جلسات قرآن پیام قرآن برای جامعه امروز را تبیین کنند + فیلم

بخش نخست گفت‌وگو با محمود لطفی‌نیا، قاری و مدرس پیشکسوت قرآن، با تیتر «جلسه قرآن؛ نهادی برای تربیت نیروی انسانی متعهد» منتشر شد. در ادامه بخش دوم آن را می‌خوانید.

ایکنا- در جلسات قرآن هم می‌توان به جنبه‌های عمومی پرداخت و هم به جنبه‌های تخصصی. به نظر شما آیا با غلبه رویکردهای تخصصی مواجه نیستیم؟ آیا مقوله هنر سبب نشده است تا چنین وضعیتی به وجود آید و جلسات عمومی قرآن محدود شوند؟

بله، یکی از مهم‌ترین مسائلی که باید دنبال شود، برپایی جلسات عمومی قرآن است. رویه‌ای که من تا پیش از دو دهه قبل داشتم چنین بود که بیشتر به مباحث تخصصی می‌پرداختم، اما در دو دهه اخیر رویه‌ام را تغییر داده‌ام؛ یعنی به جای پرداخت صرف به مباحث هنری و فنی به بخش‌های مختلف قرائت قرآن می‌پردازم و همین امر سبب شده است تا همه کسانی که به قرآن علاقه‌مند هستند، حتی اگر نخواهند قاری حرفه‌ای شوند، در این جلسه حاضر شوند و از قرآن بهره‌ ببرند.

از این رو یکی از بخش‌های قابل توجه جلسه من اهتمام به دورخوانی قرآن است؛ یعنی هر کسی که در جلسه حاضر می‌شود، فارغ از اینکه چقدر توان خواندن دارد به تلاوت می‌پردازد و این طرح یعنی درگیر کردن همه اعضای جلسه با استقبال خوبی مواجه شد. پس از این تجربه، دریافتم که شوق مردم به قرآن چه حد است. البته نه اینکه پیشتر نمی‌دانستم، بلکه بیشتر به این امر پی بردم، چراکه پیش از این بنا بود که قاریان از حیث فنی رشد کنند و همین امر موجب غفلت از دیگر علاقه‌مندان شد.

یکی دیگر از مسائل مهم در جلسات قرآن، پرداختن به مفاهیم قرآن است و اساتید باید این وظیفه را به خوبی انجام دهند. مشکلی که جامعه با آن مواجه شده این است که عموم مردم نمی‌دانند حرف قرآن برای امروز آنان، که بیش از چهارده قرن پیش نازل شد، چیست. بر این اساس در وهله نخست باید پیام قرآن را کشف و به مردم عرضه کنیم. از این رو هنگامی که قرآن را دوره می‌کنیم، معانی و مفاهیم آیات هم مرور می‌شود.

همچنین، بسیاری از علاقه‌مندان به قرآن از این بخش به خوبی استقبال می‌کنند و مطالبه‌گرند؛ یعنی در ایام برگزاری مسابقات که شاید فرصت کمتری برای پرداختن به این امور به وجود آید، مورد اعتراض واقع می‌شویم که نکته قابل تأملی است. بنابراین، آنچه در جلسه ارائه می‌شود باید براساس نیاز مخاطب و متنوع باشد تا از این رهگذر مخاطبان جلسه حفظ شوند و انگیزه آن‌ها برای حضور در آن افزایش یابد.

ایکنا- همان‌طور که مستحضرید در کشور ما تلاوت به سبک تحقیق محل توجه است، در حالی که مردم از ترتیل به خصوص در ایام ماه مبارک رمضان استقبال خوبی می‌کنند. چرا جلسات قرآن صرفاً به حوزه تلاوت تحقیق منحصر شده است و در کمتر جلساتی ترتیل‌خوانی مورد توجه قرار می‌گیرد؟

نباید این‌طور به قضیه نگاه کرد، زیرا قرائت اعم از اینکه تحقیق باشد یا ترتیل قرائت است و کارکرد و هدفی دارد که باید به آن دست یافت. البته باید به همه اشکال تلاوت توجه کنیم تا به صورت متوازن رشد صورت گیرد. در مورد ترتیل نیز چنین توجهی هست و شاهد افزوده شدن رشته ترتیل به مسابقات قرآن بوده‌ایم. به دلیل اینکه سال‌ها در مسابقات قرآن به داوری پرداخته‌ام، می‌توانم به جرئت بگویم که سطح تلاوت‌های ترتیل نسبت به چند سال قبل قابل مقایسه نیست و رشد فزاینده‌ای داشته‌ایم. از طرفی اهتمامی که در ماه رمضان به ترتیل‌خوانی و پخش آن از صدا و سیما صورت گرفت در رونق ترتیل نقش مهمی داشت.

