غایت نخبگان زیست خردمندانه باشد

به گزارش ایکنا از اصفهان، نشست «توسعه به‌مثابه پرورش نخبگان معمولی» امروز، چهارم اردیبهشت‌ماه در مرکز پرورش استعدادهای درخشان متوسطه دوره دوم شهید اژه‌ای اصفهان برگزار شد.

در این نشست، محسن غلامی رنانی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان خطاب به دانش‌آموزان عضو سمپاد اظهار کرد: من امروز به اینجا آمده‌ام تا شما را تکان بدهم و در درجه اول می‌گویم که فریب صفت تیزهوش را نخورید. برای همیشه بدانید که اگر در چنین نشست‌هایی حاضر شدید و در پایان احساس کردید چیزی در وجودتان تکان نخورده، بدانید که آن نشست‌ها بی‌فایده بوده‌اند.

وی افزود: آنچه نظام آموزشی به شما می‌آموزد، از داده فراتر نمی‌رود. فرمول انیشتین برای خود او دانش بود و حفظ کردن آن برای شما به‌منزله علم و دانش نیست. حفظ کردن قرآن نیز انباشت داده است؛ اما اگر توانستیم بر معانی و مفاهیم آن تمرکز کنیم و از آنها برداشتی داشته باشیم، به مرحله اطلاعات رسیده‌ایم و اگر توانستیم این اطلاعات را از آن خود کنیم و بر غنای وجودی‌مان بیفزاییم، به معنای افزایش سطح دانش است. 

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: اگر به قرآن نظر بیندازیم، متوجه می‌شویم که این کتاب آسمانی در چندین نوبت درباره پیامبران از کلمه حکمت استفاده کرده، برای نمونه در آیه ۴۸ سوره آل‌عمران آمده است: «وَيُعَلِّمُهُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ؛ خدا به او کتاب و حکمت می‌آموزد.» نمی‌گویـد بـه آنهـا عقل، علم یا هوش دادیم، بلکه می‌گویـد بـه آنهـا حکمـت دادیـم؛ یعنی توانمندی‌هایی به آنها بخشیدیم کـه بتواننـد در هسـتی، زیست انسـانی، طبیعـی و رضـایتمندانه داشـته باشـند.

وی در تبیین معنای خردورزوی گفت: داشتن هوش، راه‌حــل‌محور و عقلانیت، منفعت‌محور؛ ولی خردمنـدی رضـایت‌محـور اسـت. خرد مرتبه‌ای بالاتر از داده، اطلاعات و علم محسوب می‌شود. شما با هوش زیاد می‌توانید مهندس خوبی بشوید؛ اما این خردمندی‌ست که به شما می‌گوید در کجا مشغول به کار شوید و یا چه میزان کار کنید تا بتوانید زندگی خوب و آرامی داشته باشید. 

رنانی با اشاره به رقابتی بودن فضای مدارس تیزهوشان اضافه کرد: در آیه ۸۳ سوره قصص آمده است: «تِلكَ الدّارُ الآخِرَةُ نَجعَلُها لِلَّذينَ لا يُريدونَ عُلُوًّا فِي الأَرضِ وَلا فَسادًا؛ این بهشت ابدی آخرت را مخصوص آنانی قرار دادیم که در زمین اراده علو و فساد نداشتند.» اکنون باید تفکر کنیم که چرا خداوند واژه علو را در کنار فساد قرار داده است؟ بعضی از رقابت‌ها به معنای علو است؛ یعنی برتری‌طلبی. اسلام طرفدار این رقابت‌ها نیست؛ ولی امروز نظام آموزشی دانش‌آموزان را به میدان رقابت پرتاب کرده است.

وی ادامه داد: ما برای طی مسیر زندگی بیش از سه نوع بازی سراغ نداریم. حالت اول، بازی موفقیت است که در آن شخص کل زندگی خود را بر مدار موفقیت تنظیم می‌کند. حالت دوم، بازی مفید بودن است که در آن شخص می‌خواهد پیوسته برای دیگران و جامعه مفید باشد و حالت سوم، بازی خوشبختی است که طی آن شخص در نهایت با خود می‌گوید: «چه خوب شد که به دنیا آمدم.» 

نویسنده کتاب «آسیب‌شناسی نخبگان» تأکید کرد: در بازی خوشبختی، مسیر اصالت دارد و در بازی موفقیت، رسیدن به هدف و نتیجه. کسی که صرفاً مسیر را با سرعت طی می‌کند، از مسافرت فقط خستگی نصیبش می‌شود، در حالی که می‌توان از کل مسیر لذت برد. بازی خوشبختی، زیستن برای خویشتن است و در ادامه می‌تواند به موفقیت شخصی و مفید بودن برای جامعه هم برسد. 

وی توضیح داد: اگر جامعه تمایل دارد به نخبگان توجه کند، باید مراقب باشد کـه آنها به‌صورت نرمـال زنـدگی کنند؛ یعنی تفریح سالم، ورزش خوب و ارتباطات اجتماعی داشته باشند؛ اما امروز وضعیت به‌گونه‌ای‌ست که نخبه‌ها به‌صورتی غیرمعمول زندگی می‌کنند. وقتی مدارس تیزهوشـان راه‌انـدازی و نخبه‌ها از مدارس معمولی به مدارس خاص سوق داده می‌شوند، دقیقاً همین شیوه غلط پیش برده می‌شود. 

رنانی به پدیده مهاجرت اشاره کرد و گفت: کسی که در ایران و با وجود داشتن این همه پشتوانه نتواند خودش را بشناسد و تکلیفش را مشخص کند، به مراتب در کشورهای دیگر هم نمی‌تواند به زندگی رضایتمندانه برسد. نخبه در عالی‌ترین سطحش، کسی‌ست که مرزها را می‌شکافد. او به همه جامعه بشری خدمت می‌کند؛ اما وظیفه اصلی ما جابجا کردن مرزها نیست، بلکه هدف رسیدن به خوشبختی و زندگی رضایتمندانه است. 

وی در پاسخ به دانش‌آموزی که این سخنان را موجب عقب ماندن دانست، بیان کرد: عقب ماندن از دید چه کسی؟ اگر شخصی حقوقی بسیار زیاد دارد، یا در تیمی ورزشی در اوج شهرت است؛ اما به این نتیجه می‌رسد که همه آنها را رها کند، لزوماً به معنای عقب ماندن نیست. شاید او در وضعیت جدیدی که انتخاب کرده است، آرامش بیشتری دارد و از کارش بیشتر لذت می‌برد.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در پایان یادآور شد: اگر انسان باهوش در مسیر تربیت معمولی قرار گیرد و از آموزش رقابت‌محور و حفظ‌محور دور بماند، استعدادش به مرور زمان در طی مسیر شکوفا می‌شود و به‌تدریج درخشش او به جامعه هم می‌رسد.