوشحال شدند و به وجد آمدند. همچنین تلاوت استاد عباس امامجمعه که به تقلید از استاد غلوش جلوی او اجرا شد، غلوش را بسیار به وجد آورد. همین باعث شد که غلوش انگیزه پیدا کند و آن شب در هتل لاله تلاوت کند، در حالی که اصلاً قصد تلاوت نداشت. آن شب اشک بیاختیار از چشمان من میریخت و باورم نمیشد قاریان مصری را از نزدیک میبینیم.
جریان تلاوت ایران کم از مصر ندارد
این قاری و داور بینالمللی قرآن کریم درباره روند فعلی جریان تلاوت در کشور اظهار کرد: نسبت به دهههای گذشته پیشرفت بسیارخوبی در تلاوت قرآن قاریان ایرانی حاصل شده است و قاریان خوبی مثل حامد شاکرنژاد، سیدجواد حسینی، سیدمصطفی حسینی، قاسم مقدمی و... در کشور وجود دارند. بعضی معتقدند که تلاوت قاریان ایرانی، مسابقهای شده است اما من معتقدم اینگونه نیست، بین تلاوتی که در مسابقات، محافل و استودیوها انجام میشود، تفاوت وجود دارد.
سبزعلی در پایان تصریح کرد: اگر قاریان مصری به مقامات تسلط دارند، قاریان ایرانی نیز امروز به الحان و مقامات تسلط کامل دارند، اگر قاریان مصری حافظ قرآن هستند بسیاری از قاریان ایرانی نیز حافظ قرآناند و اگر آنان به اقتضای زبان مادری خود بر معانی قرآن مسلط هستند، قاریان ایرانی نیز امروز به خوبی به معانی و ترجمه قرآن آگاهی دارند لذا جریان فعلی تلاوت و حفظ را در کشور بسیار خوب و بهتر از گذشته ارزیابی میکنم.
گفتوگو از مجتبی اصغری