در مورد اینکه جلسات قرآنی مختص ترتیل‌خوانی داشته باشیم این امر با یکسری مشکلات فرهنگی و زیرساختی مواجه است. البته در مقوله تلاوت تحقیق قرآن هم این مشکلات وجود دارد. مشکل این است که مردم به قرآن علاقه‌مندند، اما نتوانسته‌ایم شرایط را به نحوی فراهم کنیم که پرداختن به تلاوت قرآن عمومیت پیدا کند. از جمله دلایلی که سبب شده چنین وضعیتی به وجود آید این است که برخی عناصر اجرایی، که منابع مالی هم در اختیارشان بود، همکاری‌های لازم را نداشتند.

یکی دیگر از عوامل نیز عبارت از مشکلات موجود در سطح آموزش و پرورش است؛ یعنی در مدارس بستر بسیار خوبی برای جذب جوان‌ها و نوجوان‌ها به قرائت به مثابه یک هنر متعالی وجود دارد، اما از آن غفلت شده است. دلیل چنین وضعیتی این نیست که مسئولان ارشد با قرآن بیگانه باشند، بلکه آن‌ها انسان‌های خوش‌فکری هم هستند و تمام تلاش خود را می‌کنند، اما با این حال همچنان قرآن در آموزش و پرورش مهجور است. یکی از دلایل آن، نبود منابع مالی است و معاونت‌های مربوطه چاره‌ای ندارند جز اینکه با یک بودجه ناچیز کار را پیش ببرند، اما برای نظام جمهوری اسلامی چنین وضعیتی قابل قبول نیست.

در حال حاضر مدیر دارالقرآن اداره آموزش و پرورش شهر لاهیجان هستم. آنچه در خانواده‌ها دیده‌ام عشق و علاقه به قرآن بوده است که وظیفه مدیران را سنگین‌تر می‌کند و باید سبب شود که بسترهای لازم بیش از پیش فراهم شوند. یکی از بسترها امکانات زیرساختی نظیر فراهم کردن مکان‌های مناسب برای پرداختن به قرآن است. اگر برای نسل‌های بعدی انقلاب اهمیت و ارزشی قائل هستیم، چاره‌ای نداریم جز اینکه به این نکات توجه کنیم.

ایکنا- پرسش بعدی من درباره ظرفیت جلسات قرآن است. در حال حاضر تسهیلات مختلفی در اختیار قاریانی قرار می‌گیرد که در مسابقات به موفقیت دست می‌یابند. اگر برای جلسات قرآن تدابیری اندیشیده شود، می‌توان قاریان ممتازی را معرفی کرد؟

نظر شما بسیار آرمانی است، اما برای اساتید و قاریان بین‌المللی هم تسهیلات چندانی وجود ندارد و صرفاً مسائلی نظیر امکان ادامه تحصیل آن‌ها فراهم شده است. بسیاری از قوانین حمایتی در بایگانی‌ها خاک می‌خورد و مسئولان مربوطه خبری از آن‌ها ندارند یا نمی‌خواهند داشته باشند.

پرسش این است که بار مالی انجام این قوانین چقدر است؟ آیا بخش عظیمی از بودجه کشور را شامل می‌شود؟ چرا باید در این زمینه خساست به خرج بدهند؟ شرایط به نحوی است که نیروهای قرآنی نمی‌توانند رشد کنند، چراکه بهترین نیروها نزد مسئولان جایگاه چندان ایده‌آلی ندارند. البته احترام گذاشته می‌شود و قاری محترم است، اما حد توجه به قاریان همین مقدار است. بر این اساس به جامعه قرآنی اجحاف شده است و انگیزه‌ای برای آن‌ها ایجاد نمی‌شود. حال اگر قاریان ممتاز از جلسات قرآن معرفی شوند، تأثیر چندانی نخواهد داشت، چون حمایتی صورت نمی‌گیرد.

