افراط‌ و تفریط در عمل به وصیت پیامبر (ص)

داود معماری، استاد دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، اظهار کرد: ایام ولادت و شهادت معصومین و ائمه اطهار (ع) باید بهانه‌ای برای ما باشد تا سعی کنیم با معارف این بزرگواران و سیره آنان آشنا شویم و خود را یک گام به آنان نزدیک‌تر کنیم. مهم‌ترین وصیت پیامبر اسلام (ص) برای مردم تمام دوران‌ها این بود که با آنچه ایشان از جانب خداوند آوردند بیشتر آشنا شوند و بدان عمل کنند.

رسالت اصلی پیامبر از زبان امام علی (ع)

استاد دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) تصریح کرد: پیامبر (ص) در عصر جاهلیت مبعوث شدند و همان‌طور که امام علی (ع) در نهج‌البلاغه بیان فرمودند رسالت اصلی پیامبر (ص) این بود که مردم را از جاهلیت، تاریکی خرافات و بت‌پرستی خارج کرده و به سمت نورانیت علم و دانش، معرفت و معنویت رهنمون سازند.

وی اشاره کرد: حضرت رسول (ص) طی 23 سال، رسالت خود را به بهترین وجه انجام دادند و توقعشان برای پس از رحلتشان این بود که مردم به جاهلیت بازنگردند؛ قرآن کریم هشدار داده است اگر روزی پیامبر (ص) از دنیا رفت و یا به شهادت رسید آیا شما باید به جاهلیت بازگردید و معنویت‌ها و عقلانیت‌ها را از یاد ببرید؟

معماری گفت: باید جامعه را به شکلی پیش ببریم که وصیت پیامبر (ص) در عمل صورت بگیرد و سعی کنیم جامعه‌ای عقلانی و معنوی داشته باشیم و این همان چیزی است که قرآن کریم با عنوان حیات طیبه از آن یاد می‌کند و این بدان معناست که انسان‌ها باید ازلحاظ فردی و اخلاقی به اعتدال برسند و از افراط‌وتفریط دست بردارند و به‌گونه‌ای عمل کنند که به سعادت دنیا و آخرت برسند.

وی اضافه کرد: از نظر اجتماعی نیز انسان‌ها باید به عدالت اجتماعی برسند و فرصت‌ها، قدرت‌ها و ثروت‌ها بین مردم عادلانه تقسیم شود؛ حیات انسان باید رنگ عقلانی و معنوی بگیرد و همان‌طور که در آیه 201 سوره بقره آمده است «رَبَّنَا آتِنَا فِی‌الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی‌الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ» باید به‌گونه‌ای زندگی کنیم که به سعادت دنیا و آخرت برسیم و بهترین وسیله‌ برای رسیدن به این سفارش همان چیزی است که حضرت رسول (ص) در حدیث ثقلین و ماجرای غدیرخم به آن اشاره داشتند.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: بهترین مفسران دین و قرآن کریم، اهل‌بیت (ع) هستند؛ تاریخ اسلام گواه میزان پای‌بندی مسلمین به وصیت پیامبر (ص) است. ما شیعیان نیز در این پای‌بندی موفق نبودیم؛ پذیرش اهل‌بیت (ع) به‌عنوان امام و مفسران قرآن کریم کافی نیست بلکه شناخت اهل‌بیت (ع) و مأنوس بودن با سیره آن بزرگوران و عمل کردن به سیره آنان مهم‌تر است.

وی خاطرنشان کرد: ما به‌عنوان شیعه باید یک آسیب‌شناسی نسبت به خود داشته باشیم که در زندگی فردی و خانوادگی چقدر شبیه حضرت زهرا (س) و علی (ع) هستیم و در مسائل اجتماعی چقدر با سیره حضرت علی (ع) و نهج‌البلاغه مأنوس هستیم؛ در بی‌تفاوت نبودن نسبت به ظلم و ستم، زندگی ما چقدر به سیره امام حسن و امام حسین (ع) شبیه است، از نظر انس با معارف الهی چقدر سیره ما به امام سجاد (ع) شبیه است و چقدر با صحیفه سجادیه آشنا هستیم، در مسائل علمی چقدر با سیره امام باقر (ع) و امام صادق (ع) آشنا هستیم، در مسائل سیاسی چقدر با سیره امام رضا (ع) آشنا هستیم.

