آموزش تنغیم/15
آشنایی با واژگان «ثلاثی»، «جنس»، «عقد» و «مقام» + فیلم
درجه اول تا سوم هر مقام را ثلاثی، درجه چهارم را جنس یا «تتراکُرد» و درجه یک تا پنجم آن را نیز عقد یا «پنتاکُرد» می‌نامند.
به گزارش ایکنا، سعید حاجیان، حافظ کل، قاری و مدرس قرائت قرآن کریم در قسمت پانزدهم از سلسله درس‌گفتارهای «آموزش تنغیم» که به آشنایی و آموزش مقامات تلاوت قرآن کریم اختصاص دارد، مخاطبان را با مفاهیمی همچون «ثلاثی»، «جنس»، «عقد» و «مقام» از جمله اصطلاحات پایه در حوزه مقامات تلاوت آشنا می‌کند.متن قسمت پانزدهم از این سلسله درس‌گفتارها که هر هفته روزهای فرد منتشر می‌شود به قرار زیر است:
- قسمت اول آشنایی و آموزش مقامات تلاوت
- مقام سه‌گاه؛ نغمه‌ای پرکاربرد در ترتیل‌خوانی
- نغمه بیات، اُمّ‌النغمات است
- کاربرد نغمه حجاز در تلاوت آیاتی با موضوع عظمت الهی
- قصص قرآنی؛ نمونه‌ای از استفاده مقام «راست»
- کاربرد نغمه صبا در توصیف قیامت و عقاب ظالمان در جهنم
- نغمه «عجم» قابل استفاده در مناجات‌خوانی و خواندن ادعیه
- «کُرد»؛ نغمه پُرکاربرد در ترتیل خلیجی
- «نهاوند» همچون «سه‌گاه»، نغمه‌ای پُرکاربرد در ترتیل قرآن
- حزن همراه با عظمت؛ ویژگی بارز نغمه «اثرکُرد»
- نغمه «نوا اَثَر» حد میانی نغمات «نهاوند» و «حجاز» است
- کاربرد واژه درجه به جای نُت در تلاوت قرآن
- آشنایی با مسافت، بُعد و دیوان در درجات تلاوت
- «قَرار»، «جَواب» و «جوابِ جواب» به چه معناست؟
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم. پیرامون اصطلاحات پایه در یادگیری مقام‌ها صحبت شد. حال به مفاهیمی چون «ثلاثی»، «جنس»، «عقد» و «مقام» می‌پردازیم. ابتدا به سراغ واژه مقام می‌رویم که به تبع آن سه تای دیگر هم مشخص خواهد شد.
هر مقام یک اُکتاو است، یعنی هشت درجه‌ای که با نظم مشخصی در کنار هم قرار گرفته و یک نوا یا موسیقی خاصی را ایجاد می‌کند و فواصل هشت درجه تشکیل‌دهنده، شش پرده را شامل می‌شوند. در ادامه باید به این نکته توجه داشت که سه درجه هر مقام «ثلاثی» نامیده می‌شود و هر چهار درجه را «جنس» نامیده و درجه یک تا پنج مقام را «عقد» می‌گوییم.
دانستن این اصطلاحات در یادگیری مقام‌های اصلی بسیار حائز اهمیت است. سه درجه اول یعنی «ثلاثی» مخصوص مقام «سه‌کاه» است و یا به تعبیری سه‌کاه در این سه درجه شکل می‌گیرد.
درجه یک تا چهارم «جنس» نامیده می‌شود که نام دیگر «تتراکُرد» است و درجه یک تا پنج که پیش از این گفته شد «عقد» نامیده می‌شود، نام دیگرش «پنتاکُرد» است. این واژگان به اسامی دیگری نیز شناخته می‌شوند و مثلاً به «عقد»، «غماز» هم گفته شده و درجه اول هر مقامی را نیز با واژه «نُتِ استقرار» می‌شناسیم که به آن درجه «رُکوز» هم گفته می‌شود.
مطالب مرتبط
