۳۰ نکته در رفتار قدرشناسانه نسبت به دیگران

به گزارش ایکنا از خوزستان، محمدرضا سنگری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شب گذشته، یکم مرداد در اولین برنامه سخنرانی خود در کتابخانه علامه مخبر دزفول گفت: موضوع سخن ما درباره قدردانی و تجلیل از سلوک دیگران و تلاش‌ها و فعالیت‌هایی است که در هر اندازه انجام می‌دهند، به خصوص در قلمرو زیست و زندگی که اگر آن را رعایت کنیم، تنش‌های درون خانواده‌ بسیار کاهش می‌یابد.

وی اظهار کرد: کربلای حضرت اباعبدالله(ع) و نهضت ۲۱۵ روزه امام حسین(ع) سرشار از درس‌ها، نکته‌ها و عبرت‌هایی است که برای امروز ما واقعاً کارآمد هستند؛ یعنی تا امروز می‌توانیم از آنها استفاده کنیم. کربلا مکتب عزت، حریت، وفاداری، مهرورزی، مواسات، صداقت، درستی، مجاهدت عاشقانه و عارفانه و کانون همه فضیلت‌ها و زیبایی‌ها است. کربلا یک کوثر زلال و جوشان است که قرار است بر ساحل آن بنشینیم و به اندازه جام جانمان از آن بنوشیم و جان خود را بارور سازیم.

مؤلف کتاب «آیینه‌داران آفتاب» گفت: یکی از زیبایی‌های رفتاری و ویژگی‌های ستودنی، قدرشناسی و تکریم از خوبی‌ها و تلاش‌های دیگران است. معادل فرهنگ قدردانی در قرآن کریم «شکر» است. مسئله اول در بحث قدردانی، فهم و معرفت سپاسگزارنده نسبت به نعمت و داده است. ما هرگز قدرت شمارش نعمت‌های خداوند را نداریم: «فضل خدای را که تواند شمار کرد، یا کیست آنکه شکر یکی از هزار کرد؟» حتی وقتی شکر می‌کنیم خود شکر کردن نیازمند شکر دیگری است.

همه ما به تشویق نیاز داریم

سنگری درباره آثار قدردانی گفت: قدرشناسی سبب برانگیزاندن افراد در تداوم رفتارهای سازنده می‌شود، پس همه ما به تشویق نیاز داریم. قدردانی زمینه بهجت و شکفتگی روح انسان را فراهم می‌کند. وقتی از دیگران قدردانی می‌کنیم خودمان یک لذت درونی در وجودمان احساس می‌کنیم. قدرشناسی زمینه‌ساز برقراری رابطه‌های روحی و معنوی می‌شود؛ نوعی گره خوردگی با کسی که از او قدردانی می‌کنیم به وجود می‌آوریم. این فقط در حوزه روابط انسانی نیست، باید از پدیده‌های دیگر هم تشکر کرد.

وی ادامه داد: قدردانی سبب خیر گستری در جامعه می‌شود. قدرشناسی اصولاً سنت پروردگار است. خدا بیش از هر کس دیگری قدرشناس است. خداوند بارها به شاکر بودن خودش اشاره کرده است: «وَاللَّهُ شَكُورٌ» (تغابن، 17) «شکور» یعنی کسی که بسیار سپاسگزاری می‌کند. خداوند در قرآن کریم ۸۰ بار از پیامبران ستایش و قدرشناسی و شکر کرده است: «سَلَامٌ عَلَى نُوحٍ فِي الْعَالَمِينَ» (صافات، 37) یا «سَلَامٌ عَلَى إِبْرَاهِيمَ» (صافات، 109). این‌ها نوعی شکر است. خداوند این گونه از خوبی‌های پیامبران تشکر می‌کند. درباره الیاس می‌فرماید: «إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِينَ » (صافات، 132) این بیان، قدرشناسی از زحمات پیامبری به نام الیاس است. درباره حضرت ایوب می‌فرماید: «وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ» (ص، 44) چه بنده خوبی است.

این نویسنده و عاشوراپژوه خاطرنشان کرد: خداوند گاهی به طور کلی خوبان را می‌ستاید. مثلاً خانواده امیرالمؤمنین(ع) که به مسکین و یتیم و اسیر غذا داده‌اند، می‌ستاید. یا حضرت علی(ع) را که در رکوع انگشتر خود را می‌بخشد، ستایش می‌کند یا از پیامبر اکرم(ص) که خوش اخلاق است، یاد می‌کند. خداوند به پاس این اخلاق، این تبسمی که بر گوشه لب دارد و آغوشی که به روی دیگران می‌گشاید ایشان را می‌ستاید.

وی افزود: خداوند کسانی که فداکاری کرده‌اند ستایش می‌کند و می‌فرماید: «وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ، الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ، أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ» (بقره، 155 تا 157) خداوند بر صابران صلوات می‌فرستد. خداوند در قرآن کریم زنانی مثل حضرت مریم را به پاس پاکدامنی‌اش می‌ستاید. آسیه را می‌ستاید. خداوند از خود امام حسین علیه‌السلام قدرشناسی کرده است، زیرا که حسین(ع) هرچه داشت، داد. خداوند در عوض شهادت به امام حسین علیه‌السلام چند چیز بخشید. ما در زیارت می‌خوانیم «السلام علی من الشّـِفآءَ فی تُرْبَتِهِ، أَلسَّلامُ عَلى مَنِ الاْجابَـهُ تَحْتَ قُـبَّـتِهِ، أَلسَّلامُ عَلى مَنِ الاْ ئِـمَّـهُ مِنْ ذُرِّیَّـتِـهِ».