معماری توضیح داد: اگر قبل از دیگران خود را موردسنجش قرار دهیم می‌بینیم هنوز نقایص زیادی در ما به‌عنوان پیروان اهل‌بیت (ع) وجود دارد اگر بتوانیم به‌جای دعوت زبانی مردم جهان به مکتب اهل‌بیت (ع) خود را به ‌عنوان یکی از پیروان اهل‌بیت (ع) تربیت کنیم و جامعه‌ای نزدیک به آرمان‌های معصومین و جامعه مطلوب حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه بسازیم، بهترین تبلیغ را برای مکتب اهل‌بیت (ع) انجام داده‌ایم و می‌توانیم مردم جهان را به سیره و مکتب اهل‌بیت (ع) نزدیک و حقانیت حدیث ثقلین و غدیرخم را برای مردم جهان ثابت کنیم.

وی اظهار کرد: اگر قرار باشد این مطالب را صرفاً در حوزه و دانشگاه و مدارس بگوییم و در ما اثری از این آموزه‌ها نباشد و یا در جامعه عدالت اجتماعی را به معنای واقعی مشاهده نکنیم دادن این شعارها مثمر ثمر نخواهد بود.

استاد دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) متذکر شد: ائمه همواره ما را به «کونوا دُعاةَ الناسِ بِغَیرِ اَلسِنَتِکُم» سفارش کردند بنابراین باید سعی کنیم مردم را به سوی مکتب اهل‌بیت دعوت کنیم؛ امام صادق تأکید داشتند مسلمانان به‌گونه‌ای رفتار کنند که وقتی مردم آنان را می‌بییند بگویند آفرین به اهل‌بیت (ع) که چنین افرادی را تربیت کردند.

در عمل به مکتب اهل‌بیت (ع) موفق نبودیم

وی با تأکید بر اینکه بزرگان ما تلاش کردند که حدیث ثقلین تحقق پیدا کند، ادامه داد: با مکتب اهل‌بیت (ع) فاصله زیادی داریم و بهترین راه این است که بیشتر با واقعیات این مکتب آشنا شویم؛ ائمه بهترین مفسران قرآن کریم هستند و اگر خانواده و جامعه بر اساس این مکتب تربیت شوند جامعه‌ای را به جهان عرضه خواهیم کرد که دنیا با مشاهده آن به دین اسلام مشتاق خواهد شد. امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری نیز همواره بر این مسئله تأکید داشتند که جامعه مطلوب، اسلامی و مدنظر اهل‌بیت (ع) را بسازیم و به دنیا معرفی کنیم.

معماری تصریح کرد: گاهی در بین شیعیان افراط ‌و تفریط در عمل به وصیت پیامبر (ص) به‌عنوان یک آسیب به چشم می‌خورد، در قرآن کریم و روایات نیز به دوری از افراط‌ و تفریط توصیه شده است.

وی اشاره کرد: قرآن کریم و حدیث مکمل هم هستند، از کسانی که فقط قرآن را مدنظر قرار می‌دهند و حدیث را کنار می‌گذارند یک سؤال می‌پرسیم و آن این است که آیا نباید قرآن کریم و جزئیات را تفسیر کنید؟ چگونه بدون تفسیر به قرآن عمل خواهید کرد؟ منبعتان برای تفسیر چیست؟ تنها راه تفسیر جزئیات قرآن کریم مراجعه به روایات معتبر است، بدون استناد به احادیث نمی‌توان قرآن کریم را مورد فهم و عمل قرار داد؛ به کسانی که فقط احادیث را مورد استناد قرار می‌دهند و قرآن کریم را کنار گذاشتند باید بگوییم تا وقتی قرآن کریم وجود نداشته باشد احادیث اعتباری نخواهند داشت.

این استاد دانشگاه بیان کرد: در نهج‌البلاغه روایت داریم جاهلان همیشه دچار افراط‌ و تفریط می‌شوند یعنی اگر بخواهیم افراط‌ و تفریط از بین برود باید سعی کنیم مباحث علمی و محیط‌های علمی را گسترش دهیم و اهل دانش و معرفت کنار هم جمع شوند تا فضاهای غیرعلمی از بین برود. آنانی که فقط به قرآن و یا فقط به حدیث عمل می‌کنند جاهلانی در لباس عالمان هستند.

معماری در پایان گفت: هر درختی را از میوه آن می‌شناسیم اگر میوه شاداب و تازه‌ای داشت می‌گوییم درختی پربار است ولی اگر میوه نداشته باشد و یا میوه‌های آفت‌زده داشته باشد می‌گوییم درخت سالمی نیست، جامعه دینی ما هم به همین شکل است اگر حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های پرجمعیت داشته باشیم کافی نیست بلکه باید ببینیم معارف پیامبر و معصومین (ع) در جامعه جاری است یا خیر؛ آیا اخلاق فردی، خانوادگی، سیاسی، اجتماعی، بین‌المللی با سیره آن بزرگواران منطبق است یا خیر، اگر منطبق نبود باید سعی کنیم قبل از اینکه دیر شود آسیب‌های آن را بشناسیم و برطرف کنیم.