ایکنا- یکی از پرسش‌های من مقایسه نظام آموزش ایران با دیگر کشورهاست. در این باره نظرتان چیست؟

در کشورهای مختلف نیز سنت‌های آموزشی مختلفی رواج دارد که برخی از آن‌ها بومی و برخی رسمی هستند، اما در ایران نحوه آموزش با ضعف مواجه است؛ یعنی باید در زمینه تربیت معلم قرآن اهتمام جدی‌تری داشته باشیم. شیوه‌های تربیت معلم در کشور به‌روزرسانی نشده است. افزون بر این باید در زمینه تلاوت معناگرا بیشتر بکوشیم.

ایکنا- در پایان اگر نکته‌ای باقی مانده بفرمایید.

کسانی که در راه قرآن گام می‌گذارند باید ازخودگذشتگی و ایثار داشته باشند، چراکه اگر ایثار اساتید ما نبود، نمی‌توانستیم از آنها بهره ببریم و وضعیتمان چنین نبود. افزون بر این، برنامه‌ریزانی که برای ترویج فرهنگ قرآنی تلاش می‌کنند باید ایثار کنند؛ یعنی در تمام زمینه‌ها به ازخودگذشتگی و هم‌افزایی نیاز داریم تا قرآن از مهجوریت خارج شود. نمی‌توان از طرفی شعارهای زیبا داد و از آن طرف تصمیم‌گیران قرآنی با یکدیگر اختلاف داشته باشند.

امروز نیاز داریم که برای سرمایه‌های قرآنی کشور ارزش قائل شویم. رهبر انقلاب پیشتر فرمودند که باید به تکریم قهرمانان قرآنی بپردازیم. اساتیدی که در جلسه قرآن دارند در ردیف همین قهرمانان محسوب می‌شوند، چراکه با ثبات قدم مفاهیم قرآنی را به نسل‌های بعد منتقل کردند. قاریان مختلف سال‌ها سر سفره قرآن زحمت می‌کشند و اگر بخواهند برای جامعه فایده‌ای داشته باشند و این تلاش‌ها موجب نجات آن‌ها در آخرت شود، باید دغدغه‌های شخصی را کنار بگذارند و همه در راستای اعتلای کلمه قرآن تلاش کنند. این حرف شعار نیست، بلکه نیاز امروز ماست، در حالی که بخش‌های مختلف جامعه به قرآن التفات اندکی دارند. جامعه قرآنی باید سرمایه‌گذاری بیشتری کند. البته نمی‌توان منکر شد که جامعه قرآنی و فعالیت‌های قرآنی به پشتیبانی‌ مالی و تدارکاتی نیاز دارد. خیرین نیز به عرصه‌های مختلفی غیر از قرآن پرداخته‌اند و باید از آن‌ها در زمینه‌های قرآنی بهره برد. امروز نیازمند نهادینه‌سازی تربیت قرآنی، توسعه فعالیت‌های قرآنی و فرهنگ‌سازی قرآنی هستیم.

یکی از ظرفیت‌هایی که به آن توجه نمی‌کنیم، اساتید بافضیلت قرآن هستند که نوع خلقیات و رفتار آن‌ها سبب شده است تا الگو شوند، اما از این ظرفیت‌ها به خوبی بهره‌برداری نکرده‌ایم. همین امر سبب می‌شود که دشمن ذهن قرآن‌آموزان تازه‌کار را منحرف کند. وقتی که با فضای غبارآلودی مواجه هستیم، باید از ظرفیت‌های قرآنی استفاده کنیم و با بهره‌گیری از اساتید به تربیت نسل جوان بپردازیم.

در پایان باید علاقه بسیارم را به ایکنا ابراز و تشکر کنم. فعالیت‌های این رسانه را تحسین می‌کنم و توصیه‌ام این است که پاکی فضای قرآن را منعکس کنید و در عین اینکه مطالبات جامعه قرآنی را مطرح می‌کنید، باید بکوشید که جامعه ایمانی به کمک قرآن و آموزه‌های قرآنی رشد فزاینده‌ای کند تا جامعه مهدوی شکل بگیرد.

گفت‌وگو از مرتضی اوحدی