 اولین نوع قدردانی، قدردانی از خداوند است

سنگری گفت: خداوند دعوت کرده است که از او قدرشناسی کنیم که اگر چنین کنیم نعمتمان را افزون خواهد کرد. شاید کسی زیباتر از سعدی نگفته است: «هر نفسی که فرو می‌رود ممدّ حیات است و چون بر می‌آید مفرّح ذات. پس در هر نفسی دو نعمت موجود است و بر هر نعمتی شکری واجب: از دست و زبان که بر آید / کز عهده شکرش به در آید.»

مؤلف کتاب «خانه و خانواده آرمانی با بهره‌گیری از آموزه‌های عاشورایی» با بیان اینکه اولین نوع قدردانی، قدردانی از خداوند است، گفت: باید از خدا قدردانی کنیم. کمترین حد شکر این است که نعمت‌ها را از خدا بدانیم؛ حتی تلخی‌ها را. ممکن است در تصور ما تلخی‌ها بد باشند، اما ممکن است خیر و برکت برای ما داشته باشند. موفقیت‌ها را به خدا نسبت بدهیم. داشته‌های خود را از او ببینیم؛ اگر نه دو خطر «غرور» و «استکبار» ما را تهدید می‌کند.

وی افزود: نکته دوم این است که به صاحب نعمت بد نکنیم، بهترین شکر نعمت اجتناب از محارم است. از بدی‌ها خودداری کنیم. نکته سوم، از واسطه‌های خیرساز خداوند قدرشناسی کنیم. بهترین شکل قدرشناسی را به جای بیاوریم. اگر به کسی چیزی می‌دهید از خدا تشکر کنید که شما را واسطه قرار داده است.

به گفته این عاشوراپژوه از راه‌های قدرشناسی از خداوند این است که اسراف نکنیم. چیزها را بد مصرف نکنیم. گاهی برای مسواک زدن آب زیادی را هدر می‌دهیم، آب را آلوده نکنیم. خاک را تباه نکنیم، هوا را آلوده نکنیم، میوه را نیم‌خورده رها نکنیم. در وجودمان هم از اجزای وجودمان خوب استفاده کنیم، زبان خود را درست به کار بگیریم؛ دروغ نگوییم، غیبت نکنیم، تکه‌پراکنی نکنیم. چشم برای نگاه تند، خشمگین و چشم چرانی نیست.

 از خطای دیگران بگذرید

سنگری با بیان اینکه در فضای زیست مؤمنانه و قدرشناسی نسبت به دیگران باید سی نکته را رعایت کنیم؛ گفت: این سی نکته آموزه‌های پیامبر(ص) به امیرالمؤمنین(ع) است. این سی نکته شامل این موارد است: «بخشیدن لغزش». از خطای دیگران بگذرید. «دلسوزی نسبت به مومن داشته باشید» اگر کسی غمی دارد به او نخندید او را تحقیر نکنید، بلکه با او همدلی کنید. شش امام وقتی به حضرت ابوالفضل علیه‌السلام، سلام می‌دهند می‌گویند: «اخ المواسی» یعنی تو با جان خود مواسات و غم‌خواری می‌کردی. «پوشاندن عیب»، «گذشتن از خطا»، «پذیرفتن عذر و پوزش» «رد غیبت»، اگر کسی غیبتی کرد آن غیبت را رد کنید. عزت مؤمن و جایگاه او را حفظ کنید. «دوام خیرخواهی» دائم به این فکر کنیم که چه‌طور اوضاع برادر مؤمن ما بهتر شود. «نگهداری دوستی»، «نگهداری عهد و پیمان»، «عیادت در بیماری»، «حضور بر جنازه»، «اجابت دعوت»، «پذیرش هدیه»، «جبران عطا و بخشش»، «سپاس نعمت»، «خوب یاری کردن»، «حفاظت همسر»، «برآورده کردن نیاز»، «وساطت برای درخواست»، «آمرزش خواستن در موقع عطسه»، «راهنمایی به سوی گمشده»، «پاسخ به سلام»، «نیکو کردن سخن»، «خوب یاد کردن از عطا»، «تصدیق سوگند»، «دوستی با دوست او»، «یاری در مقابل ستم دیدگی»، «یاری در برگشت از ستم»، «رها نکردن او» و «اینکه هرچه برای خود دوست بداریم برای او نیز دوست داشته باشیم.»

وی در پایان خاطرنشان کرد: نمونه‌ای از قدرشناسی امام حسین(ع) در این عبارات قابل مشاهده است. می‌گویند امام به حج رفته بود، به گرد کعبه طواف می‌کرد تا اینکه به رکن یمانی رسید. در آنجا این گونه با خداوند نیایش کرد: «الهی انعمتنی فلم تجدنی شاکراً، و أبلیتنی فلم تجدنی صابراً، ولا سلبت النعمه بترک الشکر، ولا أدمت الشده بترک الصبر الهی ما یکون من الکریم الا الکرم»‎؛ خداوندا تو به من نعمت دادی، اما من شاکر نبودم، مرا مورد امتحانم قراردادى، و اهل بردبارى و شکیبایى نیافتى، با این که سپاسگزاریت نکردم، نعمت‌هایت را از من بازنگرفتى و با این که شکیبایى نکردم مرا در تنگنا قرار ندادى، خدایا! از کریم و بخشنده جز کرم و بخشش انتظار نیست.» این کلمات نشان می‌دهد شکر، بهره‌برداری مناسب از شرایط و موضع‌گیری مناسب در هر موقعیتی است که برای ما پیش می‌